Ήταν ένας από τους ισχυρότερους σεισμούς που έχουν καταγραφεί ποτέ, αλλά μέχρι στιγμής δεν έχει φέρει το καταστροφικό τσουνάμι που πολλοί φοβούνταν. Όταν ο σεισμός μεγέθους 8,8 βαθμών χτύπησε την ανατολική Ρωσία στις 23:25 τοπική ώρα την Τετάρτη, προκάλεσε ανησυχίες για τους παράκτιους πληθυσμούς σε όλο τον Ειρηνικό.

Εκατομμύρια άνθρωποι απομακρύνθηκαν, καθώς επανήλθαν μνήμες από το καταστροφικό τσουνάμι της Boxing Day του 2004 στον Ινδικό Ωκεανό και της Ιαπωνίας το 2011, τα οποία προκλήθηκαν από παρόμοιους μεγάλους σεισμούς.

Αλλά το χθεσινό τσουνάμι ήταν πολύ λιγότερο σοβαρό, αν και προκάλεσε κάποιες ζημιές.

Τι προκάλεσε λοιπόν τον σεισμό και το τσουνάμι και γιατί δεν ήταν τόσο άσχημα τα πράγματα όσο αρχικά φοβόμασταν;

Τι προκαλεί έναν μεγα-σεισμό;

Η χερσόνησος Καμτσάτκα είναι απομακρυσμένη, αλλά βρίσκεται στο «Δακτυλίδι της Φωτιάς του Ειρηνικού», που ονομάστηκε έτσι λόγω του μεγάλου αριθμού σεισμών και ηφαιστείων που σημειώνονται εκεί, όπως εξηγεί το βρετανικό BBC. Τα ανώτερα στρώματα της Γης χωρίζονται στις τεκτονικές πλάκες. Το «Δακτυλίδι της Φωτιάς του Ειρηνικού» είναι ένα τόξο αυτών των πλακών που εκτείνεται γύρω από τον Ειρηνικό. Το 80% των σεισμών στον κόσμο συμβαίνουν κατά μήκος του δακτυλίου, σύμφωνα με τη Βρετανική Γεωλογική Υπηρεσία.

Ακριβώς στα ανοιχτά των ακτών της Χερσονήσου, η πλάκα του Ειρηνικού κινείται βορειοδυτικά με ταχύτητα περίπου 8 εκατοστών ετησίως, γρήγορα για τα τεκτονικά δεδομένα.

Εκεί έρχεται σε επαφή με μια άλλη, μικρότερη πλάκα, που ονομάζεται μικροπλάκα Okhotsk. Η πλάκα του Ειρηνικού είναι ωκεάνια, πράγμα που σημαίνει ότι έχει πυκνά πετρώματα και θέλει να βυθιστεί κάτω από τη λιγότερο πυκνή μικροπλάκα.

Καθώς η πλάκα του Ειρηνικού βυθίζεται προς το κέντρο της Γης, θερμαίνεται και αρχίζει να λιώνει, εξαφανιζόμενη ουσιαστικά. Αλλά αυτή η διαδικασία δεν είναι πάντα ομαλή. Συχνά οι πλάκες μπορεί να κολλήσουν, καθώς κινούνται η μία δίπλα στην άλλη και η υπερκείμενη πλάκα σύρεται προς τα κάτω. Αυτή η τριβή μπορεί να συσσωρευτεί επί χιλιάδες χρόνια, αλλά μπορεί στη συνέχεια να απελευθερωθεί ξαφνικά μέσα σε λίγα μόνο λεπτά. Αυτό είναι γνωστό ως σεισμός πολύ μεγάλης ώσης.

«Όταν συνήθως σκεφτόμαστε τους σεισμούς, φανταζόμαστε το επίκεντρο ως ένα μικρό σημείο σε έναν χάρτη. Ωστόσο, για τόσο μεγάλους σεισμούς, το ρήγμα θα έχει διαρραγεί σε πολλές εκατοντάδες χιλιόμετρα», εξήγησε ο δρ Στίβεν Χικς, λέκτορας περιβαλλοντικής σεισμολογίας στο University College του Λονδίνου. «Είναι αυτή η τεράστια ποσότητα ολίσθησης και η έκταση του ρήγματος που δημιουργεί ένα τόσο υψηλό μέγεθος σεισμού».

Οι μεγαλύτεροι σεισμοί που έχουν καταγραφεί στην ιστορία, συμπεριλαμβανομένων των τριών ισχυρότερων στη Χιλή, την Αλάσκα και τη Σουμάτρα, ήταν όλοι σεισμοί πολύ μεγάλης ώσης.

Και η χερσόνησος Καμτσάτκα είναι επιρρεπής σε ισχυρούς σεισμούς. Μάλιστα, ένας μεγάλος σεισμός μεγέθους 9 βαθμών είχε συμβεί σε απόσταση μικρότερη των 30 χιλιομέτρων από τον σημερινό σεισμό, το 1952, σύμφωνα με το Γεωλογικό Ινστιτούτο των ΗΠΑ.

Γιατί τα πράγματα δεν ήταν χειρότερα;

Αυτή η ξαφνική κίνηση μπορεί να μετατοπίσει το νερό πάνω από τις πλάκες, το οποίο στη συνέχεια μπορεί να ταξιδέψει στην ακτογραμμή ως τσουνάμι.

Στα βάθη του ωκεανού, το τσουνάμι μπορεί να ταξιδέψει με ταχύτητα άνω των 800 χιλιομέτρων/ώρα, δηλαδή περίπου τόσο γρήγορα όσο ένα επιβατικό αεροπλάνο.

Εδώ, η απόσταση μεταξύ των κυμάτων είναι πολύ μεγάλη και τα κύματα δεν είναι πολύ ψηλά, σπάνια ξεπερνούν το ένα μέτρο. Καθώς όμως ένα τσουνάμι εισέρχεται σε ρηχά νερά κοντά στη στεριά, επιβραδύνεται. Η απόσταση μεταξύ των κυμάτων μικραίνει και τα κύματα αυξάνονται σε ύψος, γεγονός που μπορεί να δημιουργήσει αποτελεσματικά ένα τείχος νερού κοντά στην ακτή. Αλλά δεν είναι καθόλου εγγυημένο ότι ένας πολύ ισχυρός σεισμός θα οδηγήσει σε ένα ιδιαίτερα ψηλό τσουνάμι που θα φτάσει μακριά στην ενδοχώρα.

Ο χθεσινός σεισμός έφερε κύματα τσουνάμι ύψους 4 μέτρων σε τμήματα της ανατολικής Ρωσίας, σύμφωνα με τις τοπικές αρχές. Αλλά δεν πλησιάζουν τα κύματα ύψους δεκάδων μέτρων της Boxing Day του 2004 στον Ινδικό Ωκεανό και της Ιαπωνίας του 2011.

«Το ύψος του κύματος τσουνάμι επηρεάζεται επίσης από τα τοπικά σχήματα του θαλάσσιου πυθμένα κοντά στην ακτή και το σχήμα της ξηράς όπου φτάνει», δήλωσε η καθηγήτρια Λίσα ΜακΝίλ, καθηγήτρια τεκτονικής στο Πανεπιστήμιο του Σαουθάμπτον. «Αυτοί οι παράγοντες, μαζί με το πόσο πυκνοκατοικημένη είναι η ακτή, επηρεάζουν το πόσο σοβαρές είναι οι επιπτώσεις», πρόσθεσε.

Καλύτερα συστήματα έγκαιρης προειδοποίησης

Ένα άλλο σημαντικό στοιχείο είναι η ανάπτυξη συστημάτων έγκαιρης προειδοποίησης. Λόγω της συχνής εμφάνισης σεισμών στην περιοχή του Ειρηνικού, πολλές χώρες διαθέτουν κέντρα τσουνάμι. Στέλνουν προειδοποιήσεις μέσω δημόσιων ανακοινώσεων για την εκκένωση των πληθυσμών.

Κανένα τέτοιο σύστημα δεν υπήρχε όταν σημειώθηκε το τσουνάμι της Boxing Day το 2004, όταν πολλοί άνθρωποι δεν είχαν χρόνο για εκκένωση. Περισσότεροι από 230.000 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους σε 14 χώρες του Ινδικού Ωκεανού.

Τα συστήματα έγκαιρης προειδοποίησης είναι σημαντικά λόγω της περιορισμένης ικανότητας των επιστημόνων να προβλέπουν πότε θα συμβεί ένας σεισμός.

Το Γεωλογικό Ινστιτούτο των ΗΠΑ κατέγραψε σεισμό μεγέθους 7,4 βαθμών στην ίδια περιοχή δέκα ημέρες πριν.

«Αυτό μπορεί να ήταν ένας προσεισμός -μια πρώιμη απελευθέρωση ενέργειας-, αλλά δεν αποτελεί πρόβλεψη για τον ακριβή χρόνο ενός μελλοντικού σεισμού», εξήγησε η καθηγήτρια ΜακΝίλ. «Αν και μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε το GPS για να μετρήσουμε τις τρέχουσες κινήσεις και πότε έγιναν προηγούμενοι σεισμοί, μπορούμε να εκμεταλλευτούμε αυτές τις πληροφορίες μόνο για να κάνουμε προβλέψεις για την πιθανότητα ενός σεισμού», είπε.

Η Γεωφυσική Υπηρεσία της Ρωσικής Ακαδημίας Επιστημών (GS RAS) θα συνεχίσει να παρακολουθεί την περιοχή, καθώς αναμένει ότι οι μετασεισμοί θα μπορούσαν να συνεχιστούν για τον επόμενο μήνα.