Παρά την κοινή αντίληψη, η μεγαλύτερη απειλή δεν προέρχεται από διάσημα ηφαίστεια όπως το Γέλοουστοουν ή η Αίτνα στη Σικελία. Ο Βρετανός ηφαιστειολόγος Μάικ Κάσιντι επισημαίνει ότι τα σοβαρότερα ρίσκα μπορεί να προκύψουν από «κρυμμένα» ηφαίστεια, που φαίνονται ανενεργά και παρακολουθούνται ελάχιστα.

«Συχνά παραβλέπονται, όμως αυτά τα ‘κρυφά’ ηφαίστεια εκρήγνυνται πιο συχνά απ’ όσο πιστεύει ο περισσότερος κόσμος», αναφέρει ο Κάσιντι, καθηγητής γεωγραφίας και περιβαλλοντικών επιστημών στο Πανεπιστήμιο του Μπέρμιγχαμ, σε άρθρο του στο Conversation. «Σε περιοχές όπως ο Ειρηνικός, η Νότια Αμερική και η Ινδονησία, μια έκρηξη από ηφαίστειο χωρίς καταγεγραμμένο ιστορικό σημειώνεται κάθε επτά έως δέκα χρόνια».

Όπως προσθέτει, οι συνέπειες τέτοιων εκρήξεων ξεπερνούν τις τοπικές κοινότητες και προκαλούν παγκόσμιο «φαινόμενο της πεταλούδας»: απότομες μεταβολές θερμοκρασίας, ανατροπές στους μουσώνες και πλήγματα στη γεωργία σε τεράστιες εκτάσεις, που συχνά οδηγούν σε λιμό, ασθένειες και κοινωνικές αναταραχές.

Ο Κάσιντι φέρνει ως παράδειγμα το ηφαίστειο Χάιλι Γκούμπι στην Αιθιοπία, το οποίο εξερράγη την Κυριακή για πρώτη φορά εδώ και σχεδόν 12.000 χρόνια, εκτοξεύοντας τεράστιες ποσότητες τέφρας που κάλυψαν το γειτονικό χωριό Αφντέρα και έφτασαν μέχρι την Υεμένη και την Ινδία. Ευτυχώς, δεν αναφέρθηκαν θύματα.

Δεν πρόκειται για μεμονωμένο περιστατικό. Το 1982, το μη παρακολουθούμενο μεξικανικό ηφαίστειο Ελ Τσιχόν εξερράγη έπειτα από αιώνες αδράνειας, προκαλώντας καταστροφικές χιονοστιβάδες από πέτρες, τέφρα και αέρια που ισοπέδωσαν τα τελευταία τμήματα ζούγκλας, μπλόκαραν ποτάμια, κατέστρεψαν κτίρια και δημιούργησαν σύννεφα τέφρας που έφτασαν μέχρι τη Γουατεμάλα. Στην τραγωδία αυτή έχασαν τη ζωή τους 2.000 άνθρωποι και 20.000 εκτοπίστηκαν.

Οι συνέπειες δεν περιορίστηκαν μόνο στην Αμερική. Το θείο από την έκρηξη δημιούργησε αντανακλαστικά σωματίδια στη στρατόσφαιρα που ψύχραναν το βόρειο ημισφαίριο και μετέφεραν τον αφρικανικό μουσώνα νοτιότερα, συμβάλλοντας στον λιμό της Αιθιοπίας και της Ανατολικής Αφρικής μεταξύ 1983-85, με τουλάχιστον ένα εκατομμύριο θύματα. «Λίγοι επιστήμονες, ακόμη και στον χώρο των γεωεπιστημών, συνειδητοποιούν ότι ένα απομακρυσμένο, σχεδόν άγνωστο ηφαίστειο συνέβαλε σε αυτή την τραγωδία», επισημαίνει ο Κάσιντι.

Παρά τα δεδομένα, λιγότερα από τα μισά ενεργά ηφαίστεια στον κόσμο παρακολουθούνται, ενώ η επιστημονική έρευνα επικεντρώνεται στα «διάσημα». «Υπάρχουν περισσότερες δημοσιευμένες μελέτες για ένα ηφαίστειο (την Αίτνα) απ’ ό,τι για όλα τα 160 ηφαίστεια της Ινδονησίας, των Φιλιππίνων και του Βανουάτου μαζί», υπογραμμίζει.

Αντίθετα, το υπερηφαίστειο του Γέλοουστοουν, παρά την αναστάτωση που προκαλεί ως πιθανό καταστροφικό σύστημα, δεν αναμένεται να εκραγεί στη διάρκεια της ζωής μας. «Θα υπάρξουν εκρήξεις, αλλά πιθανότατα θα χρειαστούν χιλιάδες χρόνια μέχρι να αναμένουμε μία», εξηγεί ο Έρικ Κλεμέτι Γκονσάλες, καθηγητής γεωεπιστημών στο Πανεπιστήμιο Ντένισον, όπως αναφέρει η New York Post.

Ο Κάσιντι αποδίδει την αδιαφορία των ανθρώπων σε προκατάληψη: θεωρούμε ότι ένα ηφαίστειο που «δεν έχει εκραγεί για γενιές» θα παραμείνει ήσυχο. Έτσι, ενώ η Αίτνα —που εξερράγη τον Ιούνιο— προσελκύει μεγάλη προσοχή, τα «κρυμμένα» ηφαίστεια αγνοούνται. Κι αυτό είναι επικίνδυνο, καθώς «τα τρία τέταρτα των μεγάλων εκρήξεων προέρχονται από ηφαίστεια που είναι ήσυχα για τουλάχιστον 100 χρόνια».

Ο ηφαιστειολόγος συνιστά να επικεντρωθεί η παρακολούθηση σε περιοχές της Λατινικής Αμερικής, της Νοτιοανατολικής Ασίας, της Αφρικής και του Ειρηνικού, όπου εκατομμύρια άνθρωποι ζουν κοντά σε ηφαίστεια με σχεδόν μηδενικό ιστορικό δραστηριότητας. «Εδώ βρίσκονται οι μεγαλύτεροι κίνδυνοι, και ακόμη και περιορισμένες επενδύσεις σε παρακολούθηση, έγκαιρη προειδοποίηση και ετοιμότητα των κοινοτήτων θα μπορούσαν να σώσουν τις περισσότερες ζωές», καταλήγει.