Παρά το γεγονός ότι ο νόμος 4777/2021 εδώ και τέσσερα χρόνια προβλέπει ότι όλα τα πανεπιστήμια της χώρας θα πρέπει να καταρτίσουν σχέδια για την ασφάλεια των φοιτητών, των εργαζομένων και των εγκαταστάσεών τους, τα περισσότερα ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα δεν έχουν ακόμη ανταποκριθεί. Είναι χαρακτηριστικό το γεγονός ότι από τα 24 δημόσια πανεπιστήμια της Ελλάδας, μόνο 8 έχουν καταθέσει πλήρη και ολοκληρωμένα σχέδια ασφαλείας, σύμφωνα με πρόσφατες δηλώσεις της υπουργού Παιδείας, Σοφίας Ζαχαράκη.

Η πραγματικότητα αυτή προκαλεί ανησυχία, ιδιαίτερα μετά τα περιστατικά βίας, καταστροφών και επεισοδίων που έχουν σημειωθεί τις τελευταίες ημέρες μέσα σε πανεπιστημιακούς χώρους. Οι εικόνες αυτές έρχονται να επιβεβαιώσουν ότι, ακόμα και στα λίγα ιδρύματα που έχουν οργανώσει σχέδια ασφάλειας, αυτά δεν έχουν εφαρμοστεί ή ενεργοποιηθεί στην πράξη.

Οι υποχρεώσεις των ΑΕΙ σύμφωνα με τον νόμο

Ο νόμος 4777/2021 ορίζει ξεκάθαρα ότι κάθε πανεπιστήμιο πρέπει να καταρτίσει και να καταθέσει σχέδιο ασφάλειας, το οποίο πρέπει να αποσταλεί τόσο στο υπουργείο Παιδείας όσο και στο υπουργείο Προστασίας του Πολίτη. Τα σχέδια αυτά αξιολογούνται από το Κέντρο Μελετών Ασφαλείας (ΚΕΜΕΑ), που έχει τον ρόλο να δίνει παρατηρήσεις και να εγκρίνει την τελική τους μορφή.

Ένα πλήρες σχέδιο ασφάλειας πρέπει να περιλαμβάνει βασικά στοιχεία, όπως:
  • Συστήματα συναγερμού
  • Ειδικές πόρτες και σκάλες διαφυγής
  • Κάμερες ασφαλείας σε στρατηγικά σημεία
  • Χαρτογράφηση των κτιρίων του πανεπιστημίου, ώστε να προβλεφθούν οι ιδιαιτερότητες κάθε χώρου (π.χ. αν πρόκειται για μεγάλο campus ή για κλειστά κτίρια με δύσκολη πρόσβαση)

Επίσης, πρέπει να υπάρχει πρόβλεψη για τη διαχείριση επειγόντων περιστατικών, όπως πυρκαγιά ή εισβολή, ώστε να μπορούν να επέμβουν έγκαιρα οι Αρχές (Αστυνομία και Πυροσβεστική).

Ποια πανεπιστήμια έχουν προχωρήσει

Μέχρι στιγμής, από τα 24 πανεπιστήμια, μόνο τα εξής 8 έχουν υποβάλει πλήρη σχέδια:

  • Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο (ΕΜΠ)
  • Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ)
  • Πανεπιστήμιο Κρήτης
  • Πανεπιστήμιο Πατρών
  • Διεθνές Πανεπιστήμιο Ελλάδος
  • Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης
  • Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών
  • Πανεπιστήμιο Πειραιώς

Πρόκειται για ιδρύματα που έχουν δείξει πρόθεση να συμμορφωθούν με τη νομοθεσία, σε αντίθεση με τα υπόλοιπα 16 πανεπιστήμια, των οποίων τα σχέδια είναι είτε ελλιπή, είτε πολύ γενικά και θεωρητικά. Όπως αναφέρει χαρακτηριστικά σήμερα στην εφημερίδα «Καθημερινή» πανεπιστημιακός που γνωρίζει το θέμα, αλλά θέλει να διατηρήσει την ανωνυμία του, πολλά από τα σχέδια που κατατέθηκαν μοιάζουν περισσότερο με «εκθέσεις ιδεών» παρά με ουσιαστικά και εφαρμόσιμα πλάνα. Ακόμα και βασικές προβλέψεις –όπως η ελεγχόμενη είσοδος ή η ύπαρξη φυλάκων– απουσιάζουν σε αρκετές περιπτώσεις.

Ελεγχόμενη πρόσβαση και τεχνικά μέσα

Ένα μεγάλο πρόβλημα είναι ότι μόνο τα μισά από τα υποβληθέντα σχέδια περιλαμβάνουν ρυθμίσεις για ελεγχόμενη πρόσβαση στους χώρους. Δηλαδή, προβλέπουν ότι η είσοδος στο πανεπιστήμιο θα γίνεται με κάρτα μόνο για φοιτητές και προσωπικό, ενώ θα υπάρχει παρουσία φυλάκων και τουρνικέ.

Ακόμα χειρότερο είναι το γεγονός ότι μόνο στο 1/3 των σχεδίων υπάρχει πρόβλεψη για δημιουργία «κέντρου λήψης σημάτων επιτήρησης», δηλαδή ενός συστήματος που θα δέχεται τα σήματα από κάμερες και συναγερμούς σε πραγματικό χρόνο. Αυτά τα κέντρα είναι κρίσιμα για την άμεση αντιμετώπιση οποιουδήποτε συμβάντος, όμως στην πράξη λείπουν από τα περισσότερα πανεπιστήμια.

Η τοποθέτηση της υπουργού Παιδείας

Η υπουργός Παιδείας, Σοφία Ζαχαράκη, ξεκαθάρισε σήμερα μιλώντας στην τηλεόραση του ΑΝΤ1 ότι τα σχέδια ασφαλείας δεν είναι μια τυπική διαδικασία, αλλά κρίσιμα εργαλεία για τη σωστή και ασφαλή λειτουργία των πανεπιστημίων. Τόνισε δε ότι η καταγραφή των χώρων, η χρήση ηλεκτρονικών μέσων ασφαλείας και η συζήτηση για ελεγχόμενη πρόσβαση εκεί που είναι εφικτό, πρέπει να ξεκινήσουν άμεσα.

«Εγώ λέω στον εκπαιδευτικό και στον καθηγητή πως “είμαστε δίπλα σας”. Όμως θα πρέπει να αποδοθεί η ευθύνη εκεί που πρέπει. Εμείς θα απαιτήσουμε να τελειώσουν τα σχέδια ασφαλείας», σημείωσε χαρακτηριστικά θυμίζοντας ότι το 2021 δόθηκαν 10 εκατομμύρια ευρώ «στους πρυτάνεις, στα πανεπιστήμια, έτσι ώστε να διευκολυνθούν να κάνουν και τα σχέδια και να μπορέσουν να βάλουν και εξοπλισμό. Κάποιοι τα αξιοποίησαν, κάποιοι δεν τα αξιοποίησαν. Λογοδοτούν λοιπόν σήμερα αυτοί οι οποίοι δεν τα αξιοποίησαν».