Η επιστήμη του ύπνου και των ονείρων κάνει τεράστια βήματα τα τελευταία χρόνια, ξεπερνώντας τα όρια της φαντασίας και αγγίζοντας την πραγματικότητα. Νέα έρευνα έρχεται να ανατρέψει όσα θεωρούσαμε μέχρι πρότινος δεδομένα: φαίνεται ότι όχι μόνο μπορούμε να αποκρυπτογραφήσουμε τα όνειρά μας μέσω τεχνητής νοημοσύνης, αλλά ίσως είναι εφικτό να επικοινωνήσουμε με άλλους ανθρώπους κατά τη διάρκεια του ύπνου μας. Με άλλα λόγια, να στείλουμε και να λάβουμε μηνύματα ενώ ονειρευόμαστε.
Από την αποκωδικοποίηση των ονείρων στην ανταλλαγή νοητικών σημάτων
Η τεχνολογία μηχανικής μάθησης έχει ήδη δείξει ότι μπορεί να “διαβάσει” τα όνειρα. Μέσω προηγμένων νευρωνικών δικτύων και ανάλυσης εγκεφαλικής δραστηριότητας, μπορούμε να έχουμε μια αδρή εικόνα των σκηνών που διαδραματίζονται στο υποσυνείδητό μας, ή ακόμα και να ανακαλύψουμε αφηρημένες σκέψεις και συναισθήματα. Όμως αυτό που δεν έχουμε καταφέρει ακόμη (τουλάχιστον όχι ευρέως και σε σταθερή βάση) είναι να μεταφέρουμε αυτά τα δεδομένα σε κάποιον άλλο άνθρωπο.
Μέχρι τώρα, η μόνη μέθοδος επικοινωνίας κατά τη διάρκεια του ύπνου αφορούσε τις αισθητηριακές εισροές. Παραδείγματος χάριν, μπορούμε να μιλήσουμε σε έναν άνθρωπο που κοιμάται και να ελπίζουμε ότι θα ακούσει τη φωνή μας και ίσως να την ενσωματώσει στο όνειρό του. Ωστόσο, κάτι τέτοιο δεν είναι καθόλου εύκολο. Οι περισσότεροι ήχοι κατά τη διάρκεια του ύπνου είτε αγνοούνται είτε προκαλούν διακοπή του ύπνου ή/και ανησυχία. Επιπλέον, όσοι μιλούν κατά τη διάρκεια του ύπνου τείνουν να εκφέρουν ακατάληπτες λέξεις ή φράσεις, οι οποίες συχνά σχετίζονται με στρεσογόνες καταστάσεις και δεν ελέγχονται συνειδητά.
Διαυγές όνειρο: H πύλη για διανοητική επαφή
Εδώ εισέρχεται στο προσκήνιο μια ιδιαίτερη κατάσταση: το διαυγές όνειρο. Σε αυτή την κατάσταση, το άτομο έχει επίγνωση ότι ονειρεύεται, και πολλές φορές μπορεί να κατευθύνει το όνειρο ή να αλληλεπιδρά με αυτό με ημι-συνειδητό τρόπο. Το φαινόμενο είναι σπάνιο, αλλά μπορεί να προκληθεί μέσω τεχνικών όπως η διατήρηση ημερολογίου ονείρων, η επαναληπτική επιβεβαίωση της πραγματικότητας, καθώς και μέσω εξωτερικών ερεθισμάτων την ώρα του ύπνου.
Σε αυτό το ευάλωτο αλλά ταυτόχρονα διαχειρίσιμο ψυχικό πεδίο, γεννήθηκε η ιδέα της επικοινωνίας μεταξύ δύο εγκεφάλων. Και ενώ η έννοια θυμίζει επιστημονική φαντασία, μια εταιρεία με το όνομα REMSpace ισχυρίζεται ότι πέτυχε ακριβώς αυτό.
Το πείραμα: Διανοητική επικοινωνία μέσα από όνειρα
Η REMSpace χρησιμοποίησε ακουστικά ερεθίσματα για να προκαλέσει την είσοδο ενός συμμετέχοντα σε κατάσταση διαυγούς ονείρου. Όταν επετεύχθη η επιθυμητή κατάσταση, ένα συγκεκριμένο ακουστικό μήνυμα (μια λέξη) μεταδόθηκε στον ονειρευόμενο μέσω ακουστικών. Ο διαυγής ονειρευόμενος, παρά το ότι κοιμόταν, επανέλαβε τη λέξη φωναχτά. Το μικρόφωνο που ήταν συνδεδεμένο στον υπολογιστή κατέγραψε τον ήχο.
Οκτώ λεπτά αργότερα, το ίδιο μήνυμα (η ίδια λέξη) αναπαρήχθη σε έναν δεύτερο διαυγή ονειρευόμενο. Όταν το άτομο ξύπνησε, κατάφερε να ανακαλέσει και να επιβεβαιώσει το περιεχόμενο της λέξης. Παρόλο που η όλη διαδικασία αποτελεί ακόμα μια πολύ περιορισμένη μορφή επικοινωνίας (ένα είδος “ονειρικής μεταβίβασης πληροφορίας”), πρόκειται για ένα συναρπαστικό βήμα προς την κατεύθυνση της διανοητικής επικοινωνίας μέσα στον ύπνο.
Ομαδική σκέψη και εγκεφαλικός συγχρονισμός: Μια άλλη μορφή νοητικής σύνδεσης
Εκτός από την προσπάθεια για άμεση επικοινωνία εντός του ύπνου, υπάρχουν και άλλες, πιο διακριτικές αλλά εξίσου σημαντικές μορφές “συνδεδεμένης σκέψης”. Σύμφωνα με πρόσφατες μελέτες, όταν οι άνθρωποι συνεργάζονται στενά, οι εγκέφαλοί τους τείνουν να συγχρονίζονται σε νευρωνικό επίπεδο. Το φαινόμενο αυτό είναι γνωστό ως ενδοεγκεφαλικός νευρωνικός συγχρονισμός.
Αυτός ο συγχρονισμός έχει μετρηθεί με τη χρήση προηγμένων τεχνικών κατά τις οποίες παρακολουθούνται τα εγκεφαλικά κύματα δύο ή περισσότερων ανθρώπων ταυτόχρονα. Αυτά τα κύματα μπορεί να είναι:
- Κύματα θήτα (4–8 Hz), που σχετίζονται με βαθιά χαλάρωση και φαντασία,
- Κύματα άλφα (8–12 Hz), που εμφανίζονται όταν είμαστε ήρεμοι αλλά σε εγρήγορση,
- Κύματα βήτα (12–30 Hz), τα οποία είναι ενεργά κατά την έντονη σκέψη και δραστηριότητα.
Όταν δύο εγκέφαλοι εκπέμπουν συντονισμένα τέτοια κύματα (ιδίως κύματα βήτα) τότε παρατηρείται αυξημένη συνεργασία, καλύτερη επικοινωνία, μεγαλύτερη ενσυναίσθηση και ακόμα και αυξημένη αντοχή στον πόνο. Η ομαδική απόδοση αυξάνεται θεαματικά σε τέτοιες περιπτώσεις. Και το πιο εντυπωσιακό: αυτός ο συγχρονισμός δεν απαιτεί πολύπλοκη τεχνολογία ή τεχνητή νοημοσύνη. Δεν χρειάζονται μηχανές, ηλεκτρόδια ή εφαρμογές.
Ο συγχρονισμός συμβαίνει καθημερινά χωρίς να το συνειδητοποιούμε
Οι απλές κοινές εμπειρίες είναι αρκετές για να πυροδοτήσουν αυτό το είδος διανοητικής “σύνδεσης”. Μπορεί να συμβεί όταν:
- Ακούμε μουσική μαζί,
- Χορεύουμε ή κινούμαστε συγχρονισμένα,
- Συμμετέχουμε σε θεατρικές ή μουσικές παραστάσεις,
- Εργαζόμαστε σε κοινό πρόβλημα,
- Μιλάμε ανοιχτά και ειλικρινά μεταξύ μας.
Όλες αυτές οι δραστηριότητες έχουν την ικανότητα να φέρνουν τα μυαλά μας σε εγκεφαλικό συγχρονισμό, δημιουργώντας βαθύτερη σύνδεση και ενισχύοντας τη συλλογική μας απόδοση και ευημερία.
Το μέλλον της διανοητικής επικοινωνίας: Επιστήμη ή συνειδητότητα;
Η ιδέα ότι ο ανθρώπινος εγκέφαλος μπορεί να μεταφέρει ή να λαμβάνει πληροφορίες κατά τη διάρκεια του ύπνου ανοίγει τον δρόμο για μια ριζικά νέα κατανόηση της συνείδησης, της μνήμης και της ανθρώπινης σύνδεσης. Αν τέτοια φαινόμενα επιβεβαιωθούν ευρέως, θα αλλάξει ο τρόπος με τον οποίο προσεγγίζουμε την ψυχολογία, την εκπαίδευση, τη θεραπεία και ίσως ακόμα και την επικοινωνία.
Ίσως, στο μέλλον, να μπορούμε να συνεργαζόμαστε ή να επικοινωνούμε σε επίπεδα πέρα από τη λεκτική ή ψηφιακή επαφή: σε ένα πεδίο όπου τα μυαλά συνδέονται απευθείας, ακόμα και ενώ κοιμούνται.
