Σαν σήμερα 27 Δεκεμβρίου: Τα θυρανοίξια της Αγίας Σοφίας και το «Νενίκηκά σε Σολομών»

Στις 27 Δεκεμβρίου 537, στην Κωνσταντινούπολη, γράφεται μία από τις πιο εντυπωσιακές σελίδες της παγκόσμιας Ιστορίας. Με τα θυρανοίξια της Αγίας Σοφίας, ο αυτοκράτορας Ιουστινιανός Α΄ εγκαινιάζει ένα μνημείο που δεν θα λειτουργήσει μόνο ως ναός, αλλά ως διακήρυξη ισχύος, πίστης και πολιτισμού. Εκείνη τη μέρα, σύμφωνα με την παράδοση, προφέρει τη φράση που θα τον ακολουθήσει στους αιώνες: «Νενίκηκά σε Σολομών».

Η φράση αυτή, φορτισμένη με συμβολισμό, δεν απευθυνόταν απλώς στον βιβλικό βασιλιά και στον περίφημο Ναό του Σολομώντα. Ήταν μια δήλωση ότι η χριστιανική αυτοκρατορία του Βυζαντίου είχε πλέον ξεπεράσει κάθε προηγούμενο επίτευγμα, αρχιτεκτονικό, θρησκευτικό και πολιτικό.

Ένα έργο που γεννήθηκε μέσα από τις στάχτες

Η Αγία Σοφία που εγκαινιάστηκε το 537 δεν ήταν η πρώτη. Δύο προγενέστεροι ναοί είχαν καταστραφεί, με τον τελευταίο να καίγεται κατά τη Στάση του Νίκα το 532, τη μεγάλη εξέγερση που λίγο έλειψε να ανατρέψει τον Ιουστινιανό. Αντί να περιοριστεί σε μια απλή αποκατάσταση, ο αυτοκράτορας αποφασίζει να οικοδομήσει κάτι πρωτοφανές.

Η εντολή ήταν σαφής: ένας ναός που δεν θα έχει όμοιό του στον κόσμο.

Για το εγχείρημα επιστρατεύονται δύο κορυφαία μυαλά της εποχής, ο Ανθέμιος από τις Τράλλεις και ο Ισίδωρος από τη Μίλητο, περισσότερο μαθηματικοί και μηχανικοί παρά παραδοσιακοί αρχιτέκτονες. Το αποτέλεσμα ήταν επαναστατικό.

Ο τεράστιος τρούλος, με διάμετρο περίπου 31 μέτρων, μοιάζει να αιωρείται πάνω από τον χώρο χάρη σε ένα σύστημα πεσσών και ημιθολίων που δεν είχε εφαρμοστεί ξανά σε τέτοια κλίμακα. Το φως που εισέρχεται από τα παράθυρα στη βάση του δημιουργεί την αίσθηση ότι ο θόλος δεν στηρίζεται στη γη, αλλά κρέμεται από τον ουρανό.

Η Αγία Σοφία δεν ήταν μόνο τεχνικό επίτευγμα, αλλά και γεωπολιτικό σύμβολο. Υλικά μεταφέρονται από κάθε γωνιά της αυτοκρατορίας: μάρμαρα από την Ελλάδα, την Μικρά Ασία και τη Βόρεια Αφρική, κίονες από αρχαίους ναούς, ακόμη και από το Αρτεμίσιο της Εφέσου. Ο ναός γίνεται ένα ψηφιδωτό ολόκληρου του τότε γνωστού κόσμου.

«Νενίκηκά σε Σολομών»

Όταν ο Ιουστινιανός εισέρχεται στον ναό την ημέρα των εγκαινίων λέγεται ότι εκφωνεί το «Νενίκηκά σε Σολομών». Ο Ναός του Σολομώντα, σύμβολο θεϊκής σοφίας και δόξας στην Παλαιά Διαθήκη, θεωρούνταν μέχρι τότε το απόλυτο αρχιτεκτονικό και θρησκευτικό πρότυπο.

Με τα λόγια αυτά, ο αυτοκράτορας δηλώνει ότι ο χριστιανικός κόσμος έχει πλέον ξεπεράσει την Παλαιά Διαθήκη και ότι η Νέα Ρώμη, η Κωνσταντινούπολη, είναι το νέο κέντρο της θεϊκής και κοσμικής τάξης.

Η Αγία Σοφία έμελλε να αλλάξει ρόλους πολλές φορές. Υπήρξε πατριαρχικός ναός της Ορθοδοξίας, καθολικός καθεδρικός κατά τη Λατινοκρατία, οθωμανικό τζαμί, μουσείο και ξανά τόπος λατρείας. Παρά τις μετατροπές, τους σεισμούς και τις φθορές, το βασικό όραμα του 6ου αιώνα παραμένει ζωντανό.

Κανένα άλλο κτίσμα δεν κατάφερε να συνδυάσει σε τέτοιο βαθμό τεχνολογία, πίστη, πολιτική φιλοδοξία και αισθητική.

Τα θυρανοίξια της Αγίας Σοφίας στις 27 Δεκεμβρίου 537 ήταν μια στιγμή όπου η αρχιτεκτονική χρησιμοποιήθηκε ως γλώσσα εξουσίας και η πίστη ως μέσο πολιτισμικής υπεροχής. Και η φράση «Νενίκηκά σε Σολομών» παραμένει μέχρι σήμερα η συμπύκνωση μιας αυτοκρατορίας που πίστεψε ότι μπορεί να φτάσει, και ίσως να ξεπεράσει, το θείο μέσα από την ανθρώπινη δημιουργία.

Τα σημαντικότερα γεγονότα της ημέρας στην Ελλάδα και τον κόσμο

537: Τελούνται τα θυρανοίξια της Αγια-Σοφιάς, του εμβληματικού ναού που σχεδιάστηκε από τους αρχιτέκτονες Ανθέμιο και Ισίδωρο. Ο αυτοκράτορας Ιουστινιανός, εντυπωσιασμένος από το μέγεθος και τη μεγαλοπρέπεια του έργου, αναφωνεί: «Νενίκηκά σε Σολομών», συγκρίνοντας τον ναό με τον ναό του Σολομώντα.

1829: Στο Ορφανοτροφείο της Αίγινας ξεκινά να λειτουργεί μια μικρή αλλά οργανωμένη βιβλιοθήκη, πρωτοβουλία του Ιωάννη Καποδίστρια, η οποία θα εξελιχθεί στον πρώτο επίσημο κρατικό βιβλιακό πυρήνα του νεοσύστατου ελληνικού κράτους και αργότερα θα αποτελέσει τη βάση για τη δημιουργία της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Ελλάδας.

1831: Ο Κάρολος Δαρβίνος μπαρκάρει στο πλοίο «Beagle» από το Πλίμουθ και ξεκινά το πολυετές ερευνητικό ταξίδι του γύρω από τον κόσμο. Οι παρατηρήσεις του στη Νότια Αμερική και στα νησιά Γκαλαπάγκος θα αποτελέσουν αργότερα τη βάση για τη διατύπωση της θεωρίας της εξέλιξης μέσω της φυσικής επιλογής, αλλάζοντας οριστικά την κατανόησή μας για την προέλευση και την ποικιλία των ειδών.

1833: Συνιστώνται για πρώτη φορά δήμοι στην Ελλάδα. Με τον νόμο «περί συστάσεως των δήμων», καταργούνται οι κοινοτικές και επαρχιακές δημογεροντίες και καθιερώνεται ο θεσμός του δήμου, ο οποίος παραμένει θεμέλιο της τοπικής αυτοδιοίκησης.

1900: Η φλογερή οπαδός της ποτοαπαγόρευσης Κάρι Νέισον εισβάλλει στο μπαρ του ξενοδοχείου Carey στο Γουίτσιτα του Κάνσας, σπάζει πάγκους και μπουκάλια, προκαλεί ζημιές χιλιάδων δολαρίων και καταλήγει στη φυλακή. Η θεαματική αυτή επίθεση, κομμάτι της προσωπικής της σταυροφορίας κατά του αλκοόλ και υπέρ της ποταπαγόρευσης, την καθιερώνει ως τη γυναίκα με το τσεκούρι που γκρεμίζει σαλούν και μετατρέπεται σε εμβληματική μορφή του Αμερικανικού κινήματος εγκράτειας.

1929: Ο γενικός γραμματέας του Κομμουνιστικού Κόμματος της Σοβιετικής Ένωσης Ιωσήφ Στάλιν διατάσσει την «εξάλειψη των κουλάκων ως τάξης», στο πλαίσιο της βίαιης κολεκτιβοποίησης της γεωργίας. Ξεκινούν μαζικές δημεύσεις περιουσιών, απελάσεις και εκτελέσεις των σχετικά εύπορων αγροτών.

1939: Ισχυρός σεισμός, μεγέθους περίπου 7,8 Ρίχτερ, πλήττει την περιοχή του Ερζιντζάν στην ανατολική Τουρκία, ισοπεδώνοντας πόλεις και χωριά και σκοτώνοντας 32.968 ανθρώπους. Πρόκειται για έναν από τους φονικότερους σεισμούς στην ιστορία της χώρας και του 20ού αιώνα, που ανέδειξε με δραματικό τρόπο την τεράστια σεισμική επικινδυνότητα της περιοχής.

1945: Τίθεται σε ισχύ η απόφαση της συνόδου του Μπρέτον Γουντς για την ίδρυση του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (ΔΝΤ) και της Παγκόσμιας Τράπεζας, που αρχίζουν τη λειτουργία τους με στόχο την ανασυγκρότηση της παγκόσμιας οικονομίας μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

1947: Η κυβέρνηση του Θεμιστοκλή Σοφούλη κηρύσσει παράνομα το ΚΚΕ, το ΕΑΜ και την Εθνική Αλληλεγγύη, μετατρέποντας ουσιαστικά τον κομμουνισμό σε ποινικό αδίκημα μέσω αναγκαστικού νόμου που προβλέπει από βαριές καθείρξεις έως και θανατική καταδίκη. Παράλληλα απαγορεύεται η έκδοση της εφημερίδας «Ο Ρίζος της Δευτέρας», ενώ αρχίζουν μαζικές διώξεις, συλλήψεις και εξορίες σε νησιά και στρατόπεδα. Η απόφαση αυτή, σε πλήρη κλιμάκωση του Εμφυλίου, θεσμοθετεί τον αντικομμουνισμό ως επίσημη κρατική πολιτική και σφραγίζει το πολιτικό κλίμα της μετεμφυλιακής Ελλάδας για δεκαετίες.

1963: Ογκώδεις φοιτητικές διαδηλώσεις υπέρ της ένωσης της Ελλάδας με την Κύπρο διοργανώνονται σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη, με χιλιάδες νέους να κατακλύζουν τους δρόμους φωνάζοντας «Ένωσις» και κρατώντας ελληνικές και κυπριακές σημαίες. Οι πορείες, με έντονο εθνικό και αντιαποικιακό τόνο, στρέφονται τόσο κατά της βρετανικής πολιτικής όσο και κατά των διεθνών σχεδίων που θεωρούνται απειλή για τον ελληνισμό της Κύπρου, ενισχύοντας το ήδη φορτισμένο κλίμα γύρω από το Κυπριακό.

1968: Το «Apollo 8» επιστρέφει στη Γη, ολοκληρώνοντας τον πρώτο γύρο της Σελήνης από ανθρώπους. Το πλήρωμα, αποτελούμενο από τους Φρανκ Μπόρμαν, Τζέιμς Λόβελ και Γουίλιαμ Άντερς, καταγράφει ιστορικό κατόρθωμα στην εξερεύνηση του διαστήματος.

2007: Δολοφονείται η πρώην πρωθυπουργός του Πακιστάν, Μπεναζίρ Μπούτο, σε τρομοκρατική επίθεση, ένα γεγονός που σημαδεύει τη σύγχρονη πολιτική ιστορία της χώρας.

2008: Το Ισραήλ εξαπολύει αεροπορική επιδρομή στη Λωρίδα της Γάζας με στόχο τη Χαμάς. Οι επιθέσεις σκοτώνουν τουλάχιστον 225 άτομα και τραυματίζουν 700, σε ένα από τα πιο αιματηρά επεισόδια της σύγκρουσης Ισραήλ-Παλαιστίνης.

Γεννήσεις

Θάνατοι

Εορτολόγιο

Μαυρίκιος, Μαυρικία, Στέφανος, Στεφανία

Εθνικές Γιορτές – Επέτειοι

Διεθνής Ημέρα Επιδημιολογικής Ετοιμότητας