Με τον Ντόναλντ Τραμπ να εξετάζει σοβαρά την πιθανότητα βομβαρδισμού των υπόγειων πυρηνικών εγκαταστάσεων του Ιράν και το Ισραήλ να τον προτρέπει, φαντάζει απίθανο η λύση να προέλθει από τρεις Ευρωπαίους υπουργούς Εξωτερικών και μια Εσθονή πολιτικό με τον τίτλο της Ύπατης Εκπροσώπου της Ε.Ε. για θέματα Εξωτερικής Πολιτικής και Ασφάλειας.
Ωστόσο, οι υπουργοί Εξωτερικών της Γερμανίας, της Γαλλίας και του Ηνωμένου Βασιλείου, μαζί με την Κάγια Κάλας, την πρώην ηγέτιδα της Εσθονίας, αναμένεται να συμμετάσχουν σε έκτακτες συνομιλίες με εκπροσώπους του Ιράν στη Γενεύη την Παρασκευή.
Όπως αναφέρει το Politico, πρόκειται για μια απεγνωσμένη προσπάθεια των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων να βρουν διπλωματική διέξοδο στον πόλεμο μεταξύ Ισραήλ και Ιράν, πριν οι ΗΠΑ τον μετατρέψουν σε κάτι πολύ μεγαλύτερο και πολύ χειρότερο.
Την Πέμπτη, η ομάδα του Τραμπ έδωσε λόγους ελπίδας στους Ευρωπαίους, καθώς ο Λευκός Οίκος ανακοίνωσε ότι ο Αμερικανός πρόεδρος θα αποφασίσει εντός δύο εβδομάδων αν θα προχωρήσει σε στρατιωτική δράση, δηλώνοντας πως «υπάρχει σημαντική πιθανότητα διαπραγματεύσεων».
Αυτό το χρονικό περιθώριο ανοίγει τον δρόμο για μια νέα διπλωματική ώθηση, προσδίδοντας στις συνομιλίες της Παρασκευής στη Γενεύη μεγαλύτερη βαρύτητα.
Μαζί με την Κάλας της Ε.Ε., αναμένεται να παραστούν οι υπουργοί Εξωτερικών της Γερμανίας και της Γαλλίας, ενώ ο Βρετανός ΥΠΕΞ Ντέιβιντ Λάμι θα μεταβεί απευθείας στη Γενεύη μετά από συνομιλίες με τον Αμερικανό ομόλογό του, Μάρκο Ρούμπιο, στην Ουάσινγκτον. Εκ μέρους του Ιράν θα παραστεί ο ΥΠΕΞ, Αμπάς Αραγτσί.
Το ζητούμενο είναι αν οι Ευρωπαίοι μπορούν να σημειώσουν ουσιαστική πρόοδο.
Ιστορική αδυναμία
Η κρίση στο Ιράν αναδεικνύει πόσο έχει αποδυναμωθεί η ευρωπαϊκή γεωπολιτική επιρροή τα τελευταία δέκα χρόνια, ακόμα και σε ζητήματα όπου τα συμφέροντά της ταυτίζονται με των ΗΠΑ.
Το 2015, οι ίδιες ευρωπαϊκές δυνάμεις, οι αποκαλούμενες Ε3, έπαιξαν βασικό ρόλο στη σύναψη της πυρηνικής συμφωνίας JCPOA με το Ιράν. Όμως αυτό συνέβη επί Ομπάμα, και ο Τραμπ απέσυρε τις ΗΠΑ από τη συμφωνία το 2018.
Έκτοτε, η Ευρώπη δυσκολεύεται να ακουστεί στο ζήτημα του Ιράν. Το ίδιο ισχύει και για την επιρροή της επί της ακροδεξιάς κυβέρνησης του Μπενιαμίν Νετανιάχου, ιδιαίτερα μετά τις επιθέσεις της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου 2023.
Ευρωπαίοι αξιωματούχοι ελπίζουν να δώσουν στον Τραμπ μια ευκαιρία να αλλάξει πορεία και να μην προχωρήσει σε στρατιωτική δράση. Ο Αμερικανός πρόεδρος έχει απειλήσει με εξόντωση τον Ανώτατο Ηγέτη του Ιράν, Αγιατολά Αλί Χαμενεΐ και εξετάζει τη χρήση βομβών bunker-buster για την καταστροφή των υπόγειων εγκαταστάσεων εμπλουτισμού ουρανίου του Ιράν.
«Κάτι συγκρατεί τον Τραμπ», δήλωσε Ευρωπαίος διπλωμάτης. «Είπε ότι οι ΗΠΑ είναι έτοιμες να συμμετάσχουν στα στρατιωτικά πλήγματα του Ισραήλ, αλλά τίποτα δεν γίνεται. Υπάρχει μια ευκαιρία εδώ». Και πρόσθεσε: «Δεν πρέπει να υποτιμούμε πόσο ο Τραμπ απεχθάνεται τον πόλεμο».
Ο Τζον Σόουερς, πρώην επικεφαλής της βρετανικής MI6, εκτίμησε ότι ο Τραμπ δεν ήθελε το Ισραήλ να ξεκινήσει άμεσο πόλεμο με το Ιράν. «Υπήρχε μια ευκαιρία που ο Τραμπ δεν ήθελε το Ισραήλ να εκμεταλλευτεί», δήλωσε σε συνέδριο του Chatham House στο Λονδίνο.
«Μόλις πριν από μία εβδομάδα ζητούσε από το Ισραήλ να δώσει χρόνο για διαπραγματεύσεις, αλλά ο Νετανιάχου το αγνόησε και ο Τραμπ ευθυγραμμίστηκε με την ισραηλινή προσέγγιση». Ο Σόουερς είπε ότι τώρα που το Ισραήλ προκάλεσε το Ιράν, οι ΗΠΑ πρέπει «να τελειώνουν».
Μήνυμα προς την Ουάσινγκτον
Άλλοι διπλωμάτες των Ε3 διαφωνούν, φοβούμενοι ότι η εμπλοκή των ΗΠΑ θα οδηγήσει σε γενικευμένο περιφερειακό πόλεμο.
Στόχος των συνομιλιών με το Ιράν είναι η διασφάλιση ότι το πυρηνικό του πρόγραμμα θα παραμείνει αποκλειστικά για ειρηνική χρήση, όπως δήλωσε Ευρωπαίος αξιωματούχος. «Εκεί βρισκόμασταν στις διαπραγματεύσεις… τις οποίες διέκοψαν οι ενέργειες του Ισραήλ», σημείωσε.
Ο ίδιος αξιωματούχος εκτίμησε ότι δύσκολα θα υπάρξει οριστική συμφωνία την Παρασκευή, παρά την προσπάθεια του Εμανουέλ Μακρόν να παίξει ρόλο «ειρηνοποιού».
Η συνάντηση στη Γενεύη αναμένεται να λειτουργήσει περισσότερο ως άσκηση επικοινωνίας. «Το ζητούμενο είναι να περάσει μήνυμα από τους Ιρανούς προς τους Αμερικανούς για τις προθέσεις τους όσον αφορά το πυρηνικό τους πρόγραμμα», είπε η πηγή.
Στην πραγματικότητα, αυτός που πρέπει να πειστεί να σταματήσει τον πόλεμο είναι ο Τραμπ. Τις τελευταίες ημέρες φαίνεται να πλησιάζει προς την αποδοχή του αιτήματος του Νετανιάχου για καταστροφή των πυρηνικών εγκαταστάσεων του Ιράν, χωρίς ωστόσο να υποστηρίζει ακόμα, αλλαγή καθεστώτος στην Τεχεράνη.
Ο Γάλλος ΥΠΕΞ, Ζαν-Νοέλ Μπαρό, δήλωσε ότι το Ιράν είναι «σχετικά σαφές» ως προς τη διάθεση του να επανέλθει στις συνομιλίες, «ακόμη και με τις ΗΠΑ», αν υπάρξει κατάπαυση πυρός.
«Είμαστε έτοιμοι, όπως και τα τελευταία χρόνια, να παρουσιάσουμε μια πρόταση που εγγυάται την ασφάλεια του Ισραήλ, της περιοχής και της Ευρώπης, καλύπτοντας παράλληλα το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν, το πρόγραμμα βαλλιστικών πυραύλων και τις αποσταθεροποιητικές του δραστηριότητες», είπε ο Μπαρό.
Οι Γάλλοι φαίνεται να βλέπουν μια ευκαιρία να λειτουργήσουν ως διαμεσολαβητές μεταξύ Ιράν και ΗΠΑ.
Αλλά, οι Ευρωπαίοι ειρηνοποιοί συγκρούονται άμεσα με το Ισραήλ, που θέλει να πείσει τον Τραμπ να βομβαρδίσει το Ιράν.
Ισραηλινός αξιωματούχος περιέγραψε τι αναμένει η χώρα του από τη Γενεύη: «Περιμένουμε ένα ξεκάθαρο και ισχυρό μήνυμα προς το Ιράν, πλήρης διάλυση του πυρηνικού του προγράμματος, των πυραυλικών του δυνατοτήτων και διακοπή της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας».
Ο Λάμι μετέβη στην Ουάσινγκτον την Πέμπτη για συνομιλίες με τον ΥΠΕΞ Ρούμπιο, φέρνοντας ίσως αυτή την ευρωπαϊκή οπτική στο επίκεντρο της αμερικανικής λήψης αποφάσεων.
Ο Ρούμπιο είναι ταυτόχρονα επικεφαλής της αμερικανικής διπλωματίας και προσωρινός σύμβουλος Εθνικής Ασφάλειας του Τραμπ, μετά την αποπομπή του Μάικ Γουόλτζ, όμως δεν είναι βέβαιο ότι ούτε οι δικές του εισηγήσεις θα είναι καθοριστικές.
Η σχέση Ηνωμένου Βασιλείου – ΗΠΑ είναι πιο περίπλοκη από αυτή με τη Γαλλία, με τον πρωθυπουργό, Κιρ Στάρμερ, να προσπαθεί να ισορροπήσει μεταξύ της παραδοσιακής εγγύτητας προς τις ΗΠΑ, περιλαμβανομένης πιθανής στρατιωτικής στήριξης και της επιθυμίας για αποκλιμάκωση.
Για όσους θέλουν να αποφευχθεί η κλιμάκωση, υπάρχει και μια εσωτερική παράμετρος: ο Τραμπ έχει και εγχώριους λόγους να κρατήσει τις ΗΠΑ εκτός πολέμου.
Παρότι ορισμένοι παραδοσιακοί ρεπουμπλικάνοι τον πιέζουν να επέμβει, πολλοί υποστηρικτές του από το κίνημα MAGA αντιτίθενται στις στρατιωτικές περιπέτειες στο εξωτερικό και δεν βλέπουν λόγο για χρήση αμερικανικών δυνάμεων στην περίπτωση αυτή. Εξάλλου, είχε δεσμευτεί να μην εμπλέξει ξανά τη χώρα σε ξένους πολέμους.
Οι προοπτικές για διπλωματική πρόοδο στη Γενεύη παραμένουν περιορισμένες, αν και υπάρχει πλέον ένα μικρό παράθυρο για ουσιαστικές συνομιλίες. Θα ήταν ειρωνικό αν η ευρωπαϊκή συμμαχία που ο Τραμπ αποδυνάμωσε, καταλήξει να βοηθήσει τη δική του αντιπολεμική βάση και του προσφέρει μια δικαιολογία για να μην ρίξει βόμβες στο Ιράν.
