Τα βλέπουμε στον καθρέφτη, τα περιποιούμαστε, τα χτενίζουμε και… απογοητευόμαστε όταν πέφτουν. Όμως τα μαλλιά μας δεν είναι απλώς ένα αισθητικό χαρακτηριστικό – είναι ένας «ζωντανός» δείκτης της υγείας μας. Πίσω από κάθε τρίχα κρύβεται μια μικροβιολογική δραστηριότητα, ένα νευρικό σύστημα ειδοποιήσεων και ένα ημερολόγιο που καταγράφει την κατάσταση του οργανισμού μας.

Σύμφωνα με τον κυτταρικό βιολόγο Maksim Plikus από το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια, Ίρβαϊν, που μίλησε στη New York Times, έχουμε περίπου 100.000 θύλακες τριχών στο τριχωτό της κεφαλής και ακόμα περισσότερους στο υπόλοιπο σώμα. Κάθε θύλακας λειτουργεί σαν ένας τρισδιάστατος εκτυπωτής, φιλοξενώντας μια τρίχα που μεγαλώνει και την αντίστοιχη χρωστική που της δίνει χρώμα.

Οι τρίχες αποτελούνται κυρίως από κερατίνη, μια σκληρή πρωτεΐνη που βρίσκεται επίσης και στα νύχια. Όμως σύμφωνα με τους ειδικούς, τα μαλλιά δεν είναι απλώς νεκρή ύλη: λειτουργούν ως αισθητήρες για τον εγκέφαλο  αλλά και ως αρχείο που καταγράφει μυστικά του σώματός σας.

Τα μαλλιά μας προστατεύουν

Μέσα στους θύλακες των τριχών σας υπάρχει ένας μικρόκοσμος γεμάτος βακτήρια, ιούς και μύκητες, λέει ο δερματολόγος Ralf Paus από το Πανεπιστήμιο του Μαϊάμι. Όπως υπάρχει το μικροβίωμα του εντέρου, έτσι υπάρχει και το μικροβίωμα των τριχών, το οποίο εκτοπίζει επιβλαβή μικρόβια μειώνοντας τον κίνδυνο λοιμώξεων. Αυτοί οι μικροοργανισμοί μπορεί ακόμη και να ενισχύουν την ανάπτυξη και το χρώμα των μαλλιών.

Όταν τραυματίζεστε με γρατζουνιές, κοψίματα ή μικροτραύματα, τα μαλλιά βοηθούν επίσης στην επούλωση. Ο οργανισμός κινητοποιεί βλαστοκύτταρα από τους θύλακες των τριχών, τα οποία μεταναστεύουν προς την πληγή και μετατρέπονται σε νέα δερματικά κύτταρα, σύμφωνα με τον Maksim Plikus. «Όταν η πληγή επουλωθεί, τα βλαστοκύτταρα επιστρέφουν στη βασική τους αποστολή: να παράγουν τρίχες», προσθέτει.

Στέλνουν μηνύματα στον εγκέφαλο

Οι θύλακες των τριχών λειτουργούν σαν ανιχνευτές κίνησης για τον εγκέφαλο, περιτυλιγμένοι από νευρικές απολήξεις που ενεργοποιούνται και με την παραμικρή επαφή ή ρεύμα αέρα, εξηγεί η Angela Christiano, μοριακή γενετίστρια στο Columbia. Αν, για παράδειγμα, ένα έντομο πλησιάσει τα μάτια σας, οι βλεφαρίδες το αισθάνονται και προκαλούν αντανακλαστικό βλεφάρισμα.

Το τριχωτό δέρμα έχει νεύρα που συνδέονται με τα κέντρα συναισθημάτων του εγκεφάλου, γι’ αυτό και ένα χάδι ή το να σας χαϊδεύουν τα μαλλιά είναι ευχάριστο. Αντίθετα, η αποτρίχωση ή το τράβηγμα φρυδιών είναι επώδυνο, γιατί αφαιρείται η τρίχα από το θύλακα, ενώ το ξύρισμα σχεδόν δεν γίνεται αντιληπτό αφού κόβει την τρίχα πάνω από την επιφάνεια του δέρματος.

Αξιοσημείωτο είναι πως οι θύλακες περιέχουν επίσης υποδοχείς όσφρησης και πικρής γεύσης, που φαίνεται να επηρεάζουν την ανάπτυξη των μαλλιών. Πρώιμα δεδομένα δείχνουν ότι ορισμένα αρώματα ενισχύουν την ανάπτυξη, ενώ άλλα μπορεί να την αναστέλλουν – αν και απαιτείται περισσότερη έρευνα.

Τα μαλλιά σας γνωρίζουν τι ώρα είναι

Οι θύλακες των τριχών έχουν και εσωτερικό ρολόι, όπως και ο εγκέφαλος. Αυτό τους βοηθά να διατηρούν έναν επαναλαμβανόμενο κύκλο ανάπτυξης, παύσης, ανάπαυσης και απόπτωσης, της διεργασίας προγραμματισμένου κυτταρικού θανάτου, αναφέρει ο Luis Garza, δερματολόγος στο Johns Hopkins Medicine. Γι’ αυτό τα μαλλιά φαίνεται να μεγαλώνουν πιο γρήγορα το πρωί απ’ ό,τι το βράδυ και αυτός είναι ο λόγος που δεν έχει ιδιαίτερη σημασία αν ξυριστείτε το βράδυ ή το επόμενο πρωί.

Στο μέλλον, οι ειδικοί πιστεύουν ότι θα μπορούσαν με μερικά δείγματα τρίχας να διαγνώσουν διαταραχές ύπνου, καθώς τα γονίδια του ρολογιού στους θύλακες συγχρονίζονται με το 24ωρο βιολογικό σας ρολόι.

Τα μαλλιά σηματοδοτούν ότι κάτι δεν πάει καλά

Τα μαλλιά αποτελούν και ένα ανεπίσημο αρχείο της υγείας σας, σύμφωνα με την Dr. Antonella Tosti, δερματολόγο από το Πανεπιστήμιο του Μαϊάμι. Ένα εκατοστό τρίχας αποθηκεύει δεδομένα ενός μήνα, επιτρέποντας στους γιατρούς να ελέγξουν για χρήση ουσιών, δηλητηριάσεις, χρόνιο στρες ή και αν τηρούνται σωστά οι φαρμακευτικές αγωγές.

«Οι θύλακες λειτουργούν σαν μικροί νεφροί», σημειώνει χαρακτηριστικά ο Paus και προσθέτει: «Απορροφούν τοξικές ενώσεις και τις εναποθέτουν στην τρίχα που έχει πεθάνει».

Ωστόσο, η ταχεία ανάπτυξη των μαλλιών απαιτεί πολλή ενέργεια. Γι’ αυτό, η απότομη τριχόπτωση είναι συχνά ένδειξη ασθένειας ή στρες, εξηγεί η Angela Christiano.

Ελλείψεις θρεπτικών συστατικών, διαταραχές του θυρεοειδούς, υψηλός πυρετός, απότομη απώλεια βάρους, τοκετός ή σοβαρή χειρουργική επέμβαση μπορεί να προκαλέσουν ξαφνική πτώση μαλλιών. Αν και είναι συχνά πολύ αγχωτικό για τους ασθενείς, τα μαλλιά συνήθως επανέρχονται σε διάστημα 3 έως 6 μηνών.

Κάποιοι ειδικοί θεωρούν ότι όταν το σώμα αρρωσταίνει ή πιέζεται, «κατεβάζει ρολά» σε δευτερεύουσες λειτουργίες, όπως η ανάπτυξη και η συντήρηση των μαλλιών, για να διοχετεύσει ενέργεια και θρεπτικά συστατικά αλλού.

Αξίζει όμως να θυμόμαστε ότι κάποια απώλεια μαλλιών είναι φυσιολογική – χάνουμε 50 έως 100 τρίχες την ημέρα. Τα μαλλιά μας ξεκινούν σαν χνούδι στην παιδική ηλικία, μακραίνουν, σκουραίνουν και πυκνώνουν με την ηλικία, και στη συνέχεια γίνονται άγρια, σκληρά και λευκά όσο γερνάμε, λέει ο Plikus.

«Τα θεωρούμε δεδομένα γιατί τα βλέπουμε κάθε μέρα – αλλά από επιστημονικής άποψης, τα μαλλιά είναι συναρπαστικά, ένα αληθινό θαύμα της φυσικής μηχανικής», καταλήγει.