Σαν σήμερα 22 Δεκεμβρίου: Το ναυάγιο του υπερωκεάνιου «Λακωνία» – Έπλεε φλεγόμενο για μία εβδομάδα

Στις 22 Δεκεμβρίου 1963, η ελληνική επιβατηγός ναυτιλία ζει μία από τις πιο σκοτεινές στιγμές της μεταπολεμικής περιόδου. Το κρουαζιερόπλοιο «Λακωνία», ένα από τα πιο γνωστά υπερωκεάνια της εποχής, τυλίγεται στις φλόγες στη μέση του Ατλαντικού Ωκεανού, ανοιχτά των νησιών Μαδέρα, μετατρέποντας ένα εορταστικό ταξίδι σε εφιάλτη.

Το «Λακωνία», πρώην ολλανδικό πλοίο με το όνομα «Johan van Oldenbarnevelt», είχε ναυπηγηθεί το 1929 και είχε περάσει σε ελληνικά χέρια στα τέλη της δεκαετίας του ’50. Στις 19 Δεκεμβρίου 1963 αποπλέει από το Σαουθάμπτον με προορισμό τη Νότια Αμερική, μεταφέροντας περισσότερους από 1.000 επιβάτες και μέλη πληρώματος, πολλούς από αυτούς μετανάστες που ταξιδεύουν για τις γιορτές.

Τρεις ημέρες αργότερα, λίγο μετά τα μεσάνυχτα της 22ας Δεκεμβρίου, ξεσπά πυρκαγιά στο κομμωτήριο της πρώτης θέσης. Πρόκειται για έναν χώρο γεμάτο εύφλεκτα υλικά της εποχής: λακ, οινόπνευμα, χημικά, περούκες και υφάσματα. Η πιθανότερη αιτία θεωρείται βραχυκύκλωμα ή αναμμένο τσιγάρο, σε μια περίοδο όπου το κάπνισμα στους εσωτερικούς χώρους των πλοίων ήταν απολύτως συνηθισμένο.

Οι πρώτες προσπάθειες κατάσβεσης αποτυγχάνουν. Η φωτιά εξαπλώνεται γρήγορα μέσω του συστήματος εξαερισμού, οι θερμοκρασίες ανεβαίνουν δραματικά και οι πυκνοί καπνοί καθιστούν απροσπέλαστα κρίσιμα σημεία του πλοίου. Η έλλειψη σύγχρονων συστημάτων πυρασφάλειας και ο ανεπαρκής συντονισμός επιδεινώνουν την κατάσταση, ενώ λίγο αργότερα το μηχανοστάσιο πλήττεται, οδηγώντας σε απώλεια ισχύος και ελέγχου.

Το «Λακωνία» εκπέμπει σήμα κινδύνου και πλοία από διάφορες χώρες σπεύδουν σε βοήθεια, ανάμεσά τους βρετανικά, αμερικανικά και ελληνικά. Ακολουθεί μία από τις μεγαλύτερες επιχειρήσεις διάσωσης σε καιρό ειρήνης στον Ατλαντικό. Χιλιάδες άνθρωποι απομακρύνονται από το φλεγόμενο πλοίο μέσα σε χαοτικές συνθήκες, με σωσίβιες λέμβους να παρασύρονται από τα κύματα και επιβάτες να πέφτουν στη θάλασσα για να σωθούν.

Παρά τις υπεράνθρωπες προσπάθειες, το πλοίο εγκαταλείπεται οριστικά. Το «Λακωνία» μένει ακυβέρνητο, καμένο και εκτεθειμένο στα στοιχεία της φύσης.

Το πιο σοκαριστικό στοιχείο δεν είναι μόνο η φωτιά, αλλά η διάρκειά της. Το πλοίο παραμένει φλεγόμενο για περίπου επτά ημέρες, ακόμα και αφού έχει εγκαταλειφθεί. Τα ξύλινα εσωτερικά, οι μοκέτες και τα εύφλεκτα διακοσμητικά τροφοδοτούν τις φλόγες, ενώ η απουσία αυτόματων συστημάτων πυρόσβεσης και η αδυναμία προσέγγισης από πλοία διάσωσης καθιστούν κάθε προσπάθεια κατάσβεσης αδύνατη.

Στις 29 Δεκεμβρίου 1963, το «Λακωνία» βυθίζεται οριστικά στον Ατλαντικό. Ο απολογισμός είναι βαρύς: 128 άνθρωποι χάνουν τη ζωή τους από τη φωτιά, τον πνιγμό ή την υποθερμία, σε μια τραγωδία που συγκλονίζει τη διεθνή κοινή γνώμη.

Το ναυάγιο του «Λακωνία» οδηγεί σε σημαντικές αλλαγές στους διεθνείς κανονισμούς ασφάλειας της ναυσιπλοΐας, ειδικά σε ό,τι αφορά την πυρασφάλεια και την εκπαίδευση πληρωμάτων. Για την Ελλάδα, το όνομα «Λακωνία» χαράσσεται στη συλλογική μνήμη ως σύμβολο μιας ναυτικής τραγωδίας που άφησε ανεξίτηλο αποτύπωμα.

Τα σημαντικότερα γεγονότα της ημέρας στην Ελλάδα και τον κόσμο

1808: Ο Λούντβιχ βαν Μπετόβεν παρουσιάζει στη Βιέννη, σε μία και μόνο κολοσσιαία συναυλία τεσσάρων ωρών, την 5η και την 6η Συμφωνία, το Κοντσέρτο αρ. 4 για πιάνο –που εκτελεί ο ίδιος– και τη Φαντασία για πιάνο, χορωδία και ορχήστρα, επίσης με τον ίδιο στο πιάνο. Σε ένα παγωμένο, κακώς προβαρισμένο αλλά ιστορικό βράδυ, το κοινό ακούει για πρώτη φορά έργα που θα σημαδέψουν για πάντα την παγκόσμια μουσική, ενώ ο ήδη βαρήκοος Μπετόβεν βρίσκει τρόπο να επιβληθεί ως απόλυτος πρωταγωνιστής της συμφωνικής σκηνής.

1849: Η εκτέλεση του Ρώσου συγγραφέα Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι ματαιώνεται την τελευταία στιγμή, ενώ εκείνος βρίσκεται ήδη στο εκτελεστικό απόσπασμα, καταδικασμένος για «αντιτσαρική προπαγάνδα». Αντί για θάνατο, του ανακοινώνεται αιφνιδίως ποινή πολυετούς καταναγκαστικής εργασίας και εξορίας στη Σιβηρία, εμπειρία που θα σημαδέψει βαθιά τη ζωή και το έργο του και θα τροφοδοτήσει τα μεγάλα του μυθιστορήματα για την ενοχή, τη λύτρωση και τα όρια της ανθρώπινης ψυχής.

1864: Κατά τη διάρκεια του Αμερικανικού Εμφυλίου, ο στρατηγός του Βορρά Γουίλιαμ Τ. Σέρμαν, μετά την ολοκλήρωση της περιβόητης πορείας του προς τη θάλασσα και την κατάληψη της Σαβάννα στην Τζόρτζια, στέλνει τηλεγράφημα στον πρόεδρο Λίνκολν γράφοντας: «Σας παρακαλώ να δεχτείτε ως χριστουγεννιάτικο δώρο την πόλη της Σαβάνα» («I beg to present you as a Christmas gift the city of Savannah»). Η φράση αυτή, με την οποία «προσφέρει» συμβολικά την πόλη ως χριστουγεννιάτικο δώρο, σηματοδοτεί μία από τις καθοριστικές νίκες της Ένωσης και ενισχύει το ηθικό του Βορρά λίγο πριν από το τέλος του πολέμου.

1882: Ο Τόμας Έντισον στολίζει το πρώτο χριστουγεννιάτικο δέντρο με ηλεκτρικά λαμπιόνια, αντικαθιστώντας τα παραδοσιακά κεριά και δείχνοντας στην πράξη τις δυνατότητες του νέου φωτισμού. Το δέντρο, φωτισμένο με δεκάδες μικρές λάμπες, γίνεται εντυπωσιακό θέαμα για τους επισκέπτες και σύμβολο της «ηλεκτρικής εποχής» που ανατέλλει, ανοίγοντας τον δρόμο για την καθιέρωση των χριστουγεννιάτικων φώτων σε σπίτια, δρόμους και βιτρίνες σε ολόκληρο τον κόσμο.

1894: Ο Γάλλος αξιωματικός εβραϊκής καταγωγής Άλφρεντ Ντρέιφους καταδικάζεται –αδίκως, όπως θα αποδειχθεί– σε ισόβια κάθειρξη για προδοσία, με την κατηγορία ότι διέρρευσε στρατιωτικά μυστικά στη Γερμανία, και εξορίζεται στο Νησί του Διαβόλου στη Γαλλική Γουινέα. Η καταδίκη του διχάζει βαθιά τη γαλλική κοινωνία για μια ολόκληρη δεκαετία, αναδεικνύοντας τον αντισημιτισμό και τις σκοτεινές πλευρές του στρατιωτικοπολιτικού κατεστημένου, ενώ ο Εμίλ Ζολά τον υπερασπίζεται με το ιστορικό κείμενο «Κατηγορώ». Έκτοτε, ως «Υπόθεση Ντρέιφους» χαρακτηρίζεται κάθε εμβληματική δικαστική πλάνη, ενώ ο ίδιος θα λάβει τελικά προεδρική χάρη δέκα χρόνια μετά την καταδίκη του.

1927: Στην Ελλάδα, οι δημόσιοι υπάλληλοι απεργούν, ζητώντας την καταβολή ενός ολόκληρου μισθού για τις γιορτές των Χριστουγέννων (Δώρο Χριστουγέννων).

1940: Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος: Στη Μάχη της Χειμάρρας ο ελληνικός στρατός καταλαμβάνει την στρατηγικής σημασίας παραθαλάσσια κωμόπολη στη Βόρεια Ήπειρο, στο πλαίσιο της νικηφόρας αντεπίθεσης εναντίον των ιταλικών δυνάμεων. Η είσοδος των ελληνικών τμημάτων στη Χειμάρρα ανεβάζει κατακόρυφα το ηθικό στο μέτωπο και στο εσωτερικό, τροφοδοτώντας το αίσθημα ότι ο Ελληνοϊταλικός Πόλεμος μπορεί να κερδηθεί.

1944: Εκτελείται η ηθοποιός Ελένη Παπαδάκη από ένοπλες ομάδες του ΕΛΑΣ, κατηγορούμενη ως συνεργάτιδα των κατοχικών αρχών και «προνομιούχος» του καθεστώτος Ράλλη. Η εκτέλεσή της, χωρίς κανονική δίκη, μέσα στο κλίμα τρομακτικής πόλωσης των Δεκεμβριανών, θα μείνει ως μία από τις πιο σκοτεινές και αμφιλεγόμενες υποθέσεις της Κατοχής και της Απελευθέρωσης, τροφοδοτώντας για δεκαετίες συζητήσεις για την τυφλή βία και τις εκκαθαρίσεις της εποχής.

1953: Ο Έλληνας πρωθυπουργός, Αλέξανδρος Παπάγος, συναντάται με τον Βρετανό υπουργό Εξωτερικών, Άντονι Ίντεν, στην πρεσβεία στην Αθήνας για το Κυπριακό. Υπάρχει διάσταση απόψεων, ενώ αίσθηση προκαλεί η δήλωση Ίντεν ότι για τη βρετανική κυβέρνηση «δεν υφίσταται Κυπριακό ζήτημα, ούτε εις το παρόν, ούτε εις το μέλλον».

1963: Το ελληνικό κρουαζιερόπλοιο «Λακωνία» πιάνει φωτιά στη μέση του Ατλαντικού, στα ανοιχτά των νησιών Μαδέρα, κατά τη διάρκεια ταξιδιού με εκατοντάδες επιβάτες. Παρά τις προσπάθειες του πληρώματος και των πλοίων που σπεύδουν σε βοήθεια, η φωτιά δεν μπορεί να ελεγχθεί∙ το «Λακωνία» εγκαταλείπεται και δύο ημέρες αργότερα βυθίζεται, προκαλώντας τον θάνατο 128 ανθρώπων. Το ναυάγιο συγκαταλέγεται στις πιο τραγικές στιγμές της ελληνικής επιβατηγού ναυτιλίας της μεταπολεμικής περιόδου.

1978: Καθιερώνεται δια νόμου η χρήση μιας και μοναδικής ελληνικής σημαίας, αυτή της θάλασσας με τις 5 κυανές και 4 λευκές ρίγες, για όλες τις χρήσεις.

1984: Στη Νέα Υόρκη ο Μπέρναρντ Γκετς πυροβολεί και τραυματίζει τέσσερις νεαρούς Αφροαμερικανούς σε βαγόνι του μετρό στο Μανχάταν, υποστηρίζοντας ότι επρόκειτο να τον ληστέψουν. Η υπόθεση, που θα τον «βαφτίσει» στα αμερικανικά ΜΜΕ ως «subway vigilante», προκαλεί τεράστια συζήτηση για τη βία, τον ρατσισμό και την αυτοδικία στις μεγάλες πόλεις. Ο Γκετς αθωώνεται για τις βαριές κατηγορίες ανθρωποκτονίας και επίθεσης, αλλά καταδικάζεται για παράνομη οπλοκατοχή και εκτίει οκτώ μήνες φυλάκιση από την ποινή του ενός έτους.

1989: Πέφτει μετά από 42 χρόνια το καθεστώς Τσαουσέσκου στη Ρουμανία. Την προηγούμενη ημέρα είχε δώσει εντολή στα ρουμανικά στρατεύματα να πυροβολήσουν διαδηλωτές. Ο Στρατός δεν υπάκουσε. Ο ίδιος και η γυναίκα του προσπάθησαν να φύγουν από τη χώρα χωρίς να τα καταφέρουν. Αργότερα και οι δυο θα καταδικαστούν για μαζικές δολοφονίες και θα εκτελεστούν στις 25 Δεκεμβρίου. Ο Ίον Ιλιέσκου αναλαμβάνει την προεδρία της Ρουμανίας.

2008: Η Κωνσταντίνα Κούνεβα, γραμματέας της Παναττικής Ένωσης Καθαριστριών και Οικιακού Προσωπικού (ΠΕΚΟΠ), επιστρέφοντας από τη δουλειά της, δέχεται δολοφονική επίθεση. Δύο άτομα της ρίχνουν βιτριόλι στο πρόσωπο και με τη βία την αναγκάζουν να το καταπιεί. Θα νοσηλευτεί στον Ευαγγελισμό, με σοβαρές βλάβες στο πρόσωπο και μόνιμες βλάβες σε ζωτικά όργανα, ενώ θα χάσει την όραση της από το ένα μάτι.

Γεννήσεις

Θάνατοι

Εορτολόγιο

Αναστασία, Δεββώρα, Χρυσόγονος, Χρυσόγονη.