Συνολικά 49 τύποι οικοτόπων κατεγράφησαν στο πλαίσιο του έργου επικαιροποίησης και χαρτογράφησης των τύπων οικοτόπων στην περιοχή των Πρεσπών, ενώ το 2000, οπότε και έγινε η πρώτη χαρτογράφηση, στο πλαίσιο του «Natura 2000», ήταν 30.
Το έργο, που χρηματοδοτήθηκε από την Εταιρεία Προστασίας Πρεσπών και συντονίστηκε από το δασολόγο Μιχαήλ Βραχνάκη, Επίκουρο Καθηγητή του Τμήματος Δασοπονίας & Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος (Καρδίτσα) του ΤΕΙ Λάρισας, έφερε στο φως σημαντικά ευρήματα και αλλαγές σε σχέση με το 2000.
Η ομάδα του κ. Βραχνάκη, στην οποία συμμετείχαν οι επιστήμονες, ειδικοί σε θέματα Βοτανικής, Φυτοκοινωνιολογίας, Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος, Γιώργος Φωτιάδης, Γιάννης Καζόγλου, Γιάννης Τσιριπίδης κ.ά, από τον Ιούνιο του 2010 μέχρι και το Νοέμβριο του 2011 μελέτησε ενδελεχώς την περιοχή των Πρεσπών και κατέληξε στη χαρτογράφηση των τύπων οικοτόπων και στην επικαιροποίηση των στοιχείων που είχαν ληφθεί το 2000.
Έτσι, βρέθηκαν 49 τύποι οικοτόπων (έναντι 30 το 2000), εκ των οποίων οι 29 αναφέρονται στην Ευρωπαϊκή Οδηγία και εξ αυτών οι επτά είναι προτεραιότητας (2 δασικοί και 5 λιβαδικοί).
Οκτώ οικότοποι έχουν πολύ μικρή εξάπλωση στην Ελλάδα. Ενδεικτικά, το 2000 είχαν καταγραφεί στον Όλυμπο 15 και στη Ροδόπη 18 τύποι οικοτόπων της Οδηγίας. Συνολικά, οι επτά οικότοποι προτεραιότητας απαντώνται στο 25% της έκτασης του Ελληνικού τμήματος της λεκάνης των Πρεσπών.
Επιπλέον, απογράφηκαν 70 διαφορετικοί τύποι βλάστησης, νούμερο ιδιαίτερα υψηλό για την έκταση της περιοχής. Από τη χαρτογράφηση προέκυψε, επίσης, πως η περιοχή φαίνεται να φιλοξενεί σχεδόν το 1/3 των φυτών της Ελλάδας (πάνω από 1800 είδη και υποείδη).
«Όλα αυτά τα νούμερα πιστοποιούν το σημαντικότερο εύρημα του Έργου, ότι δηλαδή, πολύ πιθανόν η Πρέσπα να είναι η μοναδική περιοχή στην Ευρώπη με την υψηλότερη πυκνότητα τύπων οικοτόπων σε σχέση με την έκτασή της. Με άλλα λόγια, στην Πρέσπα μπορεί κάποιος να δει τους περισσότερους τύπους οικοτόπων συγκεντρωμένους σε μια περιοχή» επισημαίνει ο κ. Βραχνάκης.
Μιλώντας για τους παράγοντες που οδήγησαν στην υψηλή αυτή ποικιλότητα τύπων οικοτόπων στην Πρέσπα, ο κ. Βραχνάκης τονίζει ότι η λεκάνη των Πρεσπών αποτελεί μία πολύ ξεχωριστή περίπτωση περιοχής με φυσικό πλούτο υψηλής αξίας. Κυριαρχείται και ρυθμίζεται σε σημαντικό βαθμό από το υγρό στοιχείο των λιμνών της Μικρής και της Μεγάλης Πρέσπας, αλλά και των ρεμάτων που συμβάλλουν σε αυτές.
Πέραν τούτου, όμως, επιπλέον στοιχεία επέδρασαν και επιδρούν σε μεγάλο βαθμό στη διατήρηση αυτού του πλούτου, όπως το γεωλογικό υπόβαθρο, το ανάγλυφο του εδάφους, η γεωπολιτική θέση, οι ιστορικές συνθήκες, και η ήπια κοινωνικοοικονομική δραστηριότητα των κατοίκων.
Αυτό μέχρι τώρα πιστοποιούνταν κυρίως από την πληθώρα σημαντικών ειδών της άγριας πανίδας, όπως πουλιά, θηλαστικά, κ.λπ. Η δουλειά της ομάδας του κ. Βραχνάκη ανέδειξε και άλλη μία σημαντική διάσταση του φυσικού πλούτου της Πρέσπας, αυτή των οικοτόπων.
Οι κίνδυνοι για τους οικότοπους των Πρεσπών
«Γενικά, μπορούμε να αναφέρουμε τέσσερις κινδύνους που η αντιμετώπισή τους θέλει γενικότερη βούληση και ορθό σχεδιασμό από τη μεριά της Πολιτείας. Πρώτα-πρώτα η αλλαγή των χρήσεων γης. Η μείωση της βόσκησης σε πολλές περιοχές και η μείωση των διαχειριζόμενων (με υλοτομίες) δασών, προκαλεί την αλλαγή των τύπων οικοτόπων με αύξηση και πύκνωση των δασών. Άλλη σημαντική απειλή για τους τύπους οικοτόπων που εξαρτώνται από το υγρό στοιχείο, είτε άμεσα είτε έμμεσα είναι από την αύξηση, τη μείωση και την αλλαγή στο ρυθμός αυξομείωσης της στάθμης των λιμνών» σημειώνει ο κ. Βραχνάκης.
Επίσης, η συστηματική διαχείριση μερικών περιοχών έχει ως αποτέλεσμα την εμφάνιση συγκεκριμένων τύπων οικοτόπων, όπως π.χ. οι μηχανικές κοπές και η βόσκηση από βοοειδή ή η δασική διαχείριση των δασών οξιάς στο όρος Βαρνούντα που επηρεάζει στην αύξηση των δασών ελάτης.
Επιπλέον, η αύξηση της αδιάθετης (συσσωρευμένης) βιομάζας μπορεί να οδηγήσει σε ανεξέλεγκτες πυρκαγιές κατά τη διάρκεια ή και μετά από παρατεταμένες ξηρές περιόδους, καταλήγει ο επιστήμονας.
