Η Αυστραλία υπήρξε κάποτε πατρίδα μιας απίστευτης ποικιλίας μεγαπανίδας.
Γουόμπατ σε μέγεθος ιπποπόταμου, καγκουρό που περιδιάβαιναν ως γίγαντες, και μαρσιποφόρα με τεράστια νύχια παραμόνευαν στις σκιές.
Αυτά τα πλάσματα εξαφανίστηκαν — αλλά γιατί χάθηκαν; Η κατανόηση της εξαφάνισής τους μπορεί να προσφέρει πολύτιμα διδάγματα για το μέλλον.
Μια διεθνής ομάδα ερευνητών από το Πανεπιστήμιο της Βιέννης και το Πανεπιστήμιο του Αλγκάρβε επιχείρησε να αποκρυπτογραφήσει το μυστηριώδες φαινόμενο της εξαφάνισης της μεγαπανίδας, μελετώντας το «αρχαίο κολλαγόνο» που έχει διατηρηθεί σε απολιθώματα.
«Η γεωγραφική εξάπλωση και η ημερομηνία εξαφάνισης της μεγαπανίδας στην Αυστραλία, καθώς και η πιθανή αλληλεπίδραση με τους πρώτους σύγχρονους ανθρώπους, είναι ένα θέμα που προκαλεί έντονη επιστημονική συζήτηση», δήλωσε η καθηγήτρια Κατερίνα Ντούκα, κύρια συγγραφέας της μελέτης.
Καλή διατήρηση κολλαγόνου
Εδώ και χρόνια, η εξαφάνιση της μεγαπανίδας – από τα μόα έως τα μαμούθ – παραμένει ένα συναρπαστικό μυστήριο.
Πριν από 10.000 έως 50.000 χρόνια, πολλά από αυτά τα εντυπωσιακά ζώα εξαφανίστηκαν. Το πρόβλημα είναι ότι τα απολιθώματα που διασώθηκαν είναι συχνά υπερβολικά κατακερματισμένα για να μπορέσει κανείς να προσδιορίσει με ακρίβεια σε ποιο είδος ανήκαν.
Και το DNA, το γενετικό «σχέδιο» της ζωής, σπάνια επιβιώνει σε θερμά ή υγρά περιβάλλοντα, όπως αυτά που επικρατούν σε μεγάλο μέρος της Αυστραλίας. Αυτό έχει αφήσει τους επιστήμονες με ένα δύσκολο παζλ – αλλά μια πρόσφατη ανακάλυψη αλλάζει τα δεδομένα.
Οι επιστήμονες μπορούν πλέον να χρησιμοποιούν πεπτιδικούς δείκτες, μικροσκοπικές αλυσίδες αμινοξέων που εξάγονται από αρχαίο κολλαγόνο – μια πρωτεΐνη που διατηρείται καλύτερα από το DNA. Το κολλαγόνο υπάρχει σε οστά, δέρμα, μυς και άλλα μέρη του σώματος.
Μια προηγούμενη μελέτη του MIT είχε δείξει ότι το κολλαγόνο μπορεί να επιβιώσει για εκατομμύρια χρόνια. Μάλιστα, ακέραιο κολλαγόνο έχει βρεθεί σε απολιθώματα δεινοσαύρων, όπως ενός Τυραννόσαυρου Ρεξ 80 εκατομμυρίων ετών και ενός σαυροποδόμορφου σχεδόν 200 εκατομμυρίων ετών.
Στην πρόσφατη μελέτη, η ερευνητική ομάδα χρησιμοποίησε μια τεχνική που ονομάζεται ZooMS (Αρχαιοζωολογία με Φασματομετρία Μαζών).
Η τεχνική αυτή επέτρεψε την ταυτοποίηση τριών εξαφανισμένων ειδών αυστραλιανής μεγαπανίδας: ενός γουόμπατ μεγέθους ιπποπόταμου (Zygomaturus trilobus), ενός γιγάντιου καγκουρό (Protemnodon mamkurra) και του Palorchestes azael, ενός παράξενου μαρσιποφόρου με τεράστια νύχια και μακριά, εκτεινόμενη γλώσσα.
Οι ερευνητές κατάφεραν να ταυτοποιήσουν αυτά τα είδη αναλύοντας κολλαγόνο που διασώθηκε σε αποσπασματικά απολιθωμένα οστά.
«Αρχαία αποτυπώματα» στο κολλαγόνο
Η ερευνητική ομάδα αναφέρει ότι τα είδη Zygomaturus trilobus και Palorchestes azael εξαφανίστηκαν κατά τη διάρκεια της Ύστερης Τεταρτογενούς περιόδου.
Αντιθέτως, το Protemnodon mamkurra ενδέχεται να επιβίωσε αρκετά ώστε να συνυπάρξει με τους πρώτους ανθρώπους που έφτασαν στην Τασμανία, καθώς τα οστά του χρονολογούνται περίπου 43.000 χρόνια πριν.
Σύμφωνα με τους συγγραφείς, οι πρώτοι άνθρωποι που εισήλθαν στη Σαχούλ – την αρχαία ήπειρο που ένωνε την Αυστραλία, τη Νέα Γουινέα και την Τασμανία πριν από περίπου 55.000 χρόνια – πιθανότατα ήρθαν αντιμέτωποι με αυτά τα εντυπωσιακά ζώα, γεγονός που θα τους προκάλεσε τεράστια έκπληξη.
Αυτά τα «αρχαία αποτυπώματα» στο κολλαγόνο επιτρέπουν τη διάκριση ανάμεσα σε διαφορετικά γένη ζώων, ακόμη κι αν δεν είναι πάντα εφικτή η ταυτοποίηση σε επίπεδο είδους.
Οι δείκτες κολλαγόνου βοήθησαν την ομάδα να αναγνωρίσει επιτυχώς το Protemnodon μεταξύ πολλών γενών καγκουρό (ζωντανών και εξαφανισμένων). Επίσης, τους επέτρεψαν να ξεχωρίσουν τα Zygomaturus και Palorchestes από άλλα μεγάλα μαρσιποφόρα – όχι όμως μεταξύ τους.
«Χρησιμοποιώντας τους νέους δείκτες πεπτιδίων κολλαγόνου, μπορούμε να αρχίσουμε να ταυτοποιούμε πολύ περισσότερα απομεινάρια μεγαπανίδας στα παλαιοντολογικά σύνολα της Αυστραλίας», δήλωσε η Κάρλι Πίτερς, πρώτη συγγραφέας της μελέτης από το Πανεπιστήμιο του Αλγκάρβε.
Η μελέτη της πανίδας του παρελθόντος μέσω του αρχαίου κολλαγόνου αποτελεί έναν καθιερωμένο επιστημονικό τομέα.
