Έχετε σκεφτεί ποτέ ότι σε μια άλλη ζωή εσείς και ο αγαπημένος σας διάσημος θα μπορούσατε να ήσασταν στενοί φίλοι;
Αυτό το συναίσθημα είναι τόσο κοινό, ώστε το Cambridge Dictionary αποφάσισε να ορίσει τη λέξη “parasocial” ως τη λέξη της χρονιάς. Ο όρος περιγράφει την μονόπλευρη σχέση που αισθάνεται κάποιος προς ένα άτομο που δεν γνωρίζει, συνήθως έναν διάσημο ή έναν φανταστικό χαρακτήρα. Για παράδειγμα, όταν η ποπ σταρ Τέιλορ Σουίφτ και ο παίκτης αμερικανικού ποδοσφαίρου Τράβις Κέλσι ανακοίνωσαν τον αρραβώνα τους φέτος, πολλοί θαυμαστές είχαν έντονη συναισθηματική αντίδραση, παρότι δεν τους είχαν γνωρίσει ποτέ.
Το Cambridge Dictionary πρόσθεσε φέτος περίπου 6.000 νέες λέξεις, ανάμεσά τους η “delulu” (παράφραση του “delusional”), η ακατάληπτη λέξη “skibidi” και το “tradwife”, σύντμηση του “traditional wife”. Άλλοι όροι που σημάδεψαν τη χρονιά είναι το “slop”, για περιεχόμενο εξαιρετικά χαμηλής ποιότητας στο διαδίκτυο, ιδιαίτερα όταν δημιουργείται από τεχνητή νοημοσύνη, και το “memeify”, δηλαδή η μετατροπή γεγονότος, εικόνας ή προσώπου σε viral meme.
Το “parasocial” όμως ξεχωρίζει γιατί αντικατοπτρίζει την εποχή των social media, όπου τέτοιες μονόπλευρες σχέσεις σχηματίζονται πλέον όχι μόνο με διασημότητες, αλλά και με influencers και με chatbots τεχνητής νοημοσύνης.
Σύμφωνα με τους ψυχολόγους, η άνοδος αυτών των σχέσεων έχει αναδιαμορφώσει το φαινόμενο του fandom (κοινότητας θαυμαστών) και τη φύση της διασημότητας. Ο Κόλιν Μακ Ίντος από το Cambridge Dictionary δήλωσε: «Το parasocial είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα του πώς εξελίσσεται η γλώσσα. Από ακαδημαϊκός όρος έχει γίνει mainstream. Εκατομμύρια άνθρωποι εμπλέκονται σε parasocial σχέσεις».
Η ιστορία του όρου χρονολογείται από το 1956, όταν δύο κοινωνιολόγοι από το Πανεπιστήμιο του Σικάγο παρατήρησαν ότι οι τηλεθεατές ανέπτυσσαν parasocial δεσμούς με τηλεοπτικές προσωπικότητες, παρόμοιους με αυτούς που είχαν με φίλους και συγγενείς, λόγω της παρουσίας τους μέσα στα σπίτια τους μέσω της τηλεόρασης.
Η καθηγήτρια πειραματικής κοινωνικής ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ, Σιμόν Σνάαλ, χαρακτήρισε την επιλογή «εμπνευσμένη». Τόνισε πως οι parasocial σχέσεις έχουν επαναπροσδιορίσει το fandom και την έννοια της διασημότητας, ειδικά σε έναν κόσμο όπου το κοινό στρέφεται σε influencers για “αυθεντία” καθώς μειώνεται η εμπιστοσύνη στα παραδοσιακά μέσα.
Η Σνάαλ σημειώνει ότι η αντίληψη πως «γνωρίζουμε» έναν influencer οδηγεί σε έντονη πίστη προς αυτόν, ακόμη και όταν η σχέση είναι πλήρως μονόπλευρη. Αν και υπάρχει μια πιο υγιής μορφή fandom, όπως η αγάπη για καλλιτέχνες όπως η Τέιλορ Σουίφτ, συχνά αυτή εξελίσσεται σε εμμονή ή υπερανάλυση των στίχων και των μηνυμάτων των καλλιτεχνών.
Οι parasocial τάσεις παίρνουν νέα διάσταση με την AI, εξηγεί η Σνάαλ, καθώς πολλοί άνθρωποι αντιμετωπίζουν εργαλεία όπως το ChatGPT σαν “φίλους”, σαν πηγή επιβεβαίωσης ή ακόμη και υποκατάστατο θεραπείας. «Πρόκειται για την ψευδαίσθηση μιας σχέσης, και ξέρουμε ότι οι νέοι είναι ιδιαίτερα ευάλωτοι σε αυτό.»
Προηγούμενες λέξεις της χρονιάς του Cambridge Dictionary περιλαμβάνουν το “manifest”, το “brat” και το “hallucinate”, που αφορά τις περιπτώσεις όπου τα chatbots παράγουν ψεύτικες πληροφορίες.
