Η Σοφία Ζαχαράκη στο Newsbeast: «Αν βρεθεί έστω και ένας μαθητής, το σχολείο θα ανοίξει»

Στο περιθώριο της 89ης Διεθνούς Έκθεσης Θεσσαλονίκης το Newsbeast και ο Βίκτωρας Μοντζέλλι συνάντησε και συνομίλησε με την υπουργό Παιδείας, Σοφία Ζαχαράκη. Η υπουργός αναφέρθηκε στο κρίσιμο ζήτημα του δημογραφικού, στις προσπάθειες επαναλειτουργίας σχολείων που έχουν κλείσει στην περιφέρεια, στη νέα δράση για την καταπολέμηση των fake news, αλλά και στις εξαγγελίες του πρωθυπουργού στη ΔΕΘ.

Δείτε το βίντεο της συνέντευξης:

Ολόκληρη η συνέντευξη:

Θέλω να ξεκινήσω με μια ερώτηση που νομίζω ενδιαφέρει πάρα πολλούς και κυρίως στην περιφέρεια. Προσφάτως δηλώσατε ότι σε οποιοδήποτε σχολείο που έχει κλείσει, έστω και ένας μαθητής να βρεθεί να επιστρέψει, το σχολείο θα ανοίξει. Αυτό ακούγεται πραγματικά πάρα πολύ ωραίο και δε νομίζω κανείς να διαφωνεί. Η ερώτηση είναι πόσο εύκολο είναι να ανοίξει ένα σχολείο το οποίο έχει κλείσει;

Νομίζω είναι η πιο εύστοχη ερώτηση. Γιατί πρώτα απ’ όλα να διευκρινίσουμε τι σημαίνει κλειστό σχολείο. Σχολεία τα οποία είναι ήδη σε αναστολή εδώ και πάρα πολλά χρόνια ή κάποιο σχολείο που πλέον ο μαθητής έχει φύγει, ο τελευταίος μαθητής. Έχω μια περίπτωση, γι’ αυτό λέω ο μαθητής, είναι ένας μαθητής μας, μαθητούλης μας, ο οποίος έφυγε και έκλεισε το σχολείο.

Αντίστοιχα υπήρχαν τα μικρά παιδάκια στην Ψέριμο, στο νηπιαγωγείο, και θεωρήσαμε ότι είναι επιτακτική ανάγκη τα παιδιά αυτά να συνεχίσουν στο δημοτικό. Ανοίγει λοιπόν το δημοτικό με τη δασκάλα και το δάσκαλο για να μπορέσει να είναι ούτως ή άλλως πολύ ομαλή η μετάβασή τους.

Στην άλλη περίπτωση που λέτε πόσο εύκολο, πάμε να δούμε ένα πρακτικό παράδειγμα. Πάμε να δούμε την περίπτωση της Φουρνά Ευρυτανίας. Εκεί δεν ήταν το κράτος απαραίτητα το οποίο ενήργησε. Ήταν ένας ιερέας και μια δασκάλα. Οι δύο άνθρωποι, αυτή η Παναγιώτα και ο ιερέας της περιοχής, κατάφεραν να το γυρίσουν όλο.

Κατάφεραν. Τι λένε; Έλα, έχεις κίνητρο, μπορείς να έρθεις. Και με τα στοχευμένα προγράμματα της ΔΥΠΑ – είναι και δίπλα μας ή δίπλα από το περίπτερο της ΔΥΠΑ, η Δημόσια Υπηρεσία Απασχόλησης – άρα συνδρομή, σύμπραξη, το «μαζί» που γίνεται πράξη, μπορεί ένα νέο ζευγάρι και μάλιστα πολυμελής οικογένεια, γιατί είναι και πολυμελείς οι οικογένειες, είναι πολύτεκνοι, γυρίζουν πίσω και να ανοίξει το σχολείο.

Δε λέω ότι είναι η καθεστηκυία κατάσταση και δε λέω ότι είναι εύκολο. Είναι μια εθνική κρίση το δημογραφικό. Δεν είναι μόνο ελληνική πραγματικότητα. Είναι ευρωπαϊκή και διεθνής πραγματικότητα, αλλά για την Ελλάδα είναι πιο οξύ. Θα βλέπουμε λοιπόν, δυστυχώς, κάποιες περιοχές – ήδη έχει ξεκινήσει εδώ και πάρα πολλά χρόνια – αυτό το φαινόμενο, να ερημοποιούνται.

Από την άλλη, υποχρέωσή μας είναι η τοπικότητα, η περιφερειακή διάσταση ανάπτυξης, να αναδεικνύεται. Χαίρομαι γιατί τα τελευταία χρόνια βλέπω και τα περιφερειακά σχέδια δράσης αλλά και τα τοπικά σχέδια δράσης με τον κ. Κοντογιώργη να αναπτύσσουν, να συνθέτουν χρηματοδοτικά εργαλεία και να αφήνουν τοπικό αποτύπωμα.

Να βγαίνουν προς την περιφέρεια. Το βλέπω πάρα πολύ χαρακτηριστικά σε πολλές περιφέρειες στην Ελλάδα. Θα είμαι σύντομα στην Ξάνθη και βλέπω πάρα πολύ και στην Ανατολική Μακεδονία – Θράκη, η οποία πραγματικά βάλλεται από το δημογραφικό, να υπάρχουν μικρομεσαίες επιχειρηματικές δράσεις αλλά και μεγαλύτερες επενδύσεις που μπορούν να κρατήσουν κόσμο εκεί και να γίνει πράξη το ότι ξανανοίγω ένα σχολείο εκεί που μπήκε το λουκέτο, δυστυχώς, γιατί δεν υπήρχαν πια μικρά παιδιά.

Δε λέω ότι είναι πραγματικότητα παντού και δε λέω ότι είναι κάτι εύκολο. Αλλά αν δε συνθέσεις πρωτογενή τομέα, μικρομεσαία επιχειρηματικότητα, καλή επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση, επιδοτούμενα προγράμματα – και εγώ θα έλεγα και μια σύμπραξη μαζί με τα περιφερειακά πανεπιστήμια, τα οποία δίνουν πάρα πολλές ευκαιρίες – τότε δε θα μπορέσουμε να ξανανοίξουμε εύκολα σχολείο.

Η αλήθεια είναι, όπως είπατε, όλα συνδέονται μεταξύ τους. Θέλω να δω πώς συνδέεται η εκπαίδευση με το δημογραφικό. Δηλαδή, πώς μπορεί η εκπαίδευση να συμβάλει στην αλλαγή των αριθμών αυτών που βλέπουμε για τα επόμενα τριάντα, σαράντα χρόνια; Γιατί μέχρι τότε τα πράγματα έχουν κλείσει σήμερα. Τώρα μιλάμε να χτίσουμε κάτι για μετά.

Είναι το ένα πραγματικά άμεσα συνδεδεμένο με το άλλο. Ένα νέο ζευγάρι στην Ευρυτανία, για να αποφασίσει να μείνει, να δουλέψει είτε σε μια δημόσια υπηρεσία εκεί, κάπου στο Δήμο, ή να ξεκινήσει – εγώ έχω το παράδειγμα ενός ανθρώπου εκεί που ξεκίνησε ένα μικρό ξενώνα.

Ή κάνουν μια μικρή καντίνα ή προσπαθούν να κάνουν αξιοποίηση των φυσικών πόρων και μονοπατιών, να κάνουν πεζοπορικό αλλά και φυσιολατρικό τουρισμό, το κομμάτι δηλαδή το οποίο ειδικά η ελληνική περιφέρεια το έχει σε αφθονία. Αν δεν έχω το σχολείο ανοιχτό ή αν θα πρέπει να μετακινήσει το παιδί πολλά χιλιόμετρα για να πάει στο σχολείο, είναι αποτρεπτικός παράγοντας.

Αν ξέρει όμως ότι έχει ένα σχολείο το οποίο είναι ανακαινισμένο, ακόμα και με το ένα-δυο παιδιά, έχει διαδραστικό πίνακα, έχει σετ ρομποτικής, μπορεί να μην έχει τη δασκάλα ή το δάσκαλο της ειδικότητας, αλλά μπορεί ακόμα και με το διαδίκτυο, με την τηλεκπαίδευση, να μη χάσει την ευκαιρία στη μάθηση.

Θα νιώσει ότι κάποιος με σκέφτεται. Κάποιος σκέφτεται το παιδί μου και νομίζω ότι αυτό μαζί με τον γιατρό, το θέμα της υγείας που είναι καίριο. Είναι δύο συντελεστές και δύο πυλώνες οι οποίοι πραγματικά μπορούν να σε βοηθήσουν σε μια απόφαση. Εγώ βλέπω πολλούς ήρωες και ηρωίδες στις ελληνικές περιφέρειες που λένε «εγώ θα μείνω» και είναι παιδιά τα οποία το παίρνουν πατριωτικά.

Στα τριάντα, τριάντα πέντε, σαράντα, σαράντα πέντε, σε μια κατάσταση δραστηριότητας και παραγωγικότητας που θα μπορούσε να πάρει την εύκολη απόφαση να έρθει Θεσσαλονίκη, να πάει στην Αθήνα, να πάει στην Πάτρα, να πάει στο Ηράκλειο και να σου πει ότι εγώ θα πάω κάπου. Και μπορεί να τους μένει.

Βέβαια το κράτος δεν πρέπει να επαναπαύεται στο φιλότιμο του κάθε πολίτη ότι εγώ θέλω να μείνω εκεί, να μην αφήσω τον τόπο μου και να πάω κάπου αλλού.

Αν όμως το κράτος – και εδώ μιλάω συγκεκριμένα με τον προηγούμενο ρόλο του Υπουργού Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας – με το κίνητρο του επιδόματος του να γυρίσεις πίσω σε έναν μικρό οικισμό στον Έβρο συγκεκριμένα, που έχει συγκεκριμένο ποσό, από οικισμό πεντακοσίων ατόμων και κάτω ή πεντακοσίων ατόμων και πάνω. Το να έχεις εκείνη τη στιγμή συνδεδεμένο πρόγραμμα επιδοτούμενης απασχόλησης για να πάρεις την πρώτη σου δουλειά αν είσαι νέος για το πρώτο ένσημο ή το να πάρεις οπωσδήποτε τη δυνατότητά σου να δουλέψεις σε μια τοπική επιχείρηση ή να ανοίξεις τη δική σου.

Δημιουργείς συνθήκες. Δημιουργείς το πλαίσιο. Εγώ λέω πρέπει να έχεις ένα φροντισμένο πλαίσιο. Συγχρόνως να δουλέψει ο βρεφονηπιαγωγικός σταθμός και εκεί να έχεις τον καλύτερο δυνατόν σταθμό. Να έχεις voucher για να πας το παιδί σε νηπιαγωγικό σταθμό και να έρθει αμέσως μετά το νηπιαγωγείο και το δημοτικό.

Ένα νηπιαγωγείο που δεν του λείπει η νηπιαγωγός, που έχει τον κατάλληλο άνθρωπο, το μάθημα των αγγλικών – που είμαι περήφανη που συνέβαλα κι εγώ από το ’19 και μετά να έχουμε στα δημόσια νηπιαγωγεία – να έχεις ένα καλό δημοτικό. Όλα αυτά χτίζουν μια λογική κοινότητας και μιας ζωής η οποία έχει ποιοτικά χαρακτηριστικά. Και θεωρώ ότι στην περιφέρεια, που έχουμε και καλύτερες τιμές για το στεγαστικό αλλά και πιο λελογισμένα έξοδα καθημερινότητας, μπορεί να δώσει ευκαιρίες πραγματικά καλύτερης ζωής για τις Ελληνίδες και τους Έλληνες. Πάνω από τη φημολογία.

Έχουμε μιλήσει σχεδόν όλη την ώρα που κάνουμε τώρα τη συζήτηση για πολλές ενέργειες. Πριν λίγη ώρα, στο περίπτερο της Γενικής Γραμματείας μαζί με τον Παύλο Μαρινάκη, παρουσιάσατε μια δράση για τα fake news. Θέλετε λίγο να μας την εξηγήσετε;

Λοιπόν, αυτό είναι μια πρωτοβουλία την οποία μαζί με τον Παύλο Μαρινάκη συζητήσαμε πριν από λίγους μήνες. Ποια είναι η μεγαλύτερη αγωνία μας; Ότι τα παιδιά αυτή τη στιγμή είναι εκτεθειμένα σε μια πληθώρα, σε έναν καταιγισμό ειδήσεων που σίγουρα δεν μπορούν πολλές φορές να διακρίνουν το σωστό από το λάθος αν δεν εντρυφήσουν σε αυτό.

Εμείς λοιπόν θέλαμε να κάνουμε μια παρέμβαση, όχι για να χειραγωγήσουμε και να ελέγξουμε τα παιδιά τι μαθαίνουν, αλλά για να μπορούν τα παιδιά να μας ελέγξουν. Να ελέγξουν αυτό. Βέβαια, το πιστεύω να ξέρετε αυτό από καρδιάς. Να μας ελέγξουν. Και όταν λέμε έλεγχο, δεν είναι ο έλεγχος του μπαμπούλα.

Είναι ο έλεγχος της κριτικής σκέψης. Είναι ο έλεγχος του υπεύθυνου πολίτη. Είναι η λογική της πολιτειότητας στην οποία πιστεύουμε πάρα πολύ στο Υπουργείο Παιδείας. Και εν τέλει, αν κάποιος θέλει να το κάνει και επαγγελματικά ως δημοσιογράφος, γιατί όχι; Να μπορείτε να βλέπετε συνέχεια την προοπτική νέων ανθρώπων να θέλουν να εισέλθουν ούτως ή άλλως στη συγκεκριμένη δραστηριότητα.

Αλλά για μένα είναι επιτακτική η σημασία και η αξία του να μπορέσουμε να βοηθήσουμε τα παιδιά να έρθουν ξανά σε επαφή. Πολύ σημαντικό να έρθουν ξανά σε επαφή με την εφημερίδα, να ξαναπιάσουν χαρτί στο χέρι τους. Αυτό δεν είναι αναδρομή, δεν είναι αναχρονισμός. Είναι αντιθέτως μια πολυσχιδής δράση.

Να διαβάσουν το άρθρο, να καταλάβουν τι σημαίνει διαβάζω, συγκρίνω, αξιολογώ, έρχομαι σε ένα συμπέρασμα. Να συνθέσουν τα ίδια με κριτική σκέψη. Μια τέτοιου είδους παράθεση ιδεών. Και βέβαια αυτό βοηθάει πάρα πολύ και σε αυτό που κάνουμε στο Υπουργείο Παιδείας.

Το να μπορούμε να ξαναφέρουμε τα παιδιά σε επαφή με το βιβλίο, τα προγράμματα φιλαναγνωσίας και τα προγράμματα κριτικής σκέψης και πολιτειότητας που τρέχουμε μαζί με το ΙΕΠ και τη Γενική Διεύθυνση Πολιτικής.

Είναι πολύ σημαντικό αυτό, γιατί ξέρουμε ότι άλλο να διαβάσεις κάτι σε ένα κινητό ή σε ένα τάμπλετ και άλλο να το πιάσεις στα χέρια σου. Έχεις την επαφή δηλαδή, αλλιώς το εισπράττεις σαν άνθρωπος.

Εντελώς διαφορετική εμπειρία. Αλλά και πάλι, αν κάποιο παιδί – γιατί τα παιδιά είναι τα παιδιά του τώρα, είναι της σύγχρονης εποχής και εκεί θέλουμε να είναι τα παιδιά μας – χαιρόμαστε. Εμείς τους είπαμε να πάνε στο τάμπλετ για να κάνουμε τηλεκπαίδευση στην περίοδο του COVID. Άρα και εμείς τώρα πρέπει να τους πούμε ότι έχεις και αυτή την επιλογή.

Επίλεξε και αυτό. Πάρε και από αυτό. Έχεις να κερδίσεις και από αυτό. Όσο πιο πολύ κάνουμε διεύρυνση του ορίζοντα των παιδιών, αυτό τα ετοιμάζει για ένα μέλλον το οποίο εξελίσσεται με πολύ γρήγορους ρυθμούς. Μια εναλλασσόμενη πραγματικότητα η οποία έχει καταιγιστικές ταχύτητες και εμείς οφείλουμε να τα έχουμε ενδυναμώσει οπωσδήποτε.

Θεωρώ ότι και αυτό το πρόγραμμα, το οποίο είναι πιλοτικό για αρχή σε τριάντα σχολεία με τη βοήθεια του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, μετά την αξιολόγηση και την αποτίμηση, θα υπάρχει δυνατότητα από το 2026 και μετά να διευρυνθεί σε όλη την Ελλάδα. Δεν είναι μόνο τώρα. Έχουμε και άλλα προγράμματα να σας πω για τον ενεργό πολίτη, για το κομμάτι της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης, για το κομμάτι της πληροφοριακής αγωγής, για το κομμάτι της κυκλικής οικονομίας, τη βιωσιμότητα.

Αγαπούμε πάρα πολύ τη βιωματική σχέση με τη μάθηση και προσπαθούμε να βοηθήσουμε τα παιδιά να αποκτήσουν ήπιες δεξιότητες και δεξιότητες ζωής πέραν των μαθημάτων που ούτως ή άλλως στο ωρολόγιο πρόγραμμα θα κάνουν.

Καλή επιτυχία εύχομαι σε αυτό. Μακάρι. Θα ήθελα να κλείσουμε με μια ερώτηση όσον αφορά τη Νέα Δημοκρατία και τις εξαγγελίες που θα κάνει σήμερα ο πρωθυπουργός. Προφανώς, αν σας πω να μας αποκαλύψετε το μέτρο-έκπληξη που θέλουμε όλοι να μάθουμε, το οποίο θα ταρακουνήσει ευχάριστα την κοινωνία, μάλλον δεν θα μας το πείτε. Δεν το γνωρίζω κιόλας. Ενδεχομένως να συμβαίνει και αυτό. Θα ήθελα όμως να μας πείτε ποια είναι η αίσθησή σας, κυρία Ζαχαράκη, για την επόμενη μέρα στη Νέα Δημοκρατία; Η αλήθεια είναι ότι πιέζεται λίγο η κυβέρνηση, πιέζεται λίγο η παράταξη. Φαίνεται και αυτό και από τα νούμερα και το εισπράττουμε και από την περιρρέουσα ατμόσφαιρα. Πιστεύω ότι η σημερινή ημέρα είναι ορόσημο για ένα νέο ξεκίνημα, είτε σε ό,τι αφορά σε επίπεδο οικονομικό προς τα νοικοκυριά και τους πολίτες, αλλά και τη σχέση που θα δημιουργηθεί ανάμεσα στον πρωθυπουργό και τον κόσμο.

Πρέπει και θέλουμε συνεχώς, καθημερινά, και οι υπουργοί που έχουμε την ιδιαίτερα δυνατή θέση, να μπορούν να παίρνουν αποφάσεις που όχι μόνο επηρεάζουν θετικά – ελπίζουμε όχι αρνητικά – τις ζωές των ανθρώπων, των συμπολιτών μας. Να βάζουμε τα δυνατά μας να κάνουμε το καλύτερο που μπορούμε.

Αυτό μας έχει δώσει ως κατεύθυνση ο πρωθυπουργός. Ξέρω, τους τελευταίους δύο μήνες μιλάμε συνέχεια με τον πρωθυπουργό για τις πανελλαδικές, για το Εθνικό Απολυτήριο, πράγματα που τον αφορούν πάρα πολύ, για τους διορισμούς, για το πρόγραμμα Μαρία Ταγιαννάκου, για τους διαδραστικούς, για την επιμόρφωση των καθηγητών, για την αξιολόγηση.

Δεν συζητάμε με τον πρωθυπουργό, η αλήθεια είναι, για την πίεση ή για το αν υπάρχει ένα δύσκολο αυτή τη στιγμή δημοσκοποικό περιβάλλον. Τον ενδιαφέρει πάρα πολύ η σχέση μας και με τους ανθρώπους με τους οποίους συνομιλούμε. Εμείς συγκεκριμένα με τους εκπαιδευτικούς, με τους γονείς, με τα παιδιά, με την κοινωνία, με τους δήμους.

Να έχει το στοιχείο της ειλικρίνειας και της συνεχούς προσπάθειας από πλευράς μας. Άρα, αν σήμερα και με την ομιλία αυτή και με τα μέτρα τα οποία θα εξαγγείλει ο πρωθυπουργός, είναι μια ευκαιρία αυτή η συμφωνία αλήθειας που κάναμε το 2019 να επαναβεβαιωθεί.

Μακάρι. Αλλά θέλω πραγματικά να πω στους πολίτες που θα έχουν την ευκαιρία να το παρακολουθήσουν και να το εκτιμήσουν αυτή τη συνομιλία ότι δεν περνάει μέρα που να προσπαθούμε έστω και λίγο λιγότερο από αυτή τη δέσμευση που έχει ούτως ή άλλως ο πρωθυπουργός ζητήσει: να βελτιώνουμε συνεχώς καθημερινά τη ζωή των πολιτών.