Το κίνδυνο παγίδευσης των ΗΠΑ, σε μία ένοπλη σύγκρουση με τη Βενεζουέλα που θα έχει αρνητικά αποτελέσματα για την κυβέρνηση Τραμπ, επισημαίνει ανάλυση του περιοδικού πολιτικής και διπλωματίας The Conversation.
Την ανάλυση υπογράφει ο Robert Muggah, ακαδημαϊκός και καθηγητής διεθνών σχέσεων στο πανεπιστημίου του Πρίνστον, επισημαίνει ότι η μαζική κινητοποίηση του Νικολάς Μαδούρο, οι σύμμαχοί του και η κατακερματισμένη αντιπολίτευση της Βενεζουέλας θα δυσχέραιναν κατά πολύ μια de facto επιχείρηση αλλαγής καθεστώτος στη χώρα από τις ΗΠΑ.
Κατά τον Muggah, το πιθανότερο είναι μια παρατεταμένη «πίεση φθοράς» με υψηλό ρίσκο για την Ουάσινγκτον.
«Ο Μαδούρο δεν αφήνει τίποτα στην τύχη»
Η στρατιωτική ενίσχυση των Ηνωμένων Πολιτειών κατά μήκος του βόρειου άκρου της Νότιας Αμερικής, όπως επιμένει η Ουάσινγκτον, στοχεύει στους «ναρκο-τρομοκράτες», ωστόσο, ολοένα και περισσότεροι αναλυτές αμφισβητούν αυτή την εξήγηση, καθώς υποψιάζονται ότι ο πραγματικός στόχος της κυβέρνησης Τραμπ είναι η ανατροπή του καθεστώτος στη Βενεζουέλα, λέει ο Muggah.
Τονίζει, ότι ο Νικολάς Μαδούρο, που ηγείται της χώρας από το 2013, δεν αφήνει τίποτα στην τύχη. Τις τελευταίες εβδομάδες αντέδρασε στις κινήσεις της Ουάσινγκτον σαν να επίκειται εισβολή. Μετά το επείγον διάταγμα του Σεπτεμβρίου και τις πολεμικές δηλώσεις του για μια «δημοκρατία υπό τα όπλα», ο πρόεδρος της Βενεζουέλας ανακοίνωσε πως πολιτοφυλακές και έφεδροι κινητοποιούνται σε ολόκληρη τη χώρα.
Ο αριστερός ηγέτης έχει διατάξει τον στρατό, την αστυνομία και τη λαϊκή πολιτοφυλακή να αναπτυχθούν σε 284 «μέτωπα μάχης» – μια διάταξη εθνικής άμυνας που ενισχύει τις δυνάμεις στα πιο ευαίσθητα σύνορα. Παράλληλα, συγκέντρωσε περίπου 25.000 στρατιώτες κοντά στα σύνορα με την Κολομβία, θεωρώντας ότι είναι πιθανό σημείο διείσδυσης.
Επιπλέον, γύρω στα 4,5 εκατομμύρια μέλη της Εθνικής Μπολιβαριανής Πολιτοφυλακής -μιας εφεδρικής δύναμης που ιδρύθηκε το 2005 και αποτελείται από πολίτες εθελοντές- έχουν επίσης τεθεί σε επιφυλακή. Οι ένοπλες δυνάμεις εκπαιδεύουν πολίτες στη χρήση όπλων και στις τακτικές μάχης, ώστε να ενταχθούν σε τοπικές «επιτροπές λαϊκής άμυνας» που θα στηρίξουν το στρατιωτικό πλέγμα της χώρας.
Η Βενεζουέλα έχει τεθεί σε κατάσταση πολεμικής ετοιμότητας έπειτα από μήνες αμερικανικής στρατιωτικής κινητικότητας στην Καραϊβική. Και είναι σαφές πως, εάν φτάσει ως εκεί, οι ΗΠΑ διαθέτουν έναν πολύ πιο εκτεταμένο και τεχνολογικά ανώτερο στρατό.
Ωστόσο, λέει ο Muggah, ως ειδικός στην πολιτική της Λατινικής Αμερικής, εκτιμώ ότι αυτό δεν σημαίνει απαραίτητα πως θα καταφέρουν να απομακρύνουν τον Μαδούρο από την εξουσία ή να ενισχύσουν επαρκώς την αντιπολίτευση υπέρ τους. Μια τέτοια άμεση προσπάθεια, αντί να οδηγήσει σε ανατροπή, ίσως απλώς παρατείνει τη σύγκρουση και παγιώσει τη θέση του.
Ισχυροί σύμμαχοι στο εξωτερικό
Παράλληλα με την εσωτερική κινητοποίηση, ο Μαδούρο εξακολουθεί να έχει ισχυρούς διεθνείς συμμάχους. Διαθέτει περίπου 5.000 ρωσικούς πυραύλους Igla-S, φορητούς αντιαεροπορικούς εκτοξευτές που είναι τοποθετημένοι σε καίρια σημεία αεράμυνας. Αν και τα στοιχεία δεν έχουν επιβεβαιωθεί πλήρως, δείχνουν ότι χώρες φιλικές προς το καθεστώς του Μαδούρο προμηθεύουν τη Βενεζουέλα με μέσα βραχυπρόθεσμης αεράμυνας και αντιαποβατικές δυνατότητες.
Στις 28 Οκτωβρίου, ένα ρωσικό μεταγωγικό Il-76, που ανήκει σε αεροπορική εταιρεία συνδεδεμένη με τον ρωσικό στρατό και τελεί υπό κυρώσεις, προσγειώθηκε στο Καράκας έπειτα από μια διαδρομή με πολλαπλές στάσεις στον Καύκασο και τη Δυτική Αφρική. Αν δεν αποτελεί άμεση πράξη υποστήριξης, είναι τουλάχιστον μια σαφής ένδειξη ότι η Ρωσία μπορεί να μεταφέρει όποτε θέλει συμβούλους, ανταλλακτικά ή πολεμοφόδια. Το Ιράν, επίσης, έχει διακριτικό αλλά σημαντικό ρόλο στο πρόγραμμα μη επανδρωμένων αεροσκαφών της Βενεζουέλας. Ξεκίνησε με κιτ τύπου Mohajer-2 και εξελίχθηκε σε πλατφόρμες αναγνώρισης και επιθέσεων που συναρμολογούνται σε κρατικά εργοστάσια από τεχνικούς εκπαιδευμένους στην Τεχεράνη.
Η Κούβα, από τη δική της πλευρά, έχει εγκαταστήσει εδώ και πάνω από δέκα χρόνια συμβούλους ασφαλείας και πληροφοριών μέσα στις ένοπλες δυνάμεις της Βενεζουέλας, έναν «αόρατο πολλαπλασιαστή ισχύος» που βοηθά το καθεστώς να ελέγχει τις αντιδράσεις και να διατηρεί την πίστη των αξιωματικών. Αν και Ρωσία, Κούβα και Ιράν μπορούν να ενισχύσουν τη θέση του Μαδούρο, δύσκολα θα τον σώσουν σε περίπτωση αποφασιστικής αμερικανικής επέμβασης.
Μια αδύναμη αντιπολίτευση
Αν η Ουάσινγκτον ελπίζει πως η πίεση θα οδηγήσει τους ίδιους τους Βενεζουελάνους να ανατρέψουν τον ηγέτη τους, η εσωτερική κατάσταση δεν είναι ενθαρρυντική.
Η αντιπολίτευση είναι διασπασμένη και εξουθενωμένη, έπειτα από μια εκλογική ήττα το 2024 που θεωρείται από πολλούς προϊόν νοθείας και μια χρονιά σκληρής καταστολής. Η Δημοκρατική Ενωτική Πλατφόρμα παραμένει διχασμένη ανάμεσα σε όσους υποστηρίζουν την πίεση και σε όσους επιλέγουν τον διάλογο, ενώ η ηθική ώθηση που δόθηκε στις 10 Οκτωβρίου, όταν η ντε φάκτο υποψήφια της αντιπολίτευσης Μαρία Κορίνα Ματσάδο τιμήθηκε με το Νόμπελ Ειρήνης, δεν έχει μετατραπεί σε πολιτική δυναμική.
Κατά την άποψή μου, είναι ελάχιστες οι πιθανότητες να ανατραπεί ο Μαδούρο χωρίς κάποιον ισχυρό καταλύτη, όπως μια διάσπαση στις δυνάμεις ασφαλείας, μαζικές κινητοποιήσεις με τη συμμετοχή υψηλόβαθμων στελεχών ή μια μεγάλη αμερικανική στρατιωτική επέμβαση.
Τι μπορεί να κάνει η Ουάσινγκτον στη συνέχεια
Η κυβέρνηση Τραμπ έχει ήδη δείξει διάθεση να αυξήσει την πίεση στον Μαδούρο και να στηρίξει τους αντιπάλους του.
Από τον Αύγουστο, το Πεντάγωνο έχει ενισχύσει την παρουσία του στη ζώνη ευθύνης της Νότιας Διοίκησης, με αντιτορπιλικά και αμφίβια πλοία. Στις 24 Οκτωβρίου, οι ΗΠΑ ανακατεύθυναν και την ομάδα μάχης του αεροπλανοφόρου USS Gerald R. Ford προς την Καραϊβική.
Παράλληλα, συνεχίζονται οι επιθέσεις σε ύποπτα πλοία που μεταφέρουν ναρκωτικά, με τουλάχιστον 13 χτυπήματα και 57 νεκρούς σε επιχειρήσεις στην Καραϊβική και τον ανατολικό Ειρηνικό.
Ο πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ συνδέει σταθερά τα καρτέλ-στόχους με την κυβέρνηση της Βενεζουέλας και τον ίδιο τον Μαδούρο. Αν οι ΗΠΑ θελήσουν να κλιμακώσουν, αεροπορικά πλήγματα στο έδαφος της χώρας δεν αποκλείονται – με το αεροπλανοφόρο να βρίσκεται κοντά και τα F-35 σε ετοιμότητα στο Πουέρτο Ρίκο. Παράλληλα, επιχειρήσεις μυστικών υπηρεσιών πιθανότατα θα συνοδεύσουν την οποιαδήποτε στρατιωτική επίδειξη.
Η Βενεζουέλα, από την πλευρά της, καταδικάζει τις «στρατιωτικές προκλήσεις» της CIA και άλλων αμερικανικών υπηρεσιών. Πρέπει να θυμηθούμε τις προηγούμενες αποτυχημένες απόπειρες ανατροπής του Μαδούρο – την επίθεση με drone το 2018 σε στρατιωτική παρέλαση στο Καράκας και την επιχείρηση «ελεύθερων μισθοφόρων» του 2020, που κατέληξε σε νεκρούς και δεκάδες συλλήψεις, ανάμεσά τους και δύο πρώην Αμερικανούς στρατιώτες.
Οι ΗΠΑ αρνήθηκαν κάθε εμπλοκή και στα δύο περιστατικά. Τέτοιου είδους κινήσεις σπάνια ρίχνουν αυταρχικά καθεστώτα, αλλά συχνά εντείνουν το κλίμα καχυποψίας και καταστολής, καθώς οι κυβερνήσεις κυνηγούν «φαντάσματα».
Πιθανά σενάρια
Αν πράγματι στόχος της Ουάσινγκτον είναι η αλλαγή καθεστώτος, τότε τα πιθανά σενάρια δεν είναι αισιόδοξα, τονίζει ο Muggah.
Μια γρήγορη κατάρρευση του καθεστώτος Μαδούρο φαντάζει απίθανη. Μια σύντομη, αποφασιστική εκστρατεία που θα αποδυνάμωνε τα κατασταλτικά εργαλεία του θα μπορούσε να προκαλέσει αποστασίες στις ελίτ, όμως η «κουβανική νοοτροπία» των υπηρεσιών ασφαλείας, τα προνόμια των στρατηγών και η πολιορκητική λογική των κυρώσεων καθιστούν ένα πραξικόπημα σχεδόν απίθανο στο χρονοδιάγραμμα που επιθυμεί η Ουάσινγκτον.
Πιο πιθανό μοιάζει ένα σταδιακό σφίξιμο του κλοιού.
Μια συνδυαστική στρατηγική που θα περιλαμβάνει θαλάσσιες και αεροπορικές πιέσεις, μυστικές επιχειρήσεις, στοχευμένα πλήγματα, κυβερνοεπιθέσεις και διπλωματική απομόνωση, με στόχο να διασπαστεί ο στρατός και να αποδυναμωθεί το καθεστώς. Όμως αυτή η τακτική εγκυμονεί κινδύνους: μπορεί να ενισχύσει τους σκληροπυρηνικούς του καθεστώτος και να επιδεινώσει την ανθρωπιστική κρίση. Οι αναλυτές προειδοποιούν ότι μια τέτοια πορεία είναι δύσκολο να ελεγχθεί, ειδικά αν υπάρξουν θύματα αμάχων ή πλήγματα σε σύμβολα εθνικής κυριαρχίας.
Μια τέτοια στρατιωτική εμπλοκή θα μπορούσε να έχει αντίστροφα αποτελέσματα: να ενισχύσει τον εθνικισμό στη Βενεζουέλα, να διασπάσει τη διπλωματική συναίνεση στη Λατινική Αμερική και να παρασύρει τις ΗΠΑ σε μια παρατεταμένη κρίση με απρόβλεπτες συνέπειες – από μαζικές μετακινήσεις πληθυσμών έως απειλές στη ναυσιπλοΐα.
Ήδη περίπου 7,9 εκατομμύρια Βενεζουελάνοι πρόσφυγες και μετανάστες έχουν εγκαταλείψει τη χώρα, εκ των οποίων πάνω από 6,7 εκατομμύρια ζουν σε άλλες χώρες της Λατινικής Αμερικής και της Καραϊβικής. Ακόμη κι αν ο Μαδούρο απομακρυνθεί, δεν υπάρχει καμία εγγύηση ότι ο διάδοχός του θα μπορέσει να κυβερνήσει αποτελεσματικά.
Τρεις ενδείξεις θα καθορίσουν τις εξελίξεις:
- Αν αυξηθούν οι ρωσικές πτήσεις προς το Καράκας, θα σημαίνει επιτάχυνση της στρατιωτικής βοήθειας.
- Αν οι ΗΠΑ επεκτείνουν τους στόχους τους σε στρατιωτικές εγκαταστάσεις ή προεδρικά καταφύγια, θα έχει ξεπεραστεί το σημείο χωρίς επιστροφή.
- Αν υπάρξει μαζική λαϊκή κινητοποίηση στη Βενεζουέλα, αυτό θα επηρεάσει καθοριστικά την όρεξη της Ουάσινγκτον για κλιμάκωση. Ακόμη κι αν ο Λευκός Οίκος επιμείνει στην αφήγηση περί «αντιναρκωτικών και αντιτρομοκρατικών επιχειρήσεων», όλα δείχνουν ότι στην πράξη πρόκειται για μια σταδιακή εκστρατεία αλλαγής καθεστώτος, με αβέβαιο αποτέλεσμα, καταλήγει ο Robert Mugga στην ανάλυσή του.
