Ένα ειδικό πρόγραμμα παρέμβασης που προσφέρεται από το Κέντρο Ανθρώπινου Δυναμικού της Ρουάντα έχει ως στόχο να περιορίσει την οικιακή βία, διδάσκοντας τους άνδρες πώς να έχουν ενεργό ρόλο στις δουλειές του σπιτιού και στη φροντίδα των παιδιών. Σύμφωνα με στοιχεία που δημοσίευσε το 2015 το Εθνικό Ινστιτούτο Στατιστικής της Ρουάντα, περίπου το 52% των ανδρών της χώρας έχει δηλώσει πως έχει ασκήσει βία κατά της συντρόφου του.

Το εν λόγω πρόγραμμα είναι γνωστό ως «Bandebereho», που σημαίνει «παράδειγμα προς μίμηση» στην επίσημη γλώσσα Kinyarwanda και έχει συνδράμει στην αλλαγή της συμπεριφοράς βίαιων ανδρών.

Μια τέτοια περίπτωση είναι και ο Muhoza Jean Pierre που συνήθιζε να χτυπά τη γυναίκα του, Musabyimana Delphine.

Στα μάτια του δεν ήταν τίποτα παραπάνω από κάποια που παντρεύτηκε απλά για να του κάνει παιδιά και να τα φροντίζει. «Ακολουθούσα το παράδειγμα του πατέρα μου που δεν έκανε τίποτα στο σπίτι», λέει στο BBC. «Αν ερχόμουν σπίτι και διαπίστωνα πως κάτι δεν είχε γίνει, την κακοποιούσα. Την έλεγα τεμπέλα, πως είναι άχρηστη και πως πρέπει να επιστρέψει στο σπίτι των γονιών της».

Μετά όμως κάτι άλλαξε και ο βίαιος Jean Pierre μεταμορφώθηκε σε πρότυπο συζύγου. Έμαθε να μαγειρεύει, να καθαρίζει και να φροντίζει τα παιδιά τους.

Και όλα αυτά χάρη στο πρόγραμμα «Bandebereho» που εφαρμόστηκε στο χωριό του, το Mwulire, που βρίσκεται στην ανατολική περιφέρεια της Ρουάντα. Όπως λέει ο ίδιος, το πρόγραμμα τον βοήθησε να αλλάξει άρδην τη συμπεριφορά του. Πήρε μέρος σε μαθήματα που κάλυπταν τα πάντα, από μαγείρεμα και καθάρισμα μέχρι συζητήσεις που αμφισβητούσαν τους παραδοσιακούς ρόλους των φύλων.

«Μας ρωτούσαν για παράδειγμα αν ένας άνδρας μπορεί να καθαρίσει το σπίτι και εμείς απαντούσαμε “μπορεί”. Και μετά μας ρωτούσαν: “Ποιος από εσάς το κάνει;” Και δεν υπήρχε κανείς».

Αυτό ακριβώς το στόχο είχε το πρόγραμμα. Να τους αλλάξει νοοτροπία και τρόπο σκέψης, καθώς μέχρι τότε πίστευαν πως τις δουλειές στο σπίτι τις κάνουν μόνο οι γυναίκες.

«Επιστρέφαμε σπίτι και προσπαθούσαμε να κάνουμε πράξη αυτά που μας μάθαιναν. Και μετά πηγαίναμε πίσω στην εκπαίδευση με μάρτυρες που κατέθεταν ότι είχαν παρατηρήσει κάποιες αλλαγές στη συμπεριφορά μας», σημειώνει ο Muhoza Jean Pierre που, όπως λέει, «πλέον ξέρω να μαγειρεύω, βάζω πλυντήριο για τα παιδιά, ξέρω πώς να καθαρίζω μπανανιές, πώς να αλέθω ξηρή κασάβα και πώς να κοσκινίζω το αλεύρι».

Για να φτάσει βέβαια σε αυτό το σημείο, δυσκολεύτηκε αρκετά καθώς είχε να αντιμετωπίσει συγγενείς και φίλους που διαρκώς των αποθάρρυναν λέγοντάς του πως «ο αληθινός άνδρας δεν πρέπει να μαγειρεύει». Έπρεπε λοιπόν να δώσει μια μάχη μέσα του ώστε να αποβάλλει στερεότυπα και απόψεις που για χρόνια ήταν καρφωμένα στο μυαλό του.

«Η οικογένειά μου και οι φίλοι μου έλεγαν πως η γυναίκα μου πρέπει να μου δώσει φάρμακα… Έλεγαν πως κανένας γνήσιος άνδρας δεν πρέπει να κουβαλάει ξύλα στον δρόμο. Αυτά τα κάνουν μόνο οι ανόητοι».

Εκείνος όμως έκλεισε τα αυτιά του και έμεινε προσηλωμένος στο στόχο, για το καλό του ίδιου και της φαμίλιας του.

Πλέον, όπως λέει, τα παιδιά του τον αισθάνονται πιο κοντά τους και η σύζυγός του έχει αναλάβει μια επιχείρηση με μπανάνες που τους επιτρέπει να βελτιώσουν την ποιότητα της ζωής τους.

«Ο τρόπος που η σύζυγός μου μου συμπεριφέρεται τώρα είναι διαφορετικός σε σχέση με πριν. Μου φερόταν άσχημα γιατί την κακομεταχειριζόμουν, αλλά τώρα συζητάμε και συμφωνούμε για πράγματα που κάνουμε. Της έδωσα ελευθερία, τώρα δουλεύει και δουλεύω και εγώ, ενώ πριν ήμουν πεπεισμένος ότι έπρεπε να μένει σπίτι και να είναι διαθέσιμη όποτε τη χρειαζόμουν».

Η σύζυγός του, Musabyimana Delphine έμαθε να ζει με το φόβο και χωρίς πολλές ελευθερίες. «Μερικές φορές αισθανόμουν σαν εργάτης και τότε θυμόμουν πως οι εργάτες πληρώνονται. Ούτε καν περνούσε από το μυαλό μου πως μια γυναίκα θα μπορούσε να βγάζει δικά της χρήματα, γιατί ποτέ δεν είχα το χρόνο να σκεφτώ για μια τέτοια δραστηριότητα που θα μπορούσε να αποφέρει λεφτά. Τώρα έχω αρκετή ελευθερία στο σπίτι, βγαίνω έξω και βγάζω χρήματα δουλεύοντας όπως όλοι», λέει στο BBC.

H Delphine φεύγει από το σπίτι κάθε μέρα στις 5 το πρωί και πηγαίνει στην τοπική αγορά για να πουλήσει μπανάνες, ενώ ο Jean Pierre μένει πίσω για να φροντίσει τα τέσσερα μικρά παιδιά τους.

«Επιστρέφω ήσυχη στο σπίτι και βρίσκω έτοιμο το φαγητό», λέει η Delphine. «Δείχνει σουρεαλιστικό όλο αυτό, με βάση τα μέχρι πρότινος δεδομένα, αλλά δεν είναι. Είναι η νέα πραγματικότητα».

Το πρόγραμμα αναπτύχθηκε αρχικά στη Λατινική Αμερική από την παγκόσμια εκστρατεία MenCare, η οποία πιστεύει ότι η πραγματική ισότητα θα επιτευχθεί μόνο όταν οι άνδρες αναλάβουν το 50% της παιδικής φροντίδας και της οικιακής εργασίας παγκοσμίως.

Μελέτη σχετικά με την αποτελεσματικότητα του προγράμματος στη Ρουάντα έδειξε ότι οι άνδρες που παρακολούθησαν τα μαθήματα είχαν πολύ λιγότερες πιθανότητες να παρεκτραπούν και να ασκήσουν βία στη σύζυγό τους σε σχέση με εκείνους που δεν πήραν μέρος σε αυτά.

Η μελέτη ωστόσο υποδεικνύει πως σχεδόν μια στις τρεις γυναίκες, των οποίων οι σύντροφοι έλαβαν μέρος στο πρόγραμμα, εξακολουθούν να βιώνουν βίαιες συμπεριφορές.

«Εξακολουθούμε να έχουμε αρνητικά κοινωνικά πρότυπα, αρνητικές αντιλήψεις για τον ανδρισμό, πολιτιστικά εμπόδια – αυτοί είναι και οι βασικοί λόγοι για το υψηλό ποσοστό βίας κατά των γυναικών στη Ρουάντα», δηλώνει ο Fidele Rutayisire, πρόεδρος του κέντρου υπό την αιγίδα του οποίου γίνεται το πρόγραμμα.

«Παραδοσιακά οι άνδρες δεν φροντίζουν τα παιδιά. Οι άνδρες εξακολουθούν να έχουν τον έλεγχο στο σεξ, στους πόρους και στις αποφάσεις. Όταν οι άνδρες συμμετέχουν ενεργά στη φροντίδα των παιδιών η φυλετική τους στάση αλλάζει θετικά, κατανοούν την αξία της ισότητας των φύλων», προσθέτει.

Το πρόγραμμα «Bandebereho» λειτούργησε εποικοδομητικά όχι μόνο για την οικογένεια της Delphine και του Jean Pierre, αλλά συνολικά για την κοινότητά τους. «Όταν υπάρχει μια σύγκρουση ή προκύπτει θέμα ασφάλειας στη γειτονιά μας η άποψή μας είναι πολύ σεβαστή γιατί βλέπουν ότι δεν έχουμε κανένα πρόβλημα στο νοικοκυριό μας», λέει χαρακτηριστικά ο Jean Pierre.