Οι διαδηλώσεις που συγκλόνισαν τη Γαλλία αυτή την εβδομάδα δεν εμφανίστηκαν ξαφνικά. Η χώρα βρίσκεται σε κατάσταση πρωτοφανούς πολιτικής αναταραχής εδώ και περισσότερο από έναν χρόνο. Η κρίση μπορεί να χρονολογηθεί από τον Ιούνιο του 2024, όταν ο Εμανουέλ Μακρόν προκήρυξε αιφνίδιες εκλογές, οι οποίες οδήγησαν σε πολιτικό αδιέξοδο στη Βουλή, καθιστώντας όλες τις επόμενες κυβερνήσεις ανίκανες να κυβερνήσουν. Τα γεγονότα αυτής της εβδομάδας προσθέτουν ακόμη ένα ιστορικό κεφάλαιο στην ταραχώδη πολιτική ιστορία της Γαλλίας.
Για πρώτη φορά στην ιστορία της Πέμπτης Δημοκρατίας, μια κυβέρνηση κατέρρευσε μετά από ψήφο εμπιστοσύνης που ξεκίνησε ο ίδιος ο πρωθυπουργός. Ο Φρανσουά Μπαϊρού, που ήταν στη θέση του μόλις εννέα μήνες, επέλεξε να θέσει την υπουργική του τύχη στα χέρια μιας ανοιχτά εχθρικής Βουλής χωρίς πλειοψηφία. Το αποτέλεσμα ήταν προδιαγεγραμμένο: ακόμα και η δεξιά, αν και μερικώς εκπροσωπούμενη στην κυβέρνησή του, έσπασε τις γραμμές, καθώς το ένα τρίτο των βουλευτών των Ρεπουμπλικανών (Les Républicains) αρνήθηκε να υποστηρίξει τον Μπαϊρού. Τώρα, με τον Σεμπαστιάν Λεκορνί, στενό σύμμαχο του Εμανουέλ Μακρόν, να αναλαμβάνει την πρωθυπουργία ως ο πέμπτος πρωθυπουργός της Γαλλίας από τον Μάιο του 2022, προκύπτει το ερώτημα: πώς έφτασε η Γαλλία, της οποίας οι θεσμοί φαινόταν αμετακίνητοι, σε τέτοια πολιτική ευθραυστότητα;
Όπως αναφέρει σε ανάλυσή του ο Guardian, η θητεία Μακρόν χαρακτηρίζεται από την επίμονη αδιαφορία για τη θέληση του λαού. Σε αυτή την αδιαφορία υπέκυψε ουσιαστικά ο Μπαϊρού. Οι περσινές βουλευτικές εκλογές έφεραν το αριστερό Νέο Λαϊκό Μέτωπο (NPF), που συγκροτήθηκε για να σταματήσει την ακροδεξιά, μπροστά από κάθε άλλη πολιτική ομάδα. Αν και η αριστερά δεν εξασφάλισε απόλυτη πλειοψηφία, σύμφωνα με τις καθιερωμένες πρακτικές της Πέμπτης Δημοκρατίας, ο πρόεδρος θα έπρεπε να διορίσει πρωθυπουργό με την υποστήριξη της πλειοψηφίας στη Βουλή.
Αντ’ αυτού, ο Μακρόν επέλεξε την πρόκληση. Απέκλεισε τη Λούσι Καστέτς, υποψήφια που πρότεινε ο συνασπισμός NPF, παρά τις εσωτερικές διαφορές τους. Στη συνέχεια, ανέβαλε τον διορισμό νέου πρωθυπουργού έως μετά τους Ολυμπιακούς Αγώνες, προτού επιβάλει μια κυβέρνηση χωρίς καμία νομιμοποίηση.
Ο πρόεδρος, γνωστός ως «Δίας» από το περιβάλλον του, αναφορά στην υποτιθέμενη εξουσία και την απόστασή του από τους κοινούς θνητούς, όπως ο βασιλιάς των θεών, επέλεξε τον ηλικιωμένο Μισέλ Μπαρνιέ, σταθερό πολιτικό στέλεχος δεκαετιών στη Γαλλία. Η κίνηση αυτή ήταν εντελώς ακατανόητη: διορισμός ενός δεξιού βουλευτή των Ρεπουμπλικανών, με νομιμοποίηση σχεδόν ανύπαρκτη, καθώς έλαβε μόλις 6,6% στις εκλογές. Η κυβέρνηση Μπαρνιέ περιελάμβανε επίσης πολλά πρόσωπα από προηγούμενες διοικήσεις, καθώς και μέλη του κόμματος του Μακρόν, παρότι οι ψηφοφόροι είχαν ξεκάθαρα απορρίψει την πολιτική τάξη της εξουσίας.
Αναμενόμενα, ο Μπαρνιέ ανατράπηκε από το κοινοβούλιο μόλις τρεις μήνες αργότερα. Ο Μακρόν διόρισε στη συνέχεια τον Μπαϊρού, έναν από τους στενότερους συμμάχους του, πρόσωπο που για τους περισσότερους Γάλλους αποτελεί σταθερό κομμάτι της πολιτικής σκηνής για δεκαετίες.
Τα πολλαπλά σφάλματα του Μπαϊρού γρήγορα υπονόμευσαν την όποια θέση του: η αδιάφορη στάση του απέναντι στον γαλλικό νομό Μαγιότ μετά από φυσική καταστροφή, η χρήση ακροδεξιάς ρητορικής αναφερόμενος στη «μεταναστευτική υπερχείλιση» και η ελαχιστοποίηση των βίαιων περιστατικών σε καθολικό γυμνάσιο κατά τη θητεία του ως υπουργός Παιδείας, τον έκαναν εξαιρετικά αντιδημοφιλή.
Ωστόσο, ο Μπαϊρού συνέχισε αταλάντευτα, προωθώντας τις προγραμματισμένες δημοσιονομικές μεταρρυθμίσεις που είχαν προκαλέσει δημόσια οργή. Τα σχέδια λιτότητας, που παρουσιάστηκαν τον Ιούλιο, αναγνωρίστηκαν από τα συνδικάτα και τα αριστερά κόμματα ως επίθεση στους χαμηλής και μεσαίας εισοδηματικής τάξης εργαζόμενους, υπέρ των πλουσιότερων. Παράλληλα, επιχείρησε την κατάργηση δύο δημόσιων αργιών, ζητώντας ουσιαστικά περισσότερη εργασία χωρίς επιπλέον αμοιβή, για να εξοικονομηθούν 4,2 δισεκατομμύρια ευρώ, ποσό σχεδόν ίσο με την απώλεια εσόδων από την κατάργηση του φόρου αλληλεγγύης στον πλούτο από τον Μακρόν.
Ταυτόχρονα, έκθεση της Γερουσίας αποκάλυψε ότι 211 δισεκατομμύρια ευρώ δημόσιων πόρων δίνονται ετησίως σε επιχειρήσεις χωρίς καμία προϋπόθεση. Δεν προκαλεί έκπληξη που μεγάλο μέρος των Γάλλων θεωρεί απαράδεκτες τις εκκλήσεις της κυβέρνησης για «υπευθυνότητα» και θυσίες. Ο πλούτος των 500 πλουσιότερων ατόμων έχει διπλασιαστεί από την εκλογή Μακρόν το 2017, ενισχυμένος από γενναιόδωρες φοροαπαλλαγές.
Η οργή του λαού δεν είχε εκφραστεί τόσο έντονα εδώ και χρόνια. Οι δύο θητείες Μακρόν έχουν σημαδευτεί από κοινωνικές αναταραχές: τα Κίτρινα Γιλέκα το 2018 και οι διαμαρτυρίες το 2023 για τις άδικες συνταξιοδοτικές μεταρρυθμίσεις. Η οργή επεκτάθηκε και στα υπερπόντια διαμερίσματα, ιδιαίτερα στη Μαρτινίκα, όπου το κόστος ζωής είναι υψηλότερο και οι ανισότητες βαθιά ριζωμένες. Η κυβέρνηση, όμως, επέβαλε τον νόμο παρακάμπτοντας τη Βουλή.
Η συνδυασμένη αδικία και η καταπίεση από τους πολιτικούς είναι ο πυρήνας της σημερινής λαϊκής αντίδρασης, στους δρόμους και στις κάλπες. Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι τα δύο τρίτα των Γάλλων θέλουν ο Μακρόν να παραιτηθεί. Παρά την άρνηση της δημοκρατίας, αναθέτει τη διακυβέρνηση σε σύμμαχο του κόμματος που οι ψηφοφόροι απέρριψαν δύο φορές πέρυσι.
Αυτή η ανοιχτή άρνηση της δημοκρατίας αναδεικνύει τα όρια του υπερ-προεδρικού συστήματος της Γαλλίας, που δίνει σε ένα άτομο εξουσία να αγνοεί τη λαϊκή βούληση, και τροφοδοτεί μαζικές κινητοποιήσεις όπως το κίνημα «Block Everything».
Την Τετάρτη διαπιστώθηκε το μέγεθος αυτού του κινήματος, με διαδηλώσεις σε περισσότερες από 500 τοποθεσίες παρά την παρέμβαση των δυνάμεων καταστολής. Η δημόσια ανυπακοή δεν προκαλεί έκπληξη: πολιτικές που εντείνουν τις κοινωνικές ανισότητες είναι αβάστακτες για όσους καλούνται να «σφίξουν τη ζώνη», ενώ οι πλούσιοι γίνονται πλουσιότεροι υπό την προστασία του Μακρόν.
