Η κλιματική αλλαγή δεν επηρεάζει όλους με τον ίδιο τρόπο. Όπως δείχνει η έκθεση του ΙΟΒΕ για τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στην ελληνική οικονομία, η κοινωνική και οικονομική πραγματικότητα των νοικοκυριών διαμορφώνει σε καθοριστικό βαθμό τόσο την έκθεσή τους σε κλιματικούς κινδύνους όσο και την ικανότητά τους να ανταποκριθούν σε αυτούς. Οι οικονομικά πιο ευάλωτες ομάδες βρίσκονται στη δυσμενέστερη θέση.

Νοικοκυριά με χαμηλότερους οικονομικούς πόρους είναι λιγότερο ικανά να απορροφήσουν ή να μετριάσουν τις συνέπειες της κλιματικής κρίσης, γεγονός που εντείνει την ήδη υφιστάμενη τρωτότητά τους. Συνεπώς, η κλιματική επιβάρυνση δεν κατανέμεται ισόρροπα, αλλά επηρεάζει δυσανάλογα τις πλέον ευάλωτες κοινωνικές ομάδες. Η κοινωνική ανισότητα που παρατηρείται στην Ελλάδα, σε συνδυασμό με το σχετικά χαμηλό επίπεδο εισοδημάτων αυξάνει την τρωτότητα στην κλιματική αλλαγή. Ταυτόχρονα, οι διαφορετικές δυναμικές που παρατηρούνται μεταξύ των περιφερειών της χώρας σε κλιματικούς και οικονομικούς δείκτες δυσχεραίνουν επιπλέον την εικόνα.

Παρά τη σχετική βελτίωση των τελευταίων ετών, περισσότεροι από ένας στους τέσσερις Έλληνες (26,1% το 2023) συνεχίζουν να ζουν υπό την απειλή φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού, ποσοστό σημαντικά υψηλότερο από τον μέσο όρο της ΕΕ (21,3%). Αν και το χάσμα με την υπόλοιπη Ευρώπη έχει μειωθεί – από 8,4 μονάδες το 2015 σε 4,8 μονάδες σήμερα – η Ελλάδα παραμένει στις χώρες με τα υψηλότερα ποσοστά κινδύνου.

Οι νέοι πιο ευάλωτοι

Ένα ιδιαίτερα ενδιαφέρον εύρημα της μελέτης είναι πως, διαχρονικά, οι ηλικιωμένοι άνω των 65 εμφανίζουν μικρότερο κίνδυνο φτώχειας από τους νεότερους. Το 2015 η διαφορά ήταν εντυπωσιακή: 18,8 ποσοστιαίες μονάδες. Όμως, σταδιακά, το χάσμα αυτό έχει σχεδόν κλείσει. Το 2023, το 26,7% των ατόμων κάτω των 65 ετών και το 23,9% των άνω των 65 κινδυνεύουν από φτώχεια ή αποκλεισμό με τη διαφορά να περιορίζεται στις 2,8 μονάδες.

Παρόμοια είναι η εικόνα και στην υπόλοιπη Ευρώπη, αν και το χάσμα ήταν πάντα μικρότερο: από 7,4 μονάδες το 2015, σήμερα έχει περιοριστεί στις 2,1.

Η ανισότητα δεν είναι μόνο ηλικιακή αλλά και γεωγραφική. Η Περιφέρεια Πελοποννήσου καταγράφει το 2023 το υψηλότερο ποσοστό κινδύνου φτώχειας (35,7%), ενώ στον αντίποδα βρίσκεται η Κρήτη με μόλις 18,5%. Μάλιστα, η Κρήτη παρουσίασε και τη μεγαλύτερη βελτίωση την τελευταία πενταετία, μειώνοντας το σχετικό ποσοστό κατά 16,3 μονάδες. Αντίθετα, στην Πελοπόννησο σημειώθηκε αύξηση κατά 6,5 μονάδες.

Ανοιχτή η ψαλίδα του εισοδήματος

Η εισοδηματική ανισότητα παραμένει ένα από τα μεγαλύτερα αγκάθια. Ο δείκτης S80/S20 – που συγκρίνει το εισόδημα του πλουσιότερου 20% με αυτό του φτωχότερου ήταν το 2023 στο 5,3 στην Ελλάδα, έναντι 4,7 στην ΕΕ. Αν και η διαφορά έχει μειωθεί σε σχέση με το 2015 (όταν ήταν 6,5 στην Ελλάδα), η χώρα παραμένει σε μειονεκτική θέση.

Αξιοσημείωτο είναι πως το εισοδηματικό χάσμα είναι πιο έντονο στους κάτω των 65 ετών. Στην Ελλάδα, οι πλουσιότεροι νέοι έχουν εισόδημα 5,7 φορές μεγαλύτερο από τους φτωχότερους συνομηλίκους τους, έναντι 4,2 στους άνω των 65. Το 2015, η ψαλίδα αυτή ήταν ακόμη μεγαλύτερη: 7,4 στους νέους και 4,1 στους ηλικιωμένους.