Είναι ήδη αρκετά δύσκολο να διαχειριστεί κανείς τους «κοινότυπους» ναρκισσιστές – εκείνους που επιδεικνύουν μια διογκωμένη αίσθηση ανωτερότητας, υπερβολική ενασχόληση με τον εαυτό τους και χαμηλή ενσυναίσθηση. Όμως υπάρχει και μια συγκεκριμένη κατηγορία, μια μορφή ναρκισσισμού που είναι πολύ πιο τοξική και επικίνδυνη. Πρόκειται για τον κακοήθη ναρκισσισμό.
«Αν ο ναρκισσισμός είναι ένα φάσμα, ο κακοήθης ναρκισσιστής βρίσκεται στο πιο ακραίο σημείο του», εξηγεί στη Huffington Post η θεραπεύτρια Virginia Gilbert. Οι άνθρωποι αυτοί εμφανίζουν αντικοινωνικά χαρακτηριστικά, δηλαδή αδιαφορία για κανόνες και κοινωνικές νόρμες, και μπορούν να γίνουν μέχρι και σαδιστικοί.
Όπως και οι πιο «κλασικοί» ναρκισσιστές, έτσι και οι «κακοήθεις» χαρακτηρίζονται από αλαζονεία, αίσθηση ανωτερότητας, χαμηλή ενσυναίσθηση και ανάγκη να βρίσκονται στο επίκεντρο. Όμως αυτό που τους ξεχωρίζει είναι η πιο σκοτεινή, πιο επικίνδυνη πλευρά του χαρακτήρα τους.
«Ο κακοήθης ναρκισσισμός είναι το αποκορύφωμα της σκοτεινής τετράδας ― το σημείο όπου συναντιούνται ο ναρκισσισμός, ο σαδισμός, η ψυχοπάθεια και ο μακιαβελισμός», Η σημειώνει η ψυχοθεραπεύτρια Chelsey Brook Cole.
Αυτοί οι άνθρωποι δεν αρκούνται στο να επιβάλλουν τη θέλησή τους – αντλούν ευχαρίστηση από τον πόνο που προκαλούν. Η δυστυχία σου είναι για αυτούς απόδειξη της δύναμής τους.
Δεν μιλάμε για απλή τοξικότητα. Ο κακοήθης ναρκισσισμός είναι επικίνδυνος. Περιλαμβάνει επιθετικότητα, κακοποίηση, παρανοϊκή σκέψη και απειλές.
«Πίσω από το προσωπείο που προβάλλουν, οι κακοήθεις ναρκισσιστές είναι συχνά βαθιά δυστυχισμένοι και μοναχικοί άνθρωποι, που κινούνται από την ανάγκη να προστατευτούν από έναν κόσμο που τον αντιλαμβάνονται ως εχθρικό», συμπληρώνει η καθηγήτρια Marie-Line Germain.
Ποια είναι τα σημάδια;
Κατά τη Marie-Line Germain, τέτοια άτομα είναι χειριστικά, ψεύτες, εκμεταλλευτές και επιθετικοί. Δεν νιώθουν ενοχές και στερούνται ενσυναίσθησης. Δεν μπορούν ή δεν θέλουν να κατανοήσουν τα συναισθήματα των άλλων – ειδικά όταν αυτά δείχνουν ευαλωτότητα, την οποία αντιλαμβάνονται ως αδυναμία.
Η Chelsey Brook Cole, απαριθμώντας ορισμένες ενδείξεις για τους κακοήθεις ναρκισσιστές, σημειώνει: «φαίνεται να απολαμβάνουν την κακοποίηση, κάνουν απειλητικά σχόλια τύπου “αν ποτέ φύγεις, θα το μετανιώσεις”, τοποθετούν κρυφές κάμερες, παρακολουθούν την τοποθεσία σου ή ξέρουν συνεχώς πού είσαι και με ποιον.
Χρησιμοποιούν εξευτελισμό, εκφοβισμό και ψυχολογική πίεση για να αποκτήσουν έλεγχο. Κρύβουν τη σκληρότητά τους πίσω από μια φαινομενική γοητεία. Μπορεί να φτάσουν ακόμα και σε σωματική βία αν νιώσουν ότι απειλούνται ή εκτίθενται.
Επιπλέον, αγνοούν εντελώς τις συνέπειες των πράξεών τους. Μπορεί να καταφύγουν σε ψεύδη για να προστατεύσουν την εικόνα τους ή να κατηγορούν αθώους για να βλάψουν κάποιον που τους αντιστέκεται».
Πώς να τους αντιμετωπίσεις;
Η θεραπεύτρια Hannah Alderete προειδοποιεί: «Είναι κρίσιμο να αναγνωρίσεις πόσο επικίνδυνος είναι αυτός ο τύπος προσωπικότητας και να προστατευτείς. Θα προσπαθήσουν να σε κάνουν να αμφισβητήσεις την πραγματικότητά σου με gaslighting και άλλες τεχνικές χειραγώγησης».
Η καλύτερη τακτική; Αποφυγή. Αν δεν μπορείς να τους αποφύγεις, χρειάζεται στρατηγική. «Αν σκοπεύεις να φύγεις, κάν’ το αθόρυβα. Μάζεψε έγγραφα, προσωπικά αντικείμενα και κωδικούς μεθοδικά και χωρίς να προκαλείς υποψίες. Να έχεις έτοιμη μια τσάντα ασφαλείας σε περίπτωση που χρειαστεί να φύγεις γρήγορα», συμβουλεύει η Cole.
Είναι επίσης καλό να δημιουργήσεις ένα δίκτυο υποστήριξης με ανθρώπους της εμπιστοσύνης σου. Αν έχεις νομικές υποθέσεις με έναν κακοήθη ναρκισσιστή (όπως διαζύγιο ή επιμέλεια παιδιών), τεκμηρίωσε τα πάντα και απόφυγε συναισθηματικές αντιδράσεις.
Η Tina Swithin, συγγραφέας του Divorcing a Narcissist, προτείνει: «Μείνε στα γεγονότα, κράτα αποστάσεις και βρες νομική ή υποστηρικτική βοήθεια με επίγνωση τραύματος».
Σε κάθε περίπτωση οι ειδικοί τονίζουν: μην μοιράζεσαι προσωπικές ή ευάλωτες πληροφορίες. Κράτα τις συζητήσεις επιφανειακές. Μην τους δίνεις καμία συναισθηματική τροφή. «Αποδέξου ποιοι είναι. Όσο πιο γρήγορα το καταλάβεις, τόσο πιο καλά μπορείς να προστατευτείς. Αυτοί οι άνθρωποι θα σε φθείρουν μέχρι να ξεχάσεις ποιος είσαι», καταλήγει η Cole.
Οι θεραπευτές υπογραμμίζουν πως εξίσου σημαντική είναι και η εσωτερική δουλειά: Ενίσχυσε την αυτοεκτίμησή σου και θωρακίσου ψυχολογικά. Η αληθινή προστασία αρχίζει από μέσα σου.
