Σαν σήμερα 23 Οκτωβρίου: 100 χρόνια από τη γέννηση του Μάνου Χατζιδάκι – Όταν έπαιξε λογοκριμένο στίχο του Σαββόπουλου

Σαν σήμερα το 1925, γεννήθηκε στην Ξάνθη ο συνθέτης που έδωσε στην ελληνική μουσική ψυχή, ποίηση και παγκόσμια αναγνώριση, ο Μάνος Χατζιδάκις. Ήταν ο άνθρωπος που κατάφερε να ενώσει το ρεμπέτικο με τη «μουσική που ονομάζουμε σοβαρή», την παράδοση με το μοντέρνο και που ύψωσε τη λαϊκή κουλτούρα στο επίπεδο της υψηλής τέχνης.

Ο Χατζιδάκις μεγάλωσε στην Αθήνα και από παιδί έδειξε τη φαντασία και τη λεπτότητα που θα χαρακτήριζαν όλη του τη δημιουργία. Σπούδασε πιάνο, θεωρία και αρμονία, όμως ο πραγματικός του δάσκαλος ήταν ο απλός άνθρωπος.

Το Όσκαρ μουσικής

Στη δεκαετία του ’50 και του ’60 έγραψε τραγούδια που σημάδεψαν γενιές και έντυσαν μελωδικά την καθημερινότητα των Ελλήνων, ενώ η κινηματογραφική του μουσική ταξίδεψε στα πέρατα του κόσμου. Το 1961 τιμήθηκε με Όσκαρ για τη μουσική της ταινίας Ποτέ την Κυριακή, ενώ έργα όπως το Χαμόγελο της Τζοκόντας, οι Όρνιθες και η Οδός Ονείρων παραμένουν κορυφαία δείγματα ελληνικής ευαισθησίας και καλλιτεχνικής τόλμης.

Ο Χατζιδάκις απέναντι στη λογοκρισία

Στις αρχές της δεκαετίας του ’70, ως διευθυντής του Τρίτου Προγράμματος της ΕΡΤ, ο Μάνος Χατζιδάκις χρησιμοποίησε το ραδιόφωνο ως καταφύγιο ελευθερίας και πολιτισμού. Τότε, μέσα στο αυταρχικό κλίμα της εποχής, η λογοκρισία απαγόρευσε από το τραγούδι του Διονύση Σαββόπουλου «Μακρύ ζεϊμπέκικο για το Νίκο» την εξής στροφή:

«Καθώς διηγόταν τη ζωή του σε κουφούς
Θαρρούσα δεν θα αντέξω
Το δικαστήριο λειτουργούσε μέσα εκεί
Μα η δικαιοσύνη ήταν απέξω».

Όπως περιγράφει ο Διονύσης Σαββόπουλος στην αυτοβιογραφία του, ο ίδιος αναγκάστηκε να το κόψει από το τραγούδι για να πάρει άδεια κυκλοφορίας στο βινύλιο ενώ στο ραδιόφωνο δεν παιζόταν καθόλου. Ωστόσο ο Χατζιδάκις, διέταξε να μεταδοθεί αυτούσιο, αψηφώντας τις απειλές. Όταν μάλιστα πληροφορήθηκε ότι κάλεσαν από το Υπουργείο λέγοντας ότι θα διατάξουν ανακρίσεις ο ίδιος φέρεται να απάντησε, σύμφωνα με τον Σαββόπουλο: «Θα το ξαναπαίξετε και αύριο και αν σας πουν τίποτε, να τους πείτε ότι εγώ το ζήτησα γιατί θέλω να το ξέρω και θέλω να το ακούσω για να διαμορφώσω προσωπική γνώμη».

Η περίφημη διάλεξή του για το Ρεμπέτικο

Το 1949, με τη θρυλική διάλεξή του για το ρεμπέτικο, στάθηκε υπερασπιστής ενός παρεξηγημένου μουσικού είδους, δίνοντάς του τη θέση που του αξίζει στην ιστορία και στον πολιτισμό.

Αποσπάσματα της ομιλίας του:

«Αλλά το ίδιο μήπως δεν συμβαίνει και με την άλλη μουσική, αυτήν που ονομάζουμε σοβαρή; Μπορεί κανείς να φανταστεί ποτές, πως μια βραδιά κεφιού του, είναι δυνατόν να την καλύψει με την Σονάτα 110 του Mπετόβεν;»

«Το ρεμπέτικο δεν είναι κάτι που μπορούμε να εκφράσουμε με τους τόσο γυμνούς κι απέριττους ρυθμούς του»

«Ο ζεϊμπέκικος είναι ο πιο καθαρός, συγχρόνως ελληνικός ρυθμός»

«Το ρεμπέτικο είναι τόσο κοντινό σε μας και σε τέτοιο σημείο δικό μας, που δεν έχουμε νομίζω σήμερα τίποτα άλλο για να ισχυριστούμε το ίδιο»

«Κι ερχόμαστε σε μια από τις πιο βασικές κατηγορίες που προβάλλουν “οι υγιείς ηθικολόγοι” για το ρεμπέτικο. “Είναι αρρωστημένο” λεν μ’ αυστηρότητα, “ενώ το δημοτικό τραγούδι, γεμάτο υγεία και λεβεντιά” και κινούν το κεφάλι με σημασία, ενώ είμαι βέβαιος πως το δημοτικό μας τραγούδι τους είναι το ίδιο οχληρό όπως και το ρεμπέτικο, με τη διαφορά πως δεν τολμούν να ομολογήσουν ότι δεν τους αρέσει. Είναι σαν να βγουν και να πουν ότι δεν τους αρέσει ο Σαίξπηρ.»

Η παρακαταθήκη ενός αιώνιου δημιουργού

Πέρα από συνθέτης, υπήρξε ποιητής, στοχαστής και αληθινός διανοούμενος. Δημιούργησε την Ορχήστρα των Χρωμάτων, ανέδειξε νέους καλλιτέχνες και γέννησε έναν νέο τρόπο σκέψης για τη μουσική, την παιδεία και την κοινωνία. Με τα γραπτά και τους λόγους του υπερασπίστηκε το δικαίωμα στην ομορφιά, στη φαντασία και στην ελευθερία.

Εκατό χρόνια μετά τη γέννησή του, ο Μάνος Χατζιδάκις εξακολουθεί να μας συγκινεί, να μας καθοδηγεί και να μας θυμίζει με τα τραγούδια του τι σημαίνει ομορφιά.

Τα σημαντικότερα γεγονότα της ημέρας στην Ελλάδα και τον κόσμο

42 π.Χ.: Διεξάγεται η δεύτερη Μάχη των Φιλίππων, όπου οι δυνάμεις του Μάρκου Αντωνίου και του Οκταβιανού αντιμετωπίζουν τον στρατό του Βρούτου, ενός εκ των δολοφόνων του Ιουλίου Καίσαρα. Μετά την ήττα του, ο Βρούτος επιλέγει να βάλει τέλος στη ζωή του, σηματοδοτώντας το οριστικό τέλος της αντίστασης κατά της Τριανδρίας που διαδέχτηκε τον Καίσαρα.

1798: Δυνάμεις του Αλή Πασά αποτελούμενες από 4.000 πεζούς και 3.000 ιππείς, με επικεφαλής τον ίδιο και τον γιο του Μουχτάρ, επιτίθενται κατά της Πρέβεζας. Περίπου 1.000 Έλληνες και Γάλλοι υπερασπιστές υπό τον στρατηγό Λα Σαλσέ αντιστέκονται ηρωικά στη Μάχη της Νικόπολης, όμως η πόλη τελικά καταλαμβάνεται. Ακολουθεί ο «Χαλασμός της Πρέβεζας», με μαζικές σφαγές, λεηλασίες και πυρπολήσεις που αφανίζουν τον πληθυσμό. Το γεγονός συγκαταλέγεται στις πιο αιματηρές και σκοτεινές πράξεις του Αλή Πασά και σηματοδοτεί την ολοκληρωτική καταστροφή της πόλης.

1814: Πραγματοποιείται στην Αγγλία η πρώτη επέμβαση πλαστικής χειρουργικής.

1914: Η Μεγάλη Βρετανία κηρύσσει τον πόλεμο στην Οθωμανική Αυτοκρατορία και προσαρτά την Κύπρο, εντάσσοντάς την επίσημα στην επιρροή της κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου.

1915: Δικαίωμα ψήφου διεκδικούν 35.000 γυναίκες που διαδηλώνουν στη Νέα Υόρκη.

1942: Ξεκινά η δεύτερη μάχη του Ελ Αλαμέιν, στην οποία συμμετέχουν και ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις. Η βρετανική Όγδοη Στρατιά, υπό τη διοίκηση του στρατάρχη Μπέρναρντ Μοντγκόμερυ, εξαπολύει μια καθοριστική επίθεση για την εκδίωξη των στρατευμάτων του Άξονα από την Αίγυπτο. Η μάχη αυτή αποτέλεσε κρίσιμο σημείο καμπής στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, καθώς οδήγησε στην ανατροπή της προέλασης των δυνάμεων του Ρόμελ στη Βόρεια Αφρική.

1954: Έπειτα από πολλές συνεδριάσεις στο Παρίσι, οι σύμμαχοι, νικητές του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, συμφωνούν να δώσουν τέλος στην κατοχή της Γερμανίας. Την ίδια ημέρα δημιουργείται η Δυτικοευρωπαϊκή Ένωση, ενώ η Δυτική Γερμανία γίνεται δεκτή στο ΝΑΤΟ.

1956: Αρχίζει η αντικομουνιστική εξέγερση στην Ουγγαρία. Θα κατασταλεί από τους Σοβιετικούς στις 4 Νοεμβρίου.

1962: Ο Φιντέλ Κάστρο κηρύσσει επιστράτευση στην Κούβα, όταν οι ΗΠΑ διατάζουν την κατάσχεση 25 σοβιετικών σκαφών παρά τις απειλές της Μόσχας.

1974: Λίγους μήνες μετά την πτώση της Δικτατορίας των Συνταγματαρχών, συλλαμβάνονται και εκτοπίζονται στη Τζιά (Κέα) οι πρωτεργάτες του πραξικοπήματος της 21ης Απριλίου, Γεώργιος Παπαδόπουλος, Στυλιανός Παττακός και Νικόλαος Μακαρέζος, μαζί με τους Ιωάννη Λαδά και Μιχαήλ Ρουφογάλη. Η απόφαση ελήφθη από την κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας του Κωνσταντίνου Καραμανλή, καθώς οι συλληφθέντες φέρονταν να προσπαθούν να επανασυνδεθούν με στρατιωτικούς κύκλους, επιδιώκοντας την αποσταθεροποίηση της δημοκρατικής μετάβασης. Οι εκτοπισμένοι παρέμειναν υπό περιορισμό στην Τζιά ως το 1975, οπότε και μεταφέρθηκαν στις φυλακές Κορυδαλλού ενόψει της Δίκης των Πρωταιτίων.

1983: Διπλή επίθεση αυτοκτονίας με παγιδευμένα φορτηγά στο αεροδρόμιο της Βηρυτού σκοτώνει 241 Αμερικανούς πεζοναύτες και ναύτες και 58 Γάλλους αλεξιπτωτιστές. Ήταν μία από τις φονικότερες τρομοκρατικές επιθέσεις κατά δυτικών δυνάμεων, σηματοδοτώντας την κλιμάκωση της βίας στον εμφύλιο πόλεμο του Λιβάνου και αλλάζοντας τη στάση των ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή.

2002: Ποινική δίωξη για συμμετοχή στη «17 Νοέμβρη» ασκείται σε βάρος του Γιάννη Σερίφη, τον οποίο εμπλέκουν στις απολογίες τους οι Σάββας και Χριστόδουλος Ξηρός και ο ξάδελφος του, Παύλος Σερίφης, ο οποίος τον είχε εντάξει στον ιστορικό πυρήνα της οργάνωσης. Θα αποφυλακιστεί με εγγύηση και περιοριστικούς όρους παραμονές Πρωτοχρονιάς.

Γεννήσεις

Θάνατοι

Εορτολόγιο

Ιάκωβος, Ιακωβίνα

Εθνικές Γιορτές – Επέτειοι

Διεθνής Ημέρα για τον Πάνθηρα του Χιονιού
Ημέρα Ευαισθητοποίησης για το Σύνδρομο Καμπούκι