Μερικές συγγνώμες δεν ανακουφίζουν, αλλά αντίθετα βαθαίνουν την πληγή. Αντί να επιλύουν ένα ζήτημα, σε κάνουν να νιώθεις πιο μόνος, πιο μπερδεμένος και πιο θυμωμένος.
Ο λόγος είναι πως πίσω από τις λέξεις κρύβεται τελικά κάτι τοξικό. Δεν είναι όλες οι συγγνώμες έντιμες. Κάποιες είναι καλυμμένες επιθέσεις, στρεβλές δικαιολογίες ή μια προσπάθεια τελικά να σου φορτώσουν το φταίξιμο.
Η ψυχοθεραπεύτρια και συγγραφέας Erin Leonard, σε άρθρο της στο Psychology Today, επισημαίνει τα τρία σημάδια τοξικής συγγνώμης…
► Περιέχει δικαιολογίες: Ο άνθρωπος που ζητά συγγνώμη μπορεί να μην αναλαμβάνει πραγματικά την ευθύνη για τη συμπεριφορά του. Αντίθετα, μπορεί να χρησιμοποιεί τη συγγνώμη ως κάλυψη για να δικαιολογήσει ή να υποβαθμίσει αυτό που έκανε.
► Μετάθεση ευθύνης: Αν το άτομο που απολογείται προσπαθεί να στρέψει την ευθύνη προς εσένα, τότε δεν πρόκειται για ειλικρινή συγγνώμη. Μπορεί να διαστρεβλώνει τα γεγονότα ώστε εσύ να βρεθείς σε θέση άμυνας.
► Προβολή ηθικής ανωτερότητας: Αν αυτός που απολογείται σου περνάει το μήνυμα ότι οι αξίες του είναι πιο «σωστές» ή «ώριμες» από τις δικές σου, τότε δεν προσπαθεί να επανορθώσει, αλλά σε κρίνει έμμεσα.
Ένα παράδειγμα τοξικής συγγνώμης
Η Λίζα είναι θυμωμένη με την Άννα επειδή η Άννα δεν πηγαίνει συχνά σε οικογενειακές συγκεντρώσεις. Αντί να της μιλήσει, η Λίζα καταπιέζει τα συναισθήματά της μέχρι που ξεσπά στα παιδιά της Άννας σε ένα οικογενειακό πάρτι. Η Άννα μπαίνει στη σκηνή και βρίσκει τη Λίζα να φωνάζει στα παιδιά της. Παίρνει τα παιδιά και φεύγει.
Αργότερα, η Λίζα της στέλνει ένα μήνυμα: «Συγγνώμη για ό,τι έγινε σήμερα. Δεν ξέρω αν το ξέρεις, αλλά ο σκύλος μου είναι άρρωστος και δεν κοιμάμαι καλά τελευταία. Επίσης, με ενόχλησε που με αγνοούσες και με απέφευγες. Είμαστε οικογένεια και για μένα η οικογένεια είναι προτεραιότητα. Τουλάχιστον στη δική μου ζωή, η οικογένεια έρχεται πρώτη».
Τι συμβαίνει εδώ;
Πρώτον, η Λίζα δικαιολογεί τη συμπεριφορά της λόγω άγχους και κούρασης. Υπονοεί ότι η Άννα θα έπρεπε να γνωρίζει τα προβλήματά της. Παίζει το ρόλο του θύματος για να δικαιολογήσει τη συμπεριφορά της λόγω των δυσκολιών που περνά.
Δεύτερον, μεταφέρει την ευθύνη στην Άννα, κατηγορώντας την ότι την αγνοεί. Έτσι, αποφεύγει να αναλάβει το βάρος της ευθύνης της δικής της πράξης.
Τρίτον, τονίζει ότι οι αξίες της είναι ανώτερες – ότι εκείνη βάζει την οικογένεια πάνω απ’ όλα. Υπονοεί ότι η Άννα είναι κατώτερη επειδή δεν το κάνει.
Πώς είναι μια ειλικρινής συγγνώμη
Μια υγιής συγγνώμη δεν έχει τέτοια στοιχεία. Δεν περιέχει δικαιολογίες. Δεν μεταθέτει ευθύνη. Δεν επιτίθεται στον χαρακτήρα του άλλου. Αναλαμβάνει πλήρως την ευθύνη και έχει το στοιχείο της ενσυναίσθησης.
Παράδειγμα: «Συγγνώμη, Άννα. Ήταν τελείως λάθος μου που ξέσπασα στα παιδιά σου. Δεν ήταν σωστό. Ελπίζω εσύ και τα παιδιά να με συγχωρέσετε. Θα προσπαθήσω να μην το ξανακάνω ποτέ».
Αν νιώσεις περισσότερο θυμό ή πίεση μετά από μια συγγνώμη, ψάξε για τα τρία σημάδια: δικαιολογίες, μετάθεση ευθύνης και ηθική ανωτερότητα. Αν τα εντοπίσεις, ίσως είναι καλύτερο να αγνοήσεις τη συγγνώμη προσωρινά και να δώσεις χρόνο στον εαυτό σου πριν αποφασίσεις πώς θα προχωρήσεις.
