Η υιοθέτηση μιας δίαιτας χαμηλών θερμίδων σχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης καταθλιπτικών συμπτωμάτων, σύμφωνα με νέα μελέτη που δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό BMJ Nutrition Prevention & Health.
Όπως δείχνουν τα ευρήματα, οι άνδρες και τα υπέρβαρα άτομα φαίνεται να είναι ιδιαίτερα ευάλωτοι στις επιπτώσεις της περιοριστικής διατροφής. Οι ερευνητές εξηγούν ότι γενικά μια «υγιεινή» διατροφή, πλούσια σε ελάχιστα επεξεργασμένα τρόφιμα, φρέσκα φρούτα και λαχανικά, δημητριακά ολικής άλεσης, ξηρούς καρπούς, σπόρους, άπαχες πρωτεΐνες και ψάρια, συνδέεται γενικά με μειωμένο κίνδυνο κατάθλιψης.
Αντίθετα, μια «ανθυγιεινή» διατροφή, με κυρίαρχα τα υπερεπεξεργασμένα τρόφιμα, τα επεξεργασμένα κρέατα, τα γλυκά, τους εξευγενισμένους υδατάνθρακες και τα κορεσμένα λίπη, συνδέεται συνήθως με αυξημένο κίνδυνο.
Ωστόσο, πολλοί άνθρωποι ακολουθούν διάφορους τύπους δίαιτας, είτε για λόγους υγείας είτε για απώλεια βάρους – και οι επιπτώσεις αυτών των διαφορετικών διατροφικών σχημάτων στην ψυχική υγεία συχνά παραβλέπονται.
Τα στοιχεία της έρευνας
Για να ερευνήσουν τη σχέση μεταξύ δίαιτας και καταθλιπτικών συμπτωμάτων, οι ερευνητές ανέλυσαν δεδομένα από 28.525 ενήλικες που συμμετείχαν στην αντιπροσωπευτική έρευνα US National Health and Nutrition Examination Survey (NHANES) μεταξύ 2007 και 2018. Όλοι είχαν συμπληρώσει το ερωτηματολόγιο PHQ-9, εργαλείο αξιολόγησης της έντασης των καταθλιπτικών συμπτωμάτων.
Σύμφωνα με τα στοιχεία, το 8% των συμμετεχόντων (2.508 άτομα) ανέφεραν καταθλιπτικά συμπτώματα. Το 29% είχε φυσιολογικό βάρος, το 33% ήταν υπέρβαροι και το 38% παχύσαρκοι. Οι συμμετέχοντες ρωτήθηκαν αν ακολουθούσαν κάποια ειδική δίαιτα και αν ναι, ποια από τις εννέα επιλογές που περιλαμβάνονταν στην έρευνα.
Οι δίαιτες ταξινομήθηκαν σε τέσσερις κατηγορίες:
- Δίαιτες περιορισμού θερμίδων
- Δίαιτες περιορισμού θρεπτικών συστατικών (π.χ. χαμηλές σε λιπαρά ή υδατάνθρακες)
- Εξειδικευμένα διατροφικά πρότυπα (π.χ. για διαβήτη)
- Καμία δίαιτα
Η πλειονότητα των συμμετεχόντων (87%) δεν ακολουθούσε καμία δίαιτα. Το 8% ακολουθούσε δίαιτα περιορισμού θερμίδων, το 3% δίαιτα περιορισμού θρεπτικών συστατικών και το 2% κάποιο εξειδικευμένο διατροφικό πρότυπο.
Η δίαιτα περιορισμού θερμίδων ήταν πιο συχνή σε παχύσαρκα άτομα (12%) και υπέρβαρα (8%).
Τα άτομα που ακολουθούσαν δίαιτες περιορισμού θερμίδων είχαν κατά μέσο όρο 0,29 μονάδες υψηλότερες βαθμολογίες στο PHQ-9 σε σύγκριση με όσους δεν ακολουθούσαν δίαιτα. Το PHQ-9 είναι ένα επιστημονικά τεκμηριωμένο εργαλείο αξιολόγησης – μέσω 9 ερωτήσεων – που χρησιμοποιείται ευρέως για την ανίχνευση και την εκτίμηση της σοβαρότητας της κατάθλιψης. Για τους υπέρβαρους που ακολουθούσαν τέτοια δίαιτα, η διαφορά ήταν ακόμη μεγαλύτερη — 0,46 μονάδες. Η δίαιτα περιορισμού θρεπτικών συστατικών συσχετίστηκε με αύξηση 0,61 μονάδων.
Επιπλέον, η δίαιτα περιορισμού θερμίδων συνδέθηκε με αυξημένα γνωσιακά-συναισθηματικά συμπτώματα (όπως απαισιοδοξία ή μειωμένο ενδιαφέρον), ενώ η δίαιτα περιορισμού θρεπτικών συστατικών με σωματικά συμπτώματα (όπως κόπωση ή προβλήματα ύπνου).
Διαφορές και μεταξύ των φύλων
Οι διαφορές ήταν αισθητές και μεταξύ των φύλων: στους άνδρες, η δίαιτα περιορισμού θρεπτικών συστατικών συσχετίστηκε με περισσότερα γνωσιακά-συναισθηματικά συμπτώματα, ενώ και οι τρεις τύποι δίαιτας σχετίστηκαν με αυξημένα σωματικά συμπτώματα. Παχύσαρκα άτομα που ακολουθούσαν εξειδικευμένες δίαιτες εμφάνισαν υψηλότερα σκορ σε όλους τους δείκτες σε σχέση με άτομα φυσιολογικού βάρους χωρίς δίαιτα.
Οι περιορισμοί της έρευνας
Παρότι τα στοιχεία παρουσιάζουν εξαιρετικό ενδιαφέρον θα πρέπει να σημειωθεί πως πρόκειται για μελέτη παρατήρησης, επομένως δεν μπορούν να εξαχθούν συμπεράσματα αιτιότητας. Επιπλέον, οι συμμετέχοντες μπορεί να μην περιέγραψαν με ακρίβεια τη δίαιτά τους. Επίσης τα ευρήματα έρχονται σε αντίθεση με προηγούμενες έρευνες που έδειχναν ότι οι δίαιτες χαμηλών θερμίδων βοηθούν στην αντιμετώπιση της κατάθλιψης.
Οι ερευνητές, σύμφωνα με το Neuroscience News, υπογραμμίζουν ότι η διαφορά αυτή μπορεί να οφείλεται στο ότι προηγούμενες μελέτες ήταν κλινικές δοκιμές με ελεγχόμενες και ισορροπημένες δίαιτες. Στην πραγματική ζωή, όμως, τέτοιες δίαιτες συχνά οδηγούν σε ελλείψεις πρωτεΐνης, βιταμινών και μετάλλων και προκαλούν σωματικό στρες που μπορεί να επιδεινώσει τα καταθλιπτικά συμπτώματα.
Μια άλλη πιθανή εξήγηση είναι η αποτυχία απώλειας βάρους ή οι επαναλαμβανόμενοι κύκλοι απώλειας και επαναπρόσληψης κιλών. Για τη διαφοροποίηση μεταξύ των φύλων, οι ερευνητές επισημαίνουν τον ρόλο της γλυκόζης και των ωμέγα-3 λιπαρών οξέων στην υγεία του εγκεφάλου.
«Δίαιτες χαμηλές σε υδατάνθρακες ή λιπαρά ενδέχεται να επηρεάζουν αρνητικά τη λειτουργία του εγκεφάλου, ιδίως στους άνδρες που έχουν αυξημένες διατροφικές ανάγκες», σημειώνουν.
«Η μελέτη προσθέτει νέα στοιχεία για τη σύνδεση διατροφής και ψυχικής υγείας και εγείρει ερωτήματα για το αν οι περιοριστικές δίαιτες με χαμηλή περιεκτικότητα σε θρεπτικά συστατικά, όπως τα ωμέγα-3 και η βιταμίνη B12, μπορεί να πυροδοτήσουν καταθλιπτικά συμπτώματα. Ωστόσο, τα μεγέθη της επίδρασης είναι μικρά και απαιτούνται περαιτέρω μελέτες υψηλής ποιότητας για πιο ασφαλή συμπεράσματα», σχολίασε ο καθηγητής Sumantra Ray, επικεφαλής επιστήμονας του NNEdPro Global Institute.
