Αξιοσημείωτα από την 1η ΔΕΘ του 1926 έως και την 5η του 2030 που γράφτηκαν στα ψιλά αλλά έμειναν στην ιστορία

Υπάρχουν στιγμές που η ιστορία δεν γράφεται με μεγάλα γράμματα. Χωράει σε μια φράση, σε μια εικόνα, σε μια απρόσμενη λεπτομέρεια που περνά σχεδόν απαρατήρητη και όμως μένει για πάντα. Στα 100 χρόνια ζωής της ΔΕΘ – HELEXPO, πίσω από τα επίσημα εγκαίνια και τις μεγάλες στιγμές, κρύβεται ένας παράλληλος κόσμος μικρών ιστοριών που ζωντανεύουν την εποχή τους και δίνουν στην Έκθεση τον πιο ανθρώπινο, ζεστό της χαρακτήρα. Η σειρά «Αξιοσημείωτα της ΔΕΘ» είναι μια περιήγηση σε αυτόν τον κόσμο. Μια ματιά στις σελίδες που συνήθως μένουν αθέατες, εκεί όπου η αφήγηση ξεφεύγει από τα επίσημα δελτία τύπου και παίρνει τον ρυθμό της καθημερινότητας, της έκπληξης, της ανατροπής. Κάθε άρθρο είναι ένα μικρό παράθυρο σε μια στιγμή που, αν και δεν διεκδίκησε απαραίτητα τα φώτα της δημοσιότητας, φώτισε με τον δικό της τρόπο τη μακρά πορεία της Έκθεσης.

1^η έως 5^η ΔΕΘ

1η ΔΙΕΘΝΗΣ ΕΚΘΕΣΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ 3 – 17 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 1926

• Με την ευκαιρία της Διεθνούς Εκθέσεως Θεσσαλονίκης το 1926, ο Έλληνας της διασποράς Χρήστος Τσιγκιρίδης που ήρθε στην Ελλάδα το 1925, παρουσιάζει τον πρώτο ραδιοφωνικό σταθμό.
• Τα καπνά Κομοτηνής παρουσιάστηκαν στο περίπτερο του Δήμου Κομοτηναίων και όχι στο καπνικό περίπτερο, θεωρούμενα ότι είναι ανώτερης ποιότητας από τα υπόλοιπα.
• Παράπονα εξέφρασαν τόσο οι διοργανωτές, όσο και ο τοπικός τύπος για την απουσία της Σερβίας από την έκθεση. Παρά το γεγονός ότι η Ελλάδα το 1926 ήταν η πέμπτη κατά σειρά χώρα στο εξαγωγικό τους εμπόριο, προτίμησαν να μη συμμετάσχουν στην έκθεση. Παρ’ όλα αυτά τη ΔΕΘ επισκέφθηκε ο Γενικός Πρόξενος της Γιουγκοσλαβίας Ναστασίεβιτς εκφράζοντας τον θαυμασμό του για την έκθεση και τη λύπη του για την απουσία της χώρας του.
• Στο περίπτερο του ΦΙΞ η μπίρα κόστιζε 1 δραχμή το ποτήρι.

2η ΔΙΕΘΝΗΣ ΕΚΘΕΣΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ 18 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ – 3 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 1927

• “Η Θεσσαλονίκη διέτρεξε τον μεγαλύτερον των κινδύνων”, αναφέρει η εφημερίδα “ΦΩΣ” στις 28/9/1927 και συνεχίζει ότι οι συλληφθέντες θα χτυπούσαν “τα σερβικά ιδρύματα, την Έκθεσιν, το Κυβερνείον, το Στρατηγείον και τας αποθήκας πυρομαχικών”. Δράστες μέλη της ομάδος Εσωτερική Μακεδονική Επαναστατική Οργάνωση (ΕΜΕΟ), οι γνωστοί κομιτατζήδες, που προσπαθούσαν να προβοκάρουν τις προσπάθειες επαναπροσέγγισης της Βουλγαρίας με τους γειτόνους της. Στο ανακοινωθέν του Γ’ Σώματος Στρατού αναφέρεται “ευρισκόμενη από ημερών επί τα ίχνη υπόπτων κινήσεων διαφόρων υπόπτων προσώπων καταφυγόντων εις Θες/νίκη, ίσως επ’ ευκαιρία της Εκθέσεως, κατόρθωσε να συλλάβην χθες την εσπέραν…….”.
• Οι εφημερίδες των Αθηνών, μετά την πρώτη επιτυχημένη διοργάνωση, συστηματικά δημοσίευαν άρθρα για τη μεταφορά της έκθεσης στην Αθήνα επειδή “εκεί η ελληνική παραγωγή θα είχε πιο ολοκληρωμένη προβολή, διότι …..άλλως θα αποτύχει”.
• Το απόγευμα της 27ης Σεπτεμβρίου διεκόπη η ηλεκτροδότηση με αποτέλεσμα η μισή έκθεση να μείνει χωρίς φωτισμό και αρκετά από τα περίπτερα να μην μπορούν να λειτουργήσουν.
• Καταγγελίες υπήρχαν για αισχροκέρδεια των καφενείων εντός του εκθεσιακού χώρου με αποτέλεσμα να κληθεί η αστυνομία για έλεγχο των τιμών τους.
• Το απόγευμα της 24ης Σεπτεμβρίου ο Δήμος Θεσσαλονίκης είχε διοργανώσει δεξίωση προς τιμήν της ΔΕΘ. Ο Γενικός Διευθυντής της ΔΕΘ Ν. Γερμανός δήλωσε εκ μέρους της οργανωτικής επιτροπής ότι “δεν δύναται να μεταβούν εις την δεξίωσιν του Δήμου αποκαλέσαντος αυτούς αναξίους δημότας”.
• Την 1η Οκτωβρίου, ο υπομοίραρχος της αστυνομίας και διοικητής του τμήματος εκθέσεως, προσπάθησε βίαια να κλείσει εκθετήριο χώρο πλησίον του βαριετέ διότι τον ενοχλούσε. Σε παρέμβασή του ο μεγαλέμπορος και εκθέτης Γ. Μασαλάς συνελήφθη από τον υπομοίραρχο, ο οποίος λίγο μετά τα μεσάνυχτα απολύθηκε με διαταγή του αστυνομικού διευθυντή και μηνύθηκε για παράνομη κατακράτηση.

3η ΔΙΕΘΝΗΣ ΕΚΘΕΣΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ 30 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ – 16 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 1928

• Η εκθέτρια Βόγια Πέτκοβιτς στο Σερβικό Περίπτερο είχε ως εκθέματα ξηρά πουρνάρια. Στο Σερβικό περίπτερο συμμετείχε και το Εμπορικό και Βιομηχανικό Επιμελητήριο Σκοπίων.
• Ειδικό διαφημιστικό έντυπο τύπωσε η κοινότητα Σιατίστης προβάλλοντας τα τοπικά προϊόντα της.
• Το 1928 το ράδιο Τσιγγιρίδη που εξέπεμψε για πρώτη φορά στις 25 Μαρτίου 1925 από το σπίτι του Τσιγγιρίδη, εγκαθίσταται στη ΔΕΘ σε δυο ξύλινα περίπτερα με δύο ιστούς 36 μέτρων της τετράφυλλης κεραίας Μαρκόνι.
• Η εταιρία “Οικονομίδου – Φλίσκου” παρουσίασε ομοίωμα του Λευκού Πύργου κατασκευασμένο από σαπούνι.
• Σε υπαίθριο χώρο δίπλα στην είσοδο της ΔΕΘ παρουσιάστηκε το πρώτο πλήρες ηλεκτρικό τρένο από εργαζόμενο στην Ηλεκτρική Εταιρία.
• Η Διοίκηση της ΔΕΘ αναγκάσθηκε να μετατοπίσει για πρώτη και τελευταία φορά στην ιστορία της τις ημερομηνίες τέλεσης της έκθεσης λόγω της επιδημίας του δάγκειου πυρετού.
• Στα γραφεία της διοίκησης της έκθεσης έγινε διάρρηξη, όμως τα μόνα πράγματα που έλειπαν ήταν εκλεκτά πούρα.

4η ΔΙΕΘΝΗΣ ΕΚΘΕΣΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ 15 – 30 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 1929

• Τον Φεβρουάριο του 1929 ο Νικόλαος Γερμανός χάνει την αγαπημένη του θυγατέρα και δεξί του χέρι στη ΔΕΘ Λιόλια Γερμανού.
• Η παγκόσμια οικονομική κρίση επηρέασε την λειτουργία της 4ης ΔΕΘ. 29 ημέρες μετά την λήξη της έκθεσης ήρθε η “Μαύρη Τρίτη” του μεγαλύτερου κραχ του Dow Jones.
• Το κατάστημα “Σκάπα”, που βρισκόταν στη γωνία των οδών Βενιζέλου με Τσιμισκή, σε όποιον πελάτη του αγόραζε προϊόντα αξίας 100 δρχ. χάριζε ένα εισιτήριο της έκθεσης.
• Στις 25 Σεπτεμβρίου 1929 η διάσημη σταρ της εποχής και πρωταγωνίστρια του “Μ. Αλεξάνδρου” Ηρώ Χαντά, τραγούδησε από τα μεγάφωνα της έκθεσης τραγούδια της επιλογής της.
• Ο φωτισμός της έκθεσης ήταν αμιγώς ελληνικός με λαμπτήρες της ελληνικής εταιρίας “Φως”.
• Τα πρώτα σύννεφα στις σχέσεις της ΔΕΘ με το δήμο Θεσσαλονίκης δημιουργήθηκαν το 1929 όταν ο δήμος απαίτησε την είσπραξη φόρου από τις διαφημίσεις εντός του εκθεσιακού χώρου.
• Την Κυριακή 29/9/1929 η ΔΕΘ ήταν ο μοναδικός χώρος που μπορούσε κανείς να πιει τον καφέ του ή την μπίρα του και αυτό γιατί λόγω των δημοτικών εκλογών όλα τα κέντρα στην πόλη ήταν κλειστά.
• Το πρώτο κατασκευασμένο στην Ελλάδα πιάνο παρουσιάστηκε στο περίπτερο 11 από την εταιρία “Ανδρούτσος”.

5η ΔΙΕΘΝΗΣ ΕΚΘΕΣΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ 14 – 30 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 1930

• Επεισόδιο δημιουργήθηκε με την Γιουγκοσλαβική συμμετοχή όταν παρέλαβαν ομαδική πρόσκληση για οκτώ άτομα από την Οργανωτική Επιτροπή για την δεξίωση των εγκαινίων της ΔΕΘ. Οι Γιουγκοσλάβοι θεώρησαν υποτιμητική την μη αποστολή προσωπικών προσκλήσεων και δεν παρέστησαν στην δεξίωση οι εκπρόσωποι του περιπτέρου, αλλά και ο Γενικός Πρόξενος κ. Κοΐτς.
• Απεργία στη ΔΕΘ από τα γκαρσόνια του “Μεντιτεράνιαν”. Ο λόγος ότι ο εργοδότης τους είχε υποσχεθεί μεροκάματο 135 δρχ. και τροφή, αντί αυτού τους έδινε 80 δρχ. χωρίς φαγητό.
• Οι βιομήχανοι της Παλαιάς Ελλάδος προσπάθησαν να τορπιλίσουν την ΔΕΘ με εμπιστευτική εγκύκλιο του Προέδρου των Βιομηχάνων Αθηνών – Πειραιώς Χατζηκυριάκου, που προέτρεπε τα μέλη να απόσχουν από τη ΔΕΘ λόγω της ανάγκης “ανταγωνισμού διά παντός μέσου”. Άμεσα αντέδρασε η οργανωτική επιτροπή της ΔΕΘ και ο Υπουργός Εθνικής Οικονομίας Βουρλούμης, ο οποίος απέστειλε προσωπικές επιστολές στους κυριότερους βιομηχάνους υπογραμμίζοντας “την συμμετοχήν των Ελλήνων βιομηχάνων ως επιβεβλημένην εις την Έκθεσιν”.
• Η έκθεση παρέμεινε μια επιπλέον ημέρα ανοιχτή μετά από παράκληση της Γενικής Διοίκησης Μακεδονίας, προκειμένου να διατεθούν οι εισπράξεις για την διοργάνωση των εορτών της εκατονταετηρίδας. Προς τούτο επιστρατεύτηκαν δυο μπάντες, ενώ παράλληλα διοργανώθηκαν αρχαϊκές επιδείξεις από τους Ευζώνους του Πρότυπου Τάγματος.
• Στις 8 Οκτωβρίου 1930 ο ιδρυτής της ΔΕΘ Νικόλαος Γερμανός αναλαμβάνει καθήκοντα δημαρχούντος του δήμου Θεσσαλονίκης.

Το κείμενο βασίζεται στο ιστορικό λεύκωμα της ΔΕΘ – HELEXPO Α.Ε. «Διεθνής Έκθεση Θεσσαλονίκης» (3η έκδοση, 2018) του Δρς Κυριάκου Α. Ποζρικίδη, από όπου προέρχονται τα στοιχεία και οι πληροφορίες.