Ήταν, μια μέρα σαν τη σημερινή, Πρωτομαγιά του 1941, όταν στους κινηματογράφους της Νέας Υόρκης έκανε πρεμιέρα η ταινία που έμελλε να αλλάξει την ιστορία του παγκόσμιου σινεμά. Ο λόγος για τον «Πολίτη Κέιν», τη θρυλική ταινία του Όρσον Γουέλς που για μισό αιώνα ήταν στην κορυφή της λίστας με τις καλύτερες ταινίες όλων των εποχών.

Ο «Πολίτης Κέιν» ήταν και η πρώτη ταινία που σκηνοθέτησε και πρωταγωνίστησε ο Γουέλς, όταν ήταν μόλις 25 ετών. Και μπορεί όταν κυκλοφόρησε, εισπρακτικά να μην έκανε επιτυχία – αν και οι κριτικοί υποκλίθηκαν στο κινηματογραφικό αυτό αριστούργημα – όμως, η αξία του αναγνωρίστηκε στην πορεία κι έμελλε να θεωρείται μέχρι και σήμερα η καλύτερη αμερικανική δημιουργία, και όχι μόνο.

Η υπόθεση

Ο Κέiν, μεγιστάνας του νεουορκέζικου Τύπου ξεψυχά ολομόναχος στο βασίλειό του το «Ζαναντού», προφέροντας τη λέξη Ρόουζμπαντ. Ένας δημοσιογράφος επιχειρεί να ανασυστήσει τη ζωή του αινιγματικού δισεκατομμυριούχου μέσα από τις μαρτυρίες εκείνων που τον γνώριζαν: φίλοι, συνεργάτες, σύζυγοι, υπηρέτες… Όμως το παζλ μένει μέχρι τέλους ανολοκλήρωτο.

Με αφορμή τα 84 χρόνια από την ημέρα που έκανε πρεμιέρα ο «Πολίτης Κέιν» ας μάθουμε άγνωστες πληροφορίες για την «ταινία των ταινιών», όλων των εποχών:

Έλαβε 9 υποψηφιότητες για Όσκαρ μεταξύ των οποίων και για «Όσκαρ Καλύτερης Ταινίας», ενώ κέρδισε τελικά μόνο το «Όσκαρ Πρωτότυπου Σεναρίου».

Για 50 χρόνια, λάμβανε την πρώτη θέση στη λίστα με τις καλύτερες ταινίες όλων των εποχών που θεσπίζεται από τους μεγαλύτερους κριτικούς από όλο τον κόσμο σε ψηφοφορία που διοργανώνει το περιοδικό Sight & Sound. Για πρώτη φορά το 2012 έχασε την πρώτη θέση από την ταινία του Άλφρεντ Χίτσκοκ «Δεσμώτης του Ιλίγγου» (Vertigo, 1958).

Όταν έκανε πρεμιέρα την 1η Μαΐου του 1941, ο κριτικός κινηματογράφου των New York Times την αποκάλεσε «μακράν την πιο συναρπαστική που έγινε ποτέ στο Χόλιγουντ». Και το σχόλιο θεωρείται και προφητικό, αφού μέχρι και σήμερα, επικρατεί η ίδια άποψη.

Ο βαρόνος των εφημερίδων William Randolph Hearst, που αποτέλεσε και πηγή έμπνευσης για τον κύριο χαρακτήρα της ταινίας, εξαπέλυσε μια τεράστια εκστρατεία δυσφήμισής της. Πρόσφερε μάλιστα στον πρόεδρο της RKO, George Schaefer, 800.000 δολάρια προκειμένου να καταστρέψει τα αρνητικά. Ο Schaefer όμως αρνήθηκε και έτσι ο Hearst προσπάθησε να εμποδίσει την κυκλοφορία της. Και τα κατάφερε. Τα μεγάλα θέατρα αρνήθηκαν να την προβάλλουν, αναγκάζοντας την ομάδα παραγωγής να στραφεί σε μικρότερα, ανεξάρτητα θέατρα, με αποτέλεσμα ο «Πολίτης Κέιν» να αποτύχει εισπρακτικά, και ο Γουέλς να μην καταφέρει να… συνέλθει από την καταστροφή.

Η ταινία επανεμφανίστηκε, το 1956 στην τηλεόραση, με αποτέλεσμα να την δει και να την ανακαλύψει περισσότερος κόσμος και έτσι να αναγνωριστεί η αξία της. Μάλιστα, το 1962, το βρετανικό περιοδικό «Sight and Sound» δημοσίευσε μια δημοσκόπηση από κριτικούς κινηματογράφου για τις καλύτερες ταινίες όλων των εποχών, με τον «Πολίτη Κέιν» να φιγουράρει περήφανα στην κορυφή. Η δικαίωση άργησε σχεδόν 20 χρόνια!

Επειδή, η υπόθεση της ταινίας λαμβάνει χώρα για διάστημα μεγαλύτερο των 50 ετών, οι ηθοποιοί… γερνούν. Ο Κέιν, για παράδειγμα, από 25 φτάνει τα 78 χρόνια. Έτσι, για να πετύχουν ένα αληθοφανές αποτέλεσμα για την εποχή εκείνη, ο μακιγιέρ Maurice Seiderman εφηύρε πολλές τεχνικές μακιγιάζ για να «γεράσει» τους ηθοποιούς.

Οι περισσότεροι ηθοποιοί που συμμετείχαν στην ταινία, δεν είχαν ξαναπαίξει στον κινηματογράφο ποτέ. Είχαν εμφανιστεί μόνο σε θέατρα και στο ραδιόφωνο και ήταν μέλη του Welles’ Mercury Theater.

Μέχρι και σήμερα κανείς δεν ξέρει με βεβαιότητα ποιος ήταν ο βασικός υπεύθυνος για τη σύλληψη της ιστορίας του «Κέιν», αν είναι δηλαδή ο Μάνκιεβιτς ή Γουέλς που μοιράζονταν το σενάριο της ταινίας και το μοναδικό βραβείο Όσκαρ που κέρδισε. Μάλιστα, οι δύο πρώην συνεργάτες είχαν μεγάλη κόντρα για το θέμα αυτό, με τον γιο του Μάνκιεβιτς να υποστηρίζει πως ο Γουέλς δεν είχε γράψει «ούτε λέξη».

Πάντως, το Όσκαρ «Πρωτότυπου σεναρίου» ήταν και το μοναδικό που κέρδισε ο Όρσον Γουέλς, ένας από τους σημαντικότερους σκηνοθέτες του Χόλιγουντ.