Ο καρκίνος του ήπατος, με περισσότερα από 800.000 θύματα ετησίως, συγκαταλέγεται στις πρώτες πέντε κοινές αιτίες θανάτου παγκοσμίως και η τρίτη κύρια αιτία θανάτου από καρκίνο. Όμως, σύμφωνα με μία μεγάλη ανάλυση που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό The Lancet, τρεις στις πέντε περιπτώσεις θα μπορούσαν να είχαν προληφθεί.

Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι η πρόληψη μπορεί να επιτευχθεί αν αντιμετωπιστούν οι κύριες αιτίες της νόσου: η ηπατίτιδα Β, η ηπατίτιδα C, η ηπατική νόσος που σχετίζεται με την κατανάλωση αλκοόλ και η νόσος του ήπατος που συνδέεται με μεταβολικούς παράγοντες κινδύνου, όπως η παχυσαρκία.

Με σχεδόν 900.000 νέα περιστατικά παγκοσμίως κάθε χρόνο, ο καρκίνος του ήπατος είναι ο έκτος πιο συχνός τύπος καρκίνου. Αν οι τάσεις συνεχιστούν, οι ετήσιες διαγνώσεις προβλέπεται να φτάσουν τα 1,5 εκατομμύρια μέχρι το 2050. Σύμφωνα με τη μελέτη, η ηπατική νόσος που προκαλείται από το αλκοόλ και η μεταβολική δυσλειτουργία θα ευθύνονται μαζί για περίπου το ένα τρίτο των νέων περιπτώσεων.

Αυτά τα ευρήματα επιβεβαιώνουν αυτό που οι ειδικοί του ήπατος βλέπουν εδώ και χρόνια: «Ο καρκίνος του ήπατος είναι συχνός, προκαλεί τεράστιο πόνο και θάνατο και το πιο λυπηρό για εμένα ως γιατρό είναι ότι οι περισσότερες περιπτώσεις μπορούν να προληφθούν», ανέφερε στους New York Times ο Δρ. Brian P. Lee από την Ιατρική Σχολή Keck του Πανεπιστημίου της Νότιας Καλιφόρνια.

Η πρόοδος στον εμβολιασμό, την έγκαιρη διάγνωση και τη θεραπεία έχει περιορίσει τη διάδοση της ιογενούς ηπατίτιδας. Ωστόσο ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας επισημαίνει πως ακόμη και σε χώρες υψηλού εισοδήματος, όπως στην Ευρώπη, εκατομμύρια άνθρωποι ζουν με ηπατίτιδα B ή C  χωρίς να το γνωρίζουν. Για αυτό και συχνά αποκαλούνται και ως «σιωπηλές λοιμώξεις».  

Επιπλέον, η απειλή του καρκίνου του ήπατος από το αλκοόλ και τη μεταβολική ηπατική νόσο (MASLD) – προηγουμένως γνωστή ως μη αλκοολική λιπώδης νόσος του ήπατος – «παραμένει υποτιμημένη», τόνισε ο Δρ. Ahmed Kaseb από το Κέντρο Καρκίνου MD Anderson στο Τέξας.

Η «λεωφόρος» προς τον καρκίνο του ήπατος

Η πλειοψηφία των καρκίνων του ήπατος εμφανίζεται σε άτομα με κίρρωση, εξήγησε ο Δρ. Hashem El-Serag, ένας από τους συγγραφείς της μελέτης. Η κίρρωση είναι μια εκτεταμένη και μη αναστρέψιμη ουλή του ήπατος που εμποδίζει τη φυσιολογική λειτουργία του οργάνου.

Οι ιοί της ηπατίτιδας B και C προκαλούν φλεγμονή που μπορεί να οδηγήσει σε κίρρωση αν δεν αντιμετωπιστεί. Παρομοίως, το αλκοόλ και οι μεταβολικές διαταραχές προκαλούν εναπόθεση λίπους στο ήπαρ, οδηγώντας επίσης σε φλεγμονή.

«Η συσσώρευση λίπους και η φλεγμονή λειτουργούν σαν “λεωφόρος” προς την κίρρωση, η οποία με τη σειρά της μπορεί να προκαλέσει μεταλλάξεις στο DNA και να οδηγήσει σε καρκίνο», σημείωσε ο Δρ. Lee. «Υπάρχουν πολλοί δρόμοι που οδηγούν σε αυτή τη λεωφόρο», πρόσθεσε.

Γιατί συχνά δεν ανιχνεύεται;

Η μελέτη εκτιμά ότι το ποσοστό των περιπτώσεων καρκίνου του ήπατος που σχετίζονται με ηπατίτιδα B και C θα μειωθεί από 68% το 2022 σε 63% μέχρι το 2050. Αντίθετα, η συμβολή του αλκοόλ και της MASLD αναμένεται να αυξηθεί.

Περίπου τέσσερις στους δέκα ενήλικες παγκοσμίως πάσχουν από MASLD – μια κατάσταση κατά την οποία λίπος συσσωρεύεται στο ήπαρ. Οι παράγοντες κινδύνου περιλαμβάνουν την παχυσαρκία και τον διαβήτη τύπου 2.

Ένα ποσοστό αυτών των ασθενών θα αναπτύξει μια πιο επιθετική μορφή, γνωστή ως MASH, η οποία μπορεί να οδηγήσει σε κίρρωση και καρκίνο του ήπατος χωρίς να δώσει προειδοποιητικά σημάδια. Το πρόβλημα είναι ότι πολλοί ασθενείς με MASH δεν πληρούν τα κριτήρια παρακολούθησης που βασίζονται σε ιστορικό ηπατίτιδας ή επιβεβαιωμένη κίρρωση. Ωστόσο, μπορεί να έχουν ήδη ουλές στο ήπαρ χωρίς κανένα σύμπτωμα.

Η Δρ. Mary Rinella, ηπατολόγος και επικεφαλής των κατευθυντήριων οδηγιών για τη MASLD, τονίζει την ανάγκη να ξεκινά ο έλεγχος από το επίπεδο της πρωτοβάθμιας φροντίδας. Προτείνει τη χρήση του δείκτη Fib-4 – ένας απλός υπολογισμός που βασίζεται σε εξετάσεις αίματος – για τον εντοπισμό ουλών στο ήπαρ σε άτομα υψηλού κινδύνου, όπως ασθενείς με διαβήτη τύπου 2 ή παχυσαρκία και έναν ακόμη μεταβολικό παράγοντα κινδύνου (π.χ. υψηλή χοληστερίνη).

Τα καλά νέα: η MASLD είναι αναστρέψιμη. Η αλλαγή τρόπου ζωής – με σωστή διατροφή και άσκηση – και τα νέα φάρμακα απώλειας βάρους μπορούν να μειώσουν τη φλεγμονή και τις ουλές στο ήπαρ. «Αν σταματήσεις την αιτία της φλεγμονής και των βλαβών στο ήπαρ, μειώνεις την πιθανότητα ανάπτυξης καρκίνου», υπογραμμίζει η Δρ. Rinella.

Το αλκοόλ επιδεινώνει την κατάσταση

Η ηπατική νόσος που σχετίζεται με την κατανάλωση αλκοόλ επίσης αυξάνεται. Νέα έρευνα του Δρ. Lee και της ομάδας του έδειξε ότι στις ΗΠΑ, ο κίνδυνος ηπατικής νόσου από το αλκοόλ σε βαρείς πότες (τουλάχιστον 10 ποτά την εβδομάδα για γυναίκες και 15 για άνδρες) υπερδιπλασιάστηκε μεταξύ 1999 και 2020 – παρά το γεγονός ότι η κατανάλωση παρέμεινε παρόμοια.

Αυτό υποδηλώνει ότι οι σημερινοί βαριοί πότες μπορεί να είναι πιο ευάλωτοι στις βλάβες του ήπατος απ’ ό,τι στο παρελθόν.

Ο λόγος; Ο πληθυσμός των βαρέων χρηστών αλκοόλ έχει αλλάξει: περισσότερες γυναίκες και περισσότεροι άνθρωποι με μεταβολικό σύνδρομο (σύμπλεγμα διαταραχών που αυξάνουν τον κίνδυνο διαβήτη, καρδιοπάθειας και εγκεφαλικού) καταναλώνουν πλέον υπερβολικό αλκοόλ. Ο συνδυασμός αλκοόλ και μεταβολικών διαταραχών προκαλεί μεγαλύτερη ζημιά στο ήπαρ απ’ ό,τι το καθένα ξεχωριστά.

Αυτή η τάση δεν φαίνεται να αντιστρέφεται. «Η χρήση αλκοόλ αυξάνεται. Η παχυσαρκία και ο διαβήτης επίσης», λέει η Δρ. Rinella. «Οπότε πστεύω πως θα συνεχίσουμε να βλέπουμε υψηλό φορτίο ηπατικών νοσημάτων.»

Τα κλειδιά για την πρόληψη του καρκίνου του ήπατος

Ο εμβολιασμός, η μείωση του αλκοόλ, η απώλεια βάρους, η σωστή διατροφή, άσκηση και η έγκαιρη διάγνωση – μέσω προληπτικών εξετάσεων – είναι τα βασικά μας “όπλα” απέναντι στον καρκίνο του ήπατος. Οι αλλαγές στη δημόσια υγεία και στις ατομικές συνήθειες μπορούν να σώσουν εκατοντάδες χιλιάδες ζωές μέσα στις επόμενες δεκαετίες, καθώς περίπου το 60% των περιπτώσεων μπορεί να προληφθεί.