Αυτό που επιβεβαιώνει και ιδίοις όμμασι ο επισκέπτης της Νάξου, είναι ότι, πέραν από τις υπέροχες παραλίες και την πλούσια τοπική γαστρονομία, το νησί διακρίνεται και για την χαρακτηριστική αρχιτεκτονιή του.
Η εποχή που διαμόρφωσε την αρχιτεκτονική ταυτότητά της ήταν, αδιαμφισβήτητα, η φράγκικη κυριαρχία με τα «σημάδια» της να παραμένουν εμφανή μέχρι και σήμερα στο νησί.
Ο πιο χαρακτηριστικός εκπρόσωπός της το μεσαιωνικό κάστρο της Χώρας, καθώς και οι διάσπαρτοι σε όλη την έκταση του νησιού επιβλητικοί, πέτρινοι ενετικοί πύργοι χτισμένοι κυρίως γύρω στο 1600 από τους Βενετούς για την προστασία τους από τις επιδρομές των πειρατών.
Από την άλλη, τα χωριά της Νάξου διατήρησαν το παραδοσιακό τους ύφος, ακολουθώντας τις αρχές της κυκλαδίτικης αρχιτεκτονικής. Το χτίσιμο των κτιρίων τους βασίστηκε κυρίως στις ανάγκες των κατοίκων, καθώς και στις διαθέσιμες πρώτες ύλες του ντόπιου μάστορααπό τα γειτονικά βουνά και ποτάμια.
Έτσι, χαρακτηστική εικόνα του νησιού αποτελούν τα πάλλευκα διώροφα κτίρια, κολλημένα το ένα δίπλα στο άλλο, με ενωμένες αυλές που επικοινωνούν με σκαλιά και πλακόστρωτα σοκάκια.
Χωρίζονται σε δύο κατηγορίες τα αρχοντικά και τα λαϊκά σπίτια, αναλόγως με την κοινωνική θέση και την οικονομική ευρωστία που είχε ο κάτοχός τους. Τα αρχοντικά σπίτια συναντιούνται κυρίως στη Χώρα του νησιού και ανήκαν σε πλούσιους εμπόρους. Μεγάλα δωμάτια, ψηλά ταβάνια, μεγάλοι τοίχοι και πολυτελής διακόσμηση στα όσα στοιχεία τα κάνουν να ξεχωρίζουν.
Από την άλλη, τα λαϊκά σπίτια αποτελούν μια πιο διαδεδομένη μορφή κατοικίας, με ένα μεγάλο μονόχωρο δωμάτιο που λειτουργούσε τόσο για την στέγαση, όσο και για την αποθήκευση των αγαθών. Τα υπόλοιπα δωμάτια προστέθηκαν αργότερα, ενώ η αυλή με τον στάβλο και τα ανθισμένα λουλούδια αποτελεί σταθερό χαρακτηριστικό τους.
