Ένας μέσα, ένας έξω. Το βράδυ της περασμένης Δευτέρας οργανώθηκαν σε όλη τη Γαλλία «Bye-bye Bayrou» πάρτι, καθώς ο Φρανσουά Μπαϊρού, ο πλέον πρώην πρωθυπουργός της χώρας, αποπέμφθηκε έπειτα από σαρωτική κοινοβουλευτική ψήφο δυσπιστίας ενάντια στα σχέδιά του για λιτότητα. Ο Μπαϊρού, τρίτος Γάλλος πρωθυπουργός που παραιτείται μέσα σε έναν χρόνο, είχε αντέξει μόλις εννέα μήνες. Ο προκάτοχός του, Μισέλ Μπαρνιέ, είχε απομακρυνθεί ύστερα από μόλις τρεις.
Μόλις 24 ώρες μετά την κατάρρευση της κυβέρνησης, η πόρτα του «περιστρεφόμενου θυρωρείου» άνοιξε ξανά και ο Εμανουέλ Μακρόν διόρισε διάδοχο: τον 39χρονο υπουργό Άμυνας και έναν από τους στενότερους συμμάχους του, τον Σεμπαστιάν Λεκορνί. Πρόκειται για μία ασυνήθιστα γρήγορη κίνηση του Μακρόν, ώστε να καλύψει το κενό και να κατευνάσει το κλίμα εξέγερσης στη χώρα. Ωστόσο, μπορεί να μην είναι αρκετό.
Πολλά θα εξαρτηθούν από το πόσο θα ανταποκριθεί το κοινό στο κάλεσμα για πανεθνική παύση μεταφορών και άλλων υπηρεσιών από μια νέα λαϊκή εκστρατεία διαμαρτυρίας με το όνομα Bloquons Tout! (Μπλοκάρουμε τα πάντα).
Ο νέος πρωθυπουργός ανέλαβε καθήκοντα εν μέσω συγκρούσεων στους δρόμους με την Αστυνομία, εν μέσω καμένων κάδων και οδοφραγμάτων. Ορισμένες περιφερειακές σιδηροδρομικές υπηρεσίες έχουν ήδη διακοπεί. Οι μεγάλες συνδικαλιστικές ενώσεις έχουν καλέσει ξεχωριστά σε κινητοποιήσεις και διαδηλώσεις στις 18 Σεπτεμβρίου.
Η κίνηση Bloquons Tout!, που οργανώθηκε ανώνυμα στο διαδίκτυο κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού και στη συνέχεια υποστηρίχθηκε από ορισμένα αριστερά κόμματα, είναι χωρίς ηγεσία, όπως το κίνημα των “Κίτρινων Γιλέκων” του 2018. Ωστόσο, οι αναλυτές είναι επιφυλακτικοί στις συγκρίσεις. «Το ιδεολογικό και κοινωνιολογικό προφίλ του κινήματος είναι δύσκολο να καθοριστεί», δήλωσε ο Πιερ Περσίγκλ, λέκτορας σύγχρονης ευρωπαϊκής ιστορίας στο Πανεπιστήμιο του Γουόρικ. «Η πολιτική κατάσταση εξελίσσεται και ίσως μάθουμε μέσα σε εβδομάδες αν το Bloquons Tout! είναι μια πρόσκαιρη αναλαμπή ή ο προάγγελος ενός μαζικού κοινωνικού κινήματος».
Σε μια περίοδο έντονης ανησυχίας για το κόστος ζωής και απογοήτευσης από την υποβάθμιση των δημόσιων υπηρεσιών, κάθε νέο κίνημα διαμαρτυρίας έχει άφθονη οργή να αντλήσει. Όμως, όπως τόνισε ο Περσίγκλ: «Η οργή μπορεί να μην είναι η πιο προβληματική εκδήλωση των τρεχουσών απογοητεύσεων. Πιο ανησυχητική είναι η σταδιακή αποστασιοποίηση από την πολιτική διαδικασία, η μειούμενη πίστη στη δημοκρατία ως σύστημα. Αν το Bloquons Tout! αποτύχει να εξελιχθεί σε μαζικό και διαρκές κοινωνικό κίνημα, αυτός μπορεί να είναι ο λόγος».
Γιατί η Γαλλία βρίσκεται σε αδιέξοδο;
Η άμεση αιτία της αναταραχής είναι η σύγκρουση για τις δημόσιες δαπάνες, καθώς οι πολιτικοί προσπαθούν να περιορίσουν το υψηλό χρέος της Γαλλίας. Η αδυναμία ψήφισης προϋπολογισμών λιτότητας αποτέλεσε τον λόγο απομάκρυνσης των τελευταίων δύο πρωθυπουργών. Το εθνικό χρέος ανέρχεται στο 114% του ΑΕΠ και το δημοσιονομικό έλλειμμα στο 5,8% του ΑΕΠ, σχεδόν διπλάσιο από το όριο που επιτρέπεται στις χώρες της ευρωζώνης.
Ωστόσο, η κρίση είναι και πολιτική, αποτέλεσμα μιας βαθύτερης δυσλειτουργίας στη σχέση μεταξύ πολιτών και πολιτικών, εξηγεί η Ανζελίκ Κρισαφίς, ανταποκρίτρια του Guardian στο Παρίσι. Αυτή η δυσλειτουργία επιδεινώθηκε μετά την αντίδραση του Μακρόν στις περσινές πρόωρες εκλογές και μπορεί να επισκιάσει την πολιτική σκηνή πέραν των προεδρικών εκλογών του 2027, βοηθώντας το ακροδεξιό κόμμα της Μαρίν Λεπέν να ενισχυθεί.
Ο πολιτικός επιστήμονας Αλέν Ντυαμέλ, σε συνέντευξή του στη Le Monde, συνέκρινε την τρέχουσα συστημική αστάθεια της Γαλλίας με την «κρίση καθεστώτος» που οδήγησε τον Ντε Γκολ να θεσπίσει την Πέμπτη Δημοκρατία το 1958. «Το ερώτημα που τίθεται τώρα», είπε ο Ντυαμέλ, «είναι αυτό της επιβίωσης του πολιτικού μας συστήματος».
Με τον διορισμό του Λεκορνί ως πρωθυπουργού, ο Μακρόν ενδέχεται να ανοίγει νέο κύκλο προβλημάτων: ο πρόεδρος αγνοεί και πάλι τις πιέσεις να διορίσει πρωθυπουργό με στήριξη από την αριστερά. Τα αριστερά κόμματα είχαν έρθει από κοινού πρώτα αριθμητικά στις περσινές εκλογές. Όμως, προς απογοήτευση των ψηφοφόρων της αριστεράς, ο Μακρόν διόρισε τον συντηρητικό Μισέλ Μπαρνιέ. Η πολιτική εξίσωση δεν δείχνει να έχει αλλάξει.
Ως κεντροδεξιός, ο Λεκορνί κινδυνεύει να έχει την ίδια μοίρα με τους προκατόχους του στην προσπάθεια να περάσει προϋπολογισμό μέχρι το τέλος του έτους. Η αυξανόμενη πίεση για επιβολή φόρου στον πλούτο εξελίσσεται σε πολιτικά εμβληματικό ζήτημα. Και σε ένα κοινοβούλιο σε αδιέξοδο, δεν είναι διόλου βέβαιο ότι θα καταφέρει να ισορροπήσει τον φόβο της κοινωνίας για λιτότητα με την προ-επιχειρηματική ατζέντα του Μακρόν.
Θα κερδίσει η ακροδεξιά από αυτή την κρίση;
Η μορφή και η κατεύθυνση που θα πάρει η τρέχουσα αναταραχή μπορεί να κριθούν στους δρόμους, και στο διαδίκτυο, εάν ο Μακρόν αρνηθεί να διαπραγματευτεί με την αριστερά και αν οι σημερινές διαδηλώσεις κλιμακωθούν. Σε κάθε περίπτωση, η κρίση στη Γαλλία μπορεί να έχει αντανάκλαση σε ολόκληρη την Ευρώπη. Η γαλλική οικονομία είναι η δεύτερη μεγαλύτερη της ευρωζώνης και η χώρα παίζει ηγετικό ρόλο στη διεθνή σκηνή στηρίζοντας την Ουκρανία. Ο Μακρόν, που χαράσσει την εξωτερική πολιτική, βρίσκεται σε λεκτική αντιπαράθεση με τις ΗΠΑ σχετικά με την αναγνώριση της Παλαιστίνης από τη Γαλλία. Πέρα από το ότι αποσπά την προσοχή του Μακρόν σε μια ασταθή γεωπολιτική συγκυρία, η διαρκής αστάθεια στη Γαλλία μπορεί να έχει μακροπρόθεσμες επιπτώσεις.
Η κρίση αποτελεί «δώρο για τη Μαρίν Λεπέν». Η στήριξη προς το αντι-μεταναστευτικό κόμμα της Λεπέν, Εθνικός Συναγερμός, φτάνει περίπου το 33% και ένας συνασπισμός ακροδεξιάς και συντηρητικών φαίνεται όλο και πιο πιθανός, ιδιαίτερα, όπως είπε ο Πιερ Περσίγκλ, εάν υπάρξει περαιτέρω κατακερματισμός στην αριστερά. Μια άνοδος της ακροδεξιάς στη Γαλλία θα ήταν το ντόμινο αυτής της ιστορίας που οι υπόλοιποι Ευρωπαίοι ηγέτες του κεντρώου χώρου σίγουρα απεύχονται.
