Καμιά φορά η επικαιρότητα παίζει παράξενα παιχνίδια. Υπάρχουν ειδήσεις που όταν τις ακούς δεν μπορείς να πιστέψεις ότι είναι αλήθεια. Είναι αυτό που λες «Αυτά δεν γίνονται ούτε στις ταινίες». Από απαγωγές και αποδράσεις που θυμίζουν χολιγουντιανά σενάρια, μέχρι εγκλήματα και τραγωδίες που σε κάνουν να αναρωτιέσαι αν ζούμε σε δυστοπία, συγκεντρώσαμε παρακάτω μερικές από τις πιο χαρακτηριστικές.
1. Η απαγωγή με χειροβομβίδα στα ΚΤΕΛ το 1999 που θυμίζει το «Speed»
Τον Μάιο του 1999, η Ελλάδα έζησε ένα θρίλερ που έμοιαζε βγαλμένο από κινηματογραφικό σενάριο. Ο 25χρονος Αλβανός Φλαμούρ Πίστι κατέλαβε λεωφορείο του ΚΤΕΛ Χαλκιδικής στο Κάτω Σχολάρι Θεσσαλονίκης, κρατώντας εννέα ομήρους υπό την απειλή χειροβομβίδας. Ζήτησε 50 εκατ. δραχμές και διαφυγή στην Αλβανία.
Η ΕΛ.ΑΣ., φοβούμενη για τη ζωή των ομήρων, του επέτρεψε να φτάσει μέχρι τα σύνορα και να περάσει στην Αλβανία – απόφαση που προκάλεσε έντονες αντιδράσεις. Λίγες ώρες αργότερα, στο Ελμπασάν, ο Πίστι σκοτώθηκε από πυρά των αλβανικών ειδικών δυνάμεων μαζί με τον 28χρονο όμηρο Γιώργο Κουλούρη, αστυνομικό που βρισκόταν τυχαία στο λεωφορείο. Η τραγωδία συγκλόνισε τη χώρα και ανέδειξε τις αδυναμίες στη διαχείριση κρίσεων.
Ταινία «Speed»: Στη γνωστή ταινία με τον Κιάνου Ριβς και τη Σάντρα Μπούλοκ υπήρχε επίσης ένοπλη ομηρία λεωφορείου υπό την απειλή έκρηξης. Η διαφορά ήταν ότι το Χόλιγουντ επέλεξε happy end, ενώ στην πραγματικότητα ο επίλογος ήταν τραγικός.
2. Ο κορονοϊός και το «Contagion»
Η πανδημία του Covid-19 που ξέσπασε στα τέλη του 2019 παρέλυσε τον πλανήτη το 2020, θυμίζοντας δυστοπικό σενάριο. Σε λίγους μήνες, ο κορονοϊός εξαπλώθηκε ραγδαία σε κάθε γωνιά της Γης, προκαλώντας εκατομμύρια θανάτους και μια πρωτοφανή υγειονομική, οικονομική και κοινωνική κρίση. Τα lockdown, οι έρημες πόλεις, τα νοσοκομεία που γέμισαν ασφυκτικά ήταν εικόνες που κανείς δεν περίμενε να ζήσει.
Η κούρσα για το εμβόλιο εξελίχθηκε σε μία από τις πιο εντατικές επιστημονικές προσπάθειες των τελευταίων δεκαετιών, αποκαλύπτοντας όμως και τεράστιες ανισότητες στα συστήματα υγείας και τα όρια της παγκόσμιας ετοιμότητας για κρίσεις τέτοιας κλίμακας.
Ταινία «Contagion»: Το φιλμ του Στίβεν Σόντερμπεργκ (2011) περιέγραφε με ανατριχιαστική ακρίβεια την εξάπλωση ενός φονικού ιού, τις κοινωνικοοικονομικές επιπτώσεις και την αγωνιώδη αναζήτηση εμβολίου. Οι ομοιότητες ήταν τόσο πολλές που η ταινία έγινε ξανά viral στις αρχές του 2020. Ωστόσο, η πραγματικότητα ξεπέρασε κάθε μυθοπλασία: η COVID-19 κράτησε πολύ περισσότερο, στοίχισε εκατομμύρια ζωές και άλλαξε τον κόσμο όπως τον ξέραμε.
3. Οι υποθέσεις Πισπιπιρίγκου και Μουρτζούκου και η τραγική «Μήδεια»
Η υπόθεση των τριών παιδιών στην Πάτρα, γνωστή και ως «υπόθεση Πισπιπιρίγκου», είναι από τις πιο σοκαριστικές που έχει απασχολήσει τα ελληνικά και διεθνή ΜΜΕ. Μέσα σε τρία χρόνια, τα τρία παιδιά της οικογένειας Δασκαλάκη πέθαναν υπό αδιευκρίνιστες συνθήκες. Η μητέρα τους, Ρούλα Πισπιπιρίγκου, συνελήφθη και προφυλακίστηκε για τη δολοφονία της πρωτότοκης κόρης της Τζωρτζίνας, μέσω χορήγησης κεταμίνης.
Το Μάρτιο του 2024, καταδικάστηκε σε ισόβια κάθειρξη για τον θάνατο της Τζωρτζίνας και ένα χρόνο αργότερα κρίθηκε ένοχη και για τους θανάτους των μικρότερων παιδιών της, Μαλένας και Ίριδας. Το σοκ ήταν τεράστιο και οι αποκαλύψεις άνοιξαν συζήτηση για τις ανεπάρκειες των θεσμικών οργάνων και τα πορίσματα των ιατροδικαστών.
Λίγα χρόνια νωρίτερα, η υπόθεση της Ειρήνης Μουρτζούκου είχε προκαλέσει ανάλογο τρόμο. Η Μουρτζούκου ομολόγησε ότι ευθυνόταν για τον θάνατο τεσσάρων κοριτσιών, ενώ είχε διαπράξει μια από τις δολοφονίες μόλις στα 13 της χρόνια. Και σε αυτήν την περίπτωση, οι θάνατοι είχαν αρχικά αποδοθεί σε «παθολογικά αίτια».
Η Μήδεια του Ευριπίδη: Οι δύο υποθέσεις θύμισαν αναπόφευκτα το αρχαίο δράμα του Ευριπίδη, όπου η Μήδεια σκοτώνει τα παιδιά της για εκδίκηση. Όμως, σε αντίθεση με τον μύθο που οδηγεί σε κάθαρση, οι σημερινές τραγωδίες αφήνουν μόνο φρίκη και αναπάντητα ερωτήματα.
4. Η απόδραση του Βασίλη Παλαιοκώστα με ελικόπτερο
Η απόδραση του διαβόητου Βασίλη Παλαιοκώστα από τις φυλακές Κορυδαλλού ήταν κινηματογραφική κι ας μην έχει υπάρξει σε σενάριο ταινίας. Μάλιστα δεν έγινε μία, αλλά δύο φορές. Το 2006 και το 2009, ο ίδιος και ο συνεργός του Αλκέτ Ριζάι διέφυγαν με ελικόπτερο που προσγειώθηκε στον προαύλιο χώρο των φυλακών, αφήνοντας άναυδους τους φρουρούς.
Οι δύο κινηματογραφικές αποδράσεις προκάλεσαν αίσθηση στην Ελλάδα και το εξωτερικό και απέδειξαν ότι ακόμη και τα καλύτερα φυλασσόμενα σωφρονιστικά ιδρύματα μπορεί να έχουν κενά. Ο Παλαιοκώστας παραμένει ασύλληπτος, τροφοδοτώντας τον μύθο του «Ρομπέν των φτωχών».
Ταινίες απόδρασης: Το σενάριο θυμίζει σκηνές από το «Con Air» ή το «Escape Plan». Στην πραγματικότητα, όμως, το θράσος και η ακρίβεια του σχεδίου ξεπέρασαν τη φαντασία των σεναριογράφων.
5. Τα AI chatbots και η ταινία «Her»
Η ραγδαία εξέλιξη της τεχνητής νοημοσύνης έχει αλλάξει ριζικά τον τρόπο που εργαζόμαστε αλλά και που επικοινωνούμε. Τα AI chatbots μπορούν να συνομιλούν φυσικά, να κατανοούν σύνθετες ερωτήσεις και να απαντούν σαν να ήταν άνθρωποι. Αυτή η οικειότητα έχει οδηγήσει πολλούς να αναπτύσσουν συναισθηματικό δεσμό με τα προγράμματα, ανοίγοντας νέες συζητήσεις για τα όρια ανθρώπου-μηχανής και την ιδιωτικότητα.
Ταινία «Her»: Στην πολυβραβευμένη ταινία του Σπάικ Τζονζ (2013), ο Χοακίν Φίνιξ ερωτεύεται ένα λειτουργικό σύστημα με φωνή και προσωπικότητα. Αν και τα σημερινά chatbots δεν έχουν συνείδηση, η εξέλιξή τους φέρνει την πραγματικότητα όλο και πιο κοντά στο σενάριο του «Her».
6. Ο απεγκλωβισμός 33 μεταλλωρύχων στη Χιλή και το «The 33»
Η κατολίσθηση στο ορυχείο Σαν Χοσέ της Χιλής τον Αύγουστο του 2010 εγκλώβισε 33 μεταλλωρύχους 700 μέτρα κάτω από τη γη. Για 17 ημέρες δεν υπήρχε καμία επικοινωνία μαζί τους, μέχρι που ένα γεωτρύπανο έφερε στην επιφάνεια ένα σημείωμα που έγραφε: «Estamos bien en el refugio los 33» («Είμαστε καλά και οι 33»).
Η διάσωση ολοκληρώθηκε έπειτα από 69 ημέρες, με εκατομμύρια τηλεθεατές σε όλο τον κόσμο να παρακολουθούν ζωντανά την επιχείρηση. Οι μεταλλωρύχοι είχαν επιδείξει απίστευτη ψυχραιμία και αλληλεγγύη, οργανώνοντας τη διαβίωσή τους με ελάχιστες προμήθειες.
Ταινία «The 33»: Το 2015, η απίστευτη ιστορία έγινε ταινία με τον Αντόνιο Μπαντέρας. Σε αντίθεση με άλλες παραγωγές όπου προστίθενται δραματικά στοιχεία, εδώ η πραγματικότητα ήταν ήδη συγκλονιστική.
7. Η άρνηση για την κλιματική αλλαγή και το «Don’t Look Up»
Παρά τις συνεχείς επιστημονικές προειδοποιήσεις για τις μη αναστρέψιμες συνέπειες της κλιματικής αλλαγής, οι κυβερνήσεις εξακολουθούν να κινούνται με αργούς ρυθμούς ενώ δεν είναι λίγοι οι «αρνητές της κλιματικής αλλαγής», όπως για παράδειγμα ο Τραμπ, που αποκάλεσε την κλιματική κρίση «απάτη» και απέσυρε τις ΗΠΑ από τη Συμφωνία του Παρισιού, ο Πούτιν που επί δεκαετίες αποδίδει την υπερθέρμανση σε «διαδικασίες του σύμπαντος», ο Μπολσονάρου που μιλά για «συνωμοσία», ο Μόρισον και ο Άμποτ που υπερασπίστηκαν τα ορυκτά καύσιμα και αμφισβήτησαν τον ρόλο του ανθρώπου. Η αμφιλεγόμενη ή αρνητική στάση ηγετών και εξεχόντων πολιτικών προσώπων διεθνώς ενισχύει τον φαύλο κύκλο πολιτικής αδράνειας και αδιαφορίας, εμποδίζοντας ουσιαστικές κλιματικές δράσεις, ακόμη και όταν ακραία καιρικά φαινόμενα, πυρκαγιές και πλημμύρες πλήττουν εκατομμύρια ανθρώπους.
Ταινία «Don’t Look Up»: Στη σατιρική ταινία του Άνταμ ΜακΚέι (2021), ένας κομήτης κατευθύνεται προς τη Γη και οι άνθρωποι απλώς… κάνουν ότι δεν τον βλέπουν. Η ομοιότητα με την πραγματικότητα είναι ανησυχητική.
8. Η εξαφάνιση του Boeing των Μαλαισιανών Αερογραμμών (MH370) και το «Lost»
Στις 8 Μαρτίου 2014, η πτήση MH370 των Μαλαισιανών Αερογραμμών απογειώθηκε από την Κουάλα Λουμπούρ με προορισμό το Πεκίνο, μεταφέροντας 239 επιβαίνοντες. Λίγη ώρα μετά την απογείωση, το Boeing 777 χάθηκε μυστηριωδώς από τα ραντάρ, χωρίς να εκπέμψει κανένα σήμα κινδύνου. Μέσα σε λίγες ώρες ξεκίνησε μια από τις μεγαλύτερες επιχειρήσεις έρευνας και διάσωσης στην ιστορία της αεροπορίας, με δεκάδες χώρες να σαρώνουν τεράστιες θαλάσσιες εκτάσεις στον Ινδικό Ωκεανό.
Κι όμως, παρά τα τεράστια μέσα που κινητοποιήθηκαν, το κύριο σώμα του αεροσκάφους δεν βρέθηκε ποτέ. Μόνο λίγα συντρίμμια, που ξεβράστηκαν σε απομονωμένες ακτές ετών αργότερα, θεωρήθηκε ότι ανήκαν στο MH370. Η εξαφάνιση του αεροπλάνου γέννησε αναρίθμητες θεωρίες: μηχανική βλάβη, τρομοκρατική επίθεση, ακόμη και σκόπιμη ενέργεια του κυβερνήτη. Καμία από αυτές δεν έχει αποδειχθεί, αφήνοντας πίσω της ένα από τα μεγαλύτερα μυστήρια της σύγχρονης αεροπλοΐας.
Σειρά «Lost»: Το μυστήριο της πτήσης MH370 θύμισε σε πολλούς την επιτυχημένη σειρά, όπου ένα αεροπλάνο εξαφανίζεται και οι επιβάτες του βρίσκονται σε ένα ανεξήγητο, άγνωστο νησί. Όμως, σε αντίθεση με τη μυθοπλασία, η πραγματικότητα δεν είχε φινάλε ούτε κάθαρση: οι επιβάτες δεν βρέθηκαν ποτέ και το ερώτημα του τι συνέβη παραμένει αναπάντητο.
9. Η υπόθεση στο Ντένβερ και το «Weekend at Bernie’s»
Το 2011, μια υπόθεση στο Ντένβερ των ΗΠΑ θύμισε την κωμωδία «Weekend at Bernie’s» – αλλά χωρίς κανένα κωμικό στοιχείο. Δύο άνδρες, ο Ρόμπερτ Γιανγκ και ο Μαρκ Ρούμπεν, βρήκαν τον φίλο τους νεκρό από υπερβολική δόση και, αντί να καλέσουν την αστυνομία, τον πήραν μαζί τους για φαγητό, ποτά και strip club, ξοδεύοντας 400 δολάρια με την κάρτα του.
Αργότερα άφησαν το σώμα του στο σπίτι και ενημέρωσαν τις αρχές, σαν να μην είχε συμβεί τίποτα. Συνελήφθησαν λίγο μετά, κατηγορούμενοι για κλοπή ταυτότητας και κακοποίηση πτώματος, με την υπόθεση να προκαλεί σοκ και ειρωνικά σχόλια στα ΜΜΕ.
Ταινία «Weekend at Bernie’s»: Στην ταινία του 1989, δύο υπάλληλοι παριστάνουν ότι το αφεντικό τους είναι ζωντανό για να μη βρεθούν μπλεγμένοι. Η υπόθεση του Ντένβερ ήταν η πιο μακάβρια εκδοχή της μυθοπλασίας: η πραγματικότητα ξεπέρασε και την πιο σκοτεινή κωμωδία.
10. Τα deepfakes πολιτικών και διασημοτήτων και το «Black Mirror»
Η τεχνολογία των deepfakes έχει αλλάξει ριζικά τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε την αλήθεια. Με εξελιγμένους αλγορίθμους τεχνητής νοημοσύνης μπορούν να δημιουργηθούν βίντεο όπου πολιτικοί ή διασημότητες φαίνονται να λένε ή να κάνουν πράγματα που δεν συνέβησαν ποτέ – με τόσο ρεαλιστικό αποτέλεσμα που είναι δύσκολο να εντοπιστεί η πλαστότητα.
Τον Μάρτιο του 2022, ένα deepfake βίντεο με τον Ουκρανό πρόεδρο Βολοντίμιρ Ζελένσκι να καλεί δήθεν τους στρατιώτες να παραδοθούν διακινήθηκε σε χακαρισμένες ιστοσελίδες και social media, παρότι ήταν πλήρως ψεύτικο. Παρόμοια παραδείγματα δείχνουν πώς τα deepfakes μπορούν να χρησιμοποιηθούν για παραπληροφόρηση, εκβιασμούς ή ψεύτικο πορνογραφικό υλικό, διαδίδοντας ψευδείς ειδήσεις με ιλιγγιώδη ταχύτητα και θέτοντας σε αμφισβήτηση την ίδια την έννοια της αλήθειας.
Σειρά «Black Mirror»: Το σενάριο αυτό θυμίζει επεισόδιο της δημοφιλούς σειράς του Netflix, όπου η τεχνολογία ξεφεύγει από τον έλεγχο και χρησιμοποιείται για σκοτεινούς σκοπούς. Σε αντίθεση όμως με τη μυθοπλασία, εδώ η δυστοπία δεν ανήκει στο μέλλον – είναι ήδη μέρος της καθημερινότητάς μας.
