Νιώθετε ότι επαναλαμβάνετε το ίδιο λάθος στις σχέσεις; Υπόσχεστε στον εαυτό σας ότι θα σταματήσετε να αγνοείτε τα «κόκκινα» σημάδια, ότι δεν θα συμβιβάζεστε με λιγότερα απ’ όσα αξίζετε, ότι δεν θα μένετε σε σχέσεις που σας εξαντλούν.

Κι όμως, κάθε φορά που ξεκινάτε κάτι καινούριο, βρίσκεστε ξανά στο ίδιο σημείο. Βρίσκεστε και πάλι με τον «λάθος άνθρωπο». Είστε καταδικασμένοι να «πέφτετε» σε τοξικούς / τοξικές συντρόφους;

Η αλήθεια είναι σκληρή: πολλές φορές έλκεστε ασυνείδητα από τοξικές σχέσεις. Όπως επισημαίνουν θεραπευτές στο Very Well Health, αντί να δείτε τον κίνδυνο, εσείς νιώθετε τόσο οικεία. Όμως, μπορείτε να σπάσετε αυτόν τον κύκλο και να αρχίσετε να επιλέγετε συνειδητά υγιείς σχέσεις.

Τι σημαίνει «τοξικός σύντροφος» στην πραγματικότητα;

Όλοι έχουμε ακούσει κάποιον να αποκαλεί τον/την πρώην του «τοξικό» ή «νάρκισσο». Όμως, στην πραγματικότητα δεν εντάσσονται όλοι οι δύσκολοι χαρακτήρες σε αυτές τις κατηγορίες. Οι αληθινά τοξικές σχέσεις χαρακτηρίζονται από επαναλαμβανόμενα μοτίβα που σας μειώνουν, σας αγνοούν και σας περιθωριοποιούν.

Σημάδια (φανερά και ύπουλα):

  • Έλλειψη σεβασμού: Όταν εκφράζετε τα συναισθήματά σας, σας αγνοούν ή σας υποτιμούν.
  • Συναισθηματική ανωριμότητα: Τα δικά τους συναισθήματα και ανάγκες έχουν πάντα προτεραιότητα.
  • Εγωκεντρισμός: Δίνετε, αλλά δεν παίρνετε. Δεν ενδιαφέρονται για τη δική σας εσωτερική πραγματικότητα.
  • Επικρίσεις και χειραγώγηση / Μηδενική ανάληψη ευθύνης: Ποτέ δεν φταίνε. Πάντα φταίτε εσείς, ακόμα και για τις λάθος συμπεριφορές του άλλου/της άλλης. Και πάντα εσείς πρέπει να συγχωρείτε, χωρίς να σας καταλαβαίνουν.
  • Ζήλια και έλλειψη εμπιστοσύνης: Δεν σας εμπιστεύονται χωρίς λόγο, κρατούν κακίες από το παρελθόν.
  • Απουσία στήριξης: Νιώθετε ότι δεν σας καταλαβαίνουν και βγαίνετε από τη συζήτηση πιο μόνοι από πριν.
  • Τοξική επικοινωνία: Υποθέσεις, ειρωνείες, καυγάδες χωρίς λύσεις.
  • Χαμηλή αυτοεκτίμηση: Αρχίζετε να αμφισβητείτε τη λογική σας, τη διαίσθησή σας και την αξία σας.

Κι όμως, μένετε σε μια τέτοια σχέση γιατί υπάρχουν και καλές στιγμές. Θυμάστε την αγάπη, την ένταση, την αίσθηση ότι νοιάζονται. Όμως το να παραμένετε, αποσυνδέει την επαφή σας με τον εαυτό σας και σας κάνει να ξεχνάτε τι πραγματικά αξίζετε.

Γιατί επιλέγετε συνέχεια «λάθος άτομα»;

Πολλοί άνθρωποι έλκονται επανειλημμένα από συναισθηματικά απρόσιτους ή ασταθείς συντρόφους. Ίσως φαίνονται διαφορετικοί στην αρχή, αλλά η δυναμική επαναλαμβάνεται: ένταση, αστάθεια, συναισθηματική αποστασιοποίηση.

Στην ψυχολογία αυτό λέγεται επαναληπτική καταναγκαστική συμπεριφορά (repetition compulsion): το ασυνείδητο προσπαθεί να «επιδιορθώσει» παλιά τραύματα μέσα από την επανάληψη του οικείου – ακόμα κι αν αυτό είναι καταστροφικό. Πολλοί αναπαράγουν ασυνείδητα σχέσεις που θυμίζουν εκείνες με τους γονείς τους, αναζητώντας να «διορθώσουν» το παρελθόν.

Ο ρόλος της προσκόλλησης

Αν έχετε αγχώδη προσκόλληση μπορεί να έλκεστε από συντρόφους, που κρατούν μια μόνιμη απόσταση. Εσείς αγκιστρώνεστε σε αυτή την κατάσταση, καθώς αυτή αστάθεια μοιάζει γνώριμη. Έτσι μάθατε να λειτουργείτε και ό,τι είναι οικείο, μοιάζει ελκυστικό (familiarity bias).

Εντοπίστε τα μοτίβα – αλλάξτε την ιστορία

Ξεκινήστε με ερωτήσεις όπως:

  • Ποιους τύπους ανθρώπων επιλέγετε ξανά και ξανά;
  • Μήπως έχετε ένα «πρότυπο» που σας περιορίζει;
  • Ποια χαρακτηριστικά των συντρόφων σας επαναλαμβάνονται; Τι λείπει συνεχώς (π.χ. ενσυναίσθηση, διαθεσιμότητα, ωριμότητα);
  • Γιατί δεχτήκατε τη σχέση ενώ απουσίαζαν βασικά στοιχεία;
  • Τι κοινό είχαν οι χωρισμοί σας;
  • Υπομείνατε συμπεριφορές που ήταν τοξικές;
  • Μήπως νιώθατε «πολύ απαιτητικοί» επειδή ζητούσατε σεβασμό ή δέσμευση;
  • Εν τέλει, τι λένε αυτές οι σχέσεις για τον τρόπο που βλέπετε τον εαυτό σας;

Αναγνωρίζοντας αυτά τα μοτίβα, θα αρχίσετε να αλλάζετε τον τρόπο αντίληψής σας και να αποφεύγετε τις τοξικές σχέσεις.  Αν νιώθετε νωρίς ότι κάτι δεν πάει καλά, μην το αγνοείτε. Αντί να εστιάζετε στο «τι θα μπορούσε να γίνει», ακούστε αυτή τη φωνή που σας λέει: «Δεν νιώθω καλά εδώ».

Δοκιμάστε να βγείτε εκτός του συνηθισμένου σας τύπου. Μην επιλέγετε βάσει επιφανειακών χαρακτηριστικών (ελκυστικότητα και ηλικία). Εστιάστε σε «πράσινες σημαίες»: ευγένεια, σταθερότητα, ειλικρίνεια.

Επίσης, μιλήστε με ανθρώπους που εμπιστεύεστε. Ζητήστε τη γνώμη τους όταν βγαίνετε με κάποιον και ακούστε αν βλέπουν κάτι που εσείς αγνοείτε. Καλλιεργήστε τη συνήθεια να καταγράφετε στοιχεία για τις σχέσεις σας σε ένα ημερολόγιο ώστε να βλέπετε καθαρότερα τα μοτίβα που επαναλαμβάνονται.

Όλα ξεκινούν από εσάς

Η πιο δυνατή αφύπνιση μπορεί να έρθει μέσα από την πιο τοξική σας σχέση. Όταν αναγνωρίσετε ότι δεν μπορείτε να αλλάξετε τους άλλους, αλλά μπορείτε να αλλάξετε τις επιλογές σας, αποκτάτε πίσω τη δύναμή σας. Αντί να κυνηγάτε επιβεβαίωση από ανθρώπους που δεν μπορούν να σας τη δώσουν, μαθαίνετε να τη βρίσκετε μέσα σας.

Ναι, χρειάζεται αυτογνωσία, αλλά και αυτοσυμπόνια. Συγχωρήστε τον εαυτό σας που δεν είδε τα σημάδια νωρίτερα. Ό,τι έγινε, έγινε. Αυτό που μετράει είναι ότι τώρα βλέπετε καθαρά και κάνετε διαφορετικές επιλογές. Αν νιώθετε ότι δυσκολεύεστε, η βοήθεια ενός ψυχοθεραπευτή μπορεί να σας καθοδηγήσει βήμα-βήμα.

Κανείς δεν μπαίνει σε μια τοξική σχέση επίτηδες. Όλοι προσπαθούμε να αγαπήσουμε και να αγαπηθούμε. Αλλά όταν δεν ξέρουμε τι είναι υγιές, επιλέγουμε το οικείο, ακόμα κι αν μας πληγώνει. Είναι ένας καθρέφτης που σας δείχνει τις πληγές που ζητούν επούλωση. Μόλις αλλάξει η αντίληψή σας, θα αλλάξουν και οι άνθρωποι που προσελκύετε, αναπτύσσοντας σχέσεις που στηρίζονται στην ισότητα και στον σεβασμό.