Θετικό ισοζύγιο ύψους 585 εκατ. ευρώ παρουσίασε το σύστημα κοινωνικής ασφάλισης το 2024, σύμφωνα με τα στοιχεία της ετήσιας έκθεσης του Γραφείου Προϋπολογισμού της Βουλής. Το πλεόνασμα αυτό έρχεται σε μια περίοδο όπου οι συνολικές οφειλές προς τον e-ΕΦΚΑ εκτινάχθηκαν στα 49,3 δισ. ευρώ, γεγονός που υπογραμμίζει τις αντικρουόμενες τάσεις που χαρακτηρίζουν τη σημερινή εικόνα του ασφαλιστικού τοπίου.

Σε σύγκριση με το 2023, το πλεόνασμα αυξήθηκε κατά 163 εκατ. ευρώ, ενώ οι ληξιπρόθεσμες και μη οφειλές κατέγραψαν ετήσια αύξηση 1,7 δισ. ευρώ. Πρόκειται για ένα παράδοξο, όπου η βελτίωση των δημοσιονομικών μεγεθών των ταμείων συνυπάρχει με τη διόγκωση του ιδιωτικού χρέους προς αυτά.

Ισχυρή ενίσχυση εσόδων – Αύξηση δαπανών με έμφαση στις συντάξεις

Τα συνολικά έσοδα των ασφαλιστικών ταμείων ενισχύθηκαν το 2024 κατά 2,31 δισ. ευρώ σε σχέση με το προηγούμενο έτος, φτάνοντας τα 20,2 δισ. ευρώ. Η θετική αυτή πορεία αποδίδεται κυρίως στην αύξηση των ασφαλιστικών εισφορών αλλά και στις επιτυχείς ρυθμίσεις παλαιών χρεών. Την ίδια στιγμή, οι δαπάνες αυξήθηκαν κατά 2,15 δισ. ευρώ, αγγίζοντας τα 33,1 δισ. ευρώ, με τις συντάξεις να απορροφούν το μεγαλύτερο μέρος του επιπλέον κόστους.

Η αύξηση της δαπάνης για κύριες και επικουρικές συντάξεις (από 31,8 δισ. ευρώ το 2023 σε 33,1 δισ. ευρώ το 2024) συνδέεται σε μεγάλο βαθμό με την αποσυμφόρηση των εκκρεμών και ληξιπρόθεσμων αιτήσεων συνταξιοδότησης. Ταυτόχρονα, οι μεταβιβάσεις προς τρίτους κατέγραψαν αύξηση κατά 1,34 δισ. ευρώ, υποδηλώνοντας μεγαλύτερη δραστηριότητα και διευρυμένες υποχρεώσεις των ταμείων.

Οι οφειλές προς τον e-ΕΦΚΑ: Σταθερά ανοδική πορεία

Στο πεδίο των οφειλών, η εικόνα είναι λιγότερο ενθαρρυντική. Οι συνολικές υποχρεώσεις προς τα ασφαλιστικά ταμεία ανήλθαν στα 49,3 δισ. ευρώ στο τέλος του 2024, εκ των οποίων 29,6 δισ. ευρώ αφορούν κύριες οφειλές και 19,7 δισ. ευρώ προσαυξήσεις και πρόστιμα. Η αύξηση προήλθε κατά 174,9 εκατ. ευρώ από τις κύριες οφειλές και κατά 1,6 δισ. ευρώ από πρόσθετα τέλη.

Αξιοσημείωτο είναι πως η αύξηση των ληξιπρόθεσμων οφειλών επικεντρώνεται κυρίως στο εύρος χρεών άνω των 10.000 ευρώ, το οποίο ενισχύθηκε κατά 540,7 εκατ. ευρώ. Αντίθετα, παρατηρήθηκε μείωση κατά 365,8 εκατ. ευρώ στις οφειλές κάτω των 10.000 ευρώ, γεγονός που ίσως υποδηλώνει την αποτελεσματικότητα στοχευμένων ρυθμίσεων μικρότερης κλίμακας.

Προφίλ οφειλετών: Λιγότεροι, αλλά με υψηλότερα χρέη

Σύμφωνα με τα στοιχεία του ΚΕΑΟ, στο τέλος του 2024 καταγράφηκαν 1.541.349 φυσικά και νομικά πρόσωπα με ληξιπρόθεσμες υποχρεώσεις προς τα ασφαλιστικά ταμεία, σημειώνοντας μείωση κατά 69.912 σε σχέση με το 2023. Η πτώση αυτή αφορά κυρίως μικροοφειλέτες – συγκεκριμένα, ο αριθμός των οφειλετών με χρέη κάτω των 100.000 ευρώ μειώθηκε κατά 76.546.

Ωστόσο, αυξητική τάση σημειώθηκε στις μεγάλες οφειλές: 6.634 περισσότερα πρόσωπα εντάχθηκαν στην κατηγορία οφειλετών με χρέη άνω των 100.000 ευρώ. Το 41,1% του συνόλου (633.952 πρόσωπα) αφορά οφειλές από 500 έως 10.000 ευρώ – ωστόσο, το αντίστοιχο ποσό των οφειλών αντιστοιχεί μόλις στο 5,3% του συνόλου.

Αντιθέτως, το 94,6% του συνολικού χρέους προέρχεται από οφειλές άνω των 10.000 ευρώ, με το μεγαλύτερο μέρος (40,5%) να συγκεντρώνεται στο εύρος 10.000 – 100.000 ευρώ. Παρότι οι μεγαλοοφειλέτες αποτελούν μόνο το 39,2% των υπόχρεων, ευθύνονται για τη συντριπτική πλειονότητα των ανεξόφλητων ποσών.

Αν μη τι άλλο το πλεόνασμα του 2024 αποδεικνύει τη σταθερότητα του ασφαλιστικού συστήματος σε ταμειακό επίπεδο, χάρη στην αύξηση των εσόδων και τη συγκράτηση των δαπανών εντός προβλέψιμων ορίων. Ωστόσο, η αθροιστική αύξηση των ληξιπρόθεσμων οφειλών και η διεύρυνση της βάσης των μεγαλοοφειλετών εντείνουν τις προκλήσεις για τη βιωσιμότητα του συστήματος μεσοπρόθεσμα.

Η αντιμετώπιση του ιδιωτικού χρέους προς τα ασφαλιστικά ταμεία αποτελεί πλέον προτεραιότητα, τόσο για την ελάφρυνση των δημόσιων ισολογισμών όσο και για την ενίσχυση της κοινωνικής δικαιοσύνης. Στο πλαίσιο αυτό, θα χρειαστεί συνδυασμός στοχευμένων ρυθμίσεων, αυστηρότερης εποπτείας και στρατηγικής αναβάθμισης των μηχανισμών είσπραξης.