Αν αυτή η στιγμή της πανδημίας ήταν ταινία τότε σίγουρα αυτή θα ήταν «Η μέρα της Μαρμότας». Κάθε μέρα που περνάει ο πρωταγωνιστής του φιλμ, Μπιλ Μάρει, συνειδητοποιεί ότι είναι ολόιδια με την προηγούμενη, ο, τι και αν προσπαθεί να κάνει διαφορετικό. Λίγο πολύ όπως τώρα, που ολοένα και περισσότεροι πολίτες αναρωτιούνται: «πώς γίνεται δύο χρόνια μετά την αρχή της πανδημίας, με όλη την γνώση που έχουμε συσσωρεύσει και με τα εμβόλια για απόλυτους συμμάχους μας εδώ και ένα χρόνο, να συζητάμε ξανά για lockdown; Πως γίνεται καν να συζητάμε ότι τα φετινά Χριστούγεννα μπορεί να είναι ίδια με τα προηγούμενα;»
Το έντονο φλερτ με τα lockdown σε όλη την Ευρώπη
Η μεγάλη απορία όλων μας γιγαντώθηκε την περασμένη εβδομάδα, η οποία έδωσε πολλές ειδήσεις γύρω από το σταθερά καυτό θέμα του κορονοϊού.
Πρώτα ήρθε το γενικό (για εμβολιασμένους και ανεμβολίαστους) lockdown στην Αυστρία. Εκτός από τα φαρμακεία και τα μαγαζιά με είδη πρώτης ανάγκης, όλα τα άλλα είναι κλειστά, μαζί και τα σχολεία ενώ επανήλθε κι η τηλεργασία. Η αυστριακή κυβέρνηση έχει ανακοινώσει πως το αργότερο στις 13 Δεκεμβρίου, το lockdown θα αρθεί για τους εμβολιασμένους και όσους ανέρρωσαν από την covid 19, άρα απ’ ο, τι φαίνεται για αυτή την κοινωνική ομάδα, τα Χριστούγεννα θα «διασωθούν».
Ακολούθησε το γενικό lockdown στη Σλοβακία για δύο εβδομάδες αρχικά, ενώ θέμα χρόνου θεωρείται το γενικό απαγορευτικό στη Γερμανία. Μάλιστα, στην εν λόγω χώρα, ο επικεφαλής του επιδημιολογικού Ινστιτούτου Ρόμπερτ Κοχ, Λόταρ Βίλερ, δήλωσε πως το lockdown είναι πια η μόνη λύση.
Από κοντά και το Βέλγιο, όπου η χρήση της μάσκας επεκτάθηκε σε όλους τους χώρους και για όλους τους πολίτες ενώ η τηλεργασία έγινε υποχρεωτική για όσους μπορούν να δουλεύουν από το σπίτι. Από αυτό το Σαββατοκύριακο κλείνουν τελείως και τα νυχτερινά κέντρα και τα bar ενώ η εστίαση θα είναι ανοιχτή μέχρι τις 23.00. Στη διπλανή μας Κύπρο, πάλι, επιβλήθηκε απαγόρευση εισόδου των πλήρως ανεμβολίαστων σε κλειστούς χώρους, αναστολή διεξαγωγής όλων των σχολικών εκδηλώσεων ενόψει Χριστουγέννων, αλλά και κατάργηση του SafePass, εφόσον ο κάτοχός του δεν λάβει και την τρίτη δόση του εμβολίου. H Ολλανδία με τη σειρά της προχώρησε πριν από δύο μέρες σε νυχτερινό lockdown. Τα μπαρ, τα εστιατόρια και τα περισσότερα καταστήματα της χώρας θα πρέπει να κλείνουν από τις 5 το απόγευμα τοπική ώρα έως τις 5 το πρωί.
Τελευταία ανησυχητική πληροφορία από το μέτωπο της covid 19, ο εντοπισμός μιας νέας παραλλαγής με «εξαιρετικά υψηλό», όπως σημειώνουν οι επιστήμονες, αριθμό μεταλλάξεων (32 στο σύνολο), η οποία θα μπορούσε να «ξεφεύγει» από τα εμβόλια. Η παραλλαγή B.1.1.529 ή αλλιώς «μετάλλαξη της Μποτσουάνα» ή μετάλλαξη Όμικρον, όπως είναι το όνομα που της έδωσε ο ΠΟΥ, οδήγησε την περασμένη Παρασκευή σε θωράκισμα των συνόρων και στις 27 χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Μέχρι στιγμής, έχουν καταγραφεί 90 κρούσματα: 77 στη Νότια Αφρική, (τα πρώτα 4 στην Μποτσουάνα), 2 στο Χονγκ Κονγκ, 1 στο Ισραήλ, 1 στο Βέλγιο, 2 στην Μεγάλη Βρετανία, 2 στην Βαυαρία και 1 στην Ιταλία, με την κατάσταση να παίρνει διαστάσεις «ντόμινο». Και όλα αυτά, την ώρα που σύμφωνα με τους επιστήμονες η μετάλλαξη Δέλτα μείωσε στο 40% την αποτελεσματικότητα των εμβολίων όσον αφορά στη μετάδοση της covid 19.
Στα καθ’ ημάς, για την ώρα, τα έκτακτα μέτρα που έχουν ληφθεί αφορούν αποκλειστικά τους ανεμβολίαστους πολίτες, όμως μέλη της επιτροπής των ειδικών για τη διαχείριση του κορονοϊού στην Ελλάδα έχουν ήδη δηλώσει πως οι ίδιοι δεν αποκλείουν την εφαρμογή ενός lockdown και στη χώρα μας εν μέσω της καλπάζουσας πανδημίας. Όπως είπε πριν από λίγες ημέρες στο Newsbeast o καθηγητής Μικροβιολογίας και μέλος της επιτροπής, Αλκιδιάδης Βατόπουλος: «Προφανώς και το lockdown είναι μια επιλογή μας απλώς η κυβέρνηση δεν θέλει να το κάνει αυτή τη στιγμή για ποικίλους λόγους- οικονομικούς, πολιτικούς κτλ. Το ότι είναι μια επιλογή όμως είναι. Μπορεί και να γίνει. Θα εξαρτηθεί από πολλούς παράγοντες».
Γιατί μένουν τα lockdown στη συζήτηση
«Στο δικό μου μυαλό, το να συζητάμε για ολικό lockdown έχει μεγαλύτερο πολιτικό κόστος από το να συζητάμε για την υποχρεωτικότητα εμβολιασμού αλλά προφανώς όχι στο μυαλό αυτών που αποφασίζουν» λέει στο Newsbeast o καθηγητής Φαρμακολογίας στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης, Ευάγγελος Μανωλόπουλος και προσθέτει: «Τα lockdown μένουν στη συζήτηση γιατί δεν λύνουμε το πρόβλημα».
Όπως λέει ο ίδιος το lockdown είναι ξεκάθαρα μια πολιτική απόφαση. Για τη χώρα μας αλλά και για τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές, αυτή η «λύση» είναι καταστροφική. «Έχουν πολύ μεγάλες οικονομικές επιπτώσεις και προκαλούν αναταραχή σε πολλούς τομείς» σημειώνει ο κος Μανωλόπουλος και συνεχίζει: «τα lockdown που αφορούν όλους τους πολίτες δεν είναι καν εύκολα εφαρμόσιμα, εκτός από μη ρεαλιστικά. Στην Ελλάδα δεν μπορούμε να εφαρμόσουμε μερικό lockdown στους ανεμβολίαστους πως θα εφαρμόσουμε το ολικό; Την ίδια στιγμή, πολύ δύσκολα οι εμβολιασμένοι θα κάτσουν να το υποστούν. Είναι παράλογο. Είναι σαν να τιμωρείς αυτούς που έκαναν το χρέος τους».
Μάλιστα, σύμφωνα με τον καθηγητή φαρμακολογίας, η δεύτερη καταστροφική πλευρά τους, εκτός από την οικονομική, είναι πως καταφέρνουν ένα ισχυρό πλήγμα στην εμβολιαστική πολιτική. «Περιορίζοντας κάποιον που έχει κάνει τρεις δόσεις εμβολίου, καταστρέφεις ο, τιδήποτε είπες και έχτισες για τα εμβόλια». Για τον κο Μανωλόπουλου, εδώ που έχει οδηγηθεί η κατάσταση με την πανδημία, ειδικά σε πανευρωπαϊκό επίπεδο, οι λύσεις είναι δύο: υποχρεωτικότητα εμβολιασμού σε ολοένα και περισσότερες ομάδες μαζί με σκληρό αποκλεισμό τους από δραστηριότητες ή….lockdown».
Μια αποτυχία του πολιτικού συστήματος τα lockdown
«Τα lockdown είναι μια αποτυχία του πολιτικού συστήματος. Και στην Ελλάδα και σε χώρες του εξωτερικού το πολιτικό σύστημα δεν αντιμετωπίζει με αποφασιστικότητα την πηγή του προβλήματος που είναι οι ανεμβολίαστοι» συνεχίζει να εξηγεί το σκεπτικό του ο κος Μανωλόπουλος.
Ο ίδιος βλέπει όμως μια σημαντική διαφοροποίηση στο lockdown της Αυστρίας η οποία άνοιξε πρώτη φέτος το χορό. Όπως λέει: «το πιο σημαντικό που συμβαίνει στην Αυστρία αυτή τη στιγμή δεν είναι το lockdown αλλά ότι από 1η Φεβρουαρίου 2022 ο εμβολισμός θα γίνει υποχρεωτικός για απαξάπαντες. Στην ουσία, η χώρα δίνει δύο μήνες διορία στους πολίτες για να εμβολιαστούν. Το lockdown είναι η γέφυρα για να περάσουν τα Χριστούγεννα. Πάνε να λύσουν το πρόβλημα συνολικά δηλαδή».
Για τον καθηγητή, ο λόγος που πολλές χώρες δεν… στριμώχνουν ακόμα περισσότερο τους ανεμβολιάστους και επιλέγουν μέτρα για όλους είναι γιατί είναι και αυτοί οι πολίτες οικονομικοί «παίκτες» μέσα στις κοινωνίες ενώ την ίδια στιγμή και το δικαίωμα στην επιλογή και στην αυτοδιάθεση είναι μια αξία που βρίσκεται στα θεμέλια της δυτικής κουλτούρας και ως τέτοια δεν είναι εύκολο να την παραβλέψουν οι κυβερνήσεις. Από την άλλη, αφαιρούνται δικαιώματα με αυτόν τον τρόπο και από τους εμβολιασμένους και αυτό επίσης προβληματίζει τις κυβερνήσεις, εξηγεί ο κος Μανωλόπουλος.
«Και οι λόγοι του φόβου του περιορισμού των ανεμβολίαστων είναι και άλλοι» συνεχίζει. «Πρέπει να δούμε ποιοι είναι αυτοί που δεν εμβολιάζονται, σε ποιους πολιτικούς και ιδεολογικούς χώρους ανήκουν και ποιον ψηφίζουν. Υπάρχουν και μικροπολιτικοί υπολογισμοί στην όλη υπόθεση. Κάνουμε υπολογισμούς πολιτικούς, σεβόμαστε την ελευθερία του ενός και του άλλου αλλά στο τέλος αυτό που μένει είναι οι 100 νεκροί την ημέρα.
Αυτοί οι υπολογισμοί λοιπόν δεν θα αποδώσουν. Οι 20.000 νεκροί σε μια χώρα έχουν και αυτοί μεγάλο πολιτικό κόστος. Θα έρθει ο λογαριασμός και για αυτούς. Με δύο λόγια: υπάρχουν παθογένειες στην κοινωνία που πια τις πληρώνουμε αναδρομικά και συνολικά».
Τέλος, κατά τον ίδιο, στη συζήτηση που γίνεται και στην Ελλάδα για το lockdown, όπου συχνά άλλα ακούγονται από τους ειδικούς και άλλα από την κυβέρνηση, υπάρχει ίσως πια και ένα έλλειμμα συνεννόησης στις δύο πλευρές με αποτέλεσμα η κουβέντα για το απόλυτο κλείσιμο της κοινωνίας να παραμένει εμφαντικά αλλά μπερδεμένα στη δημόσια συζήτηση.
Οι κυβερνήσεις δεν πείθουν τους πολίτες
Την άποψη του για το θέμα μας έδωσε και ο καθηγητής Περιβαλλοντικής Μηχανικής στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Δημοσθένης Σαρηγιάννης. Όπως σχολιάζει ο ίδιος για τον τρόπο που σκέφτεται το κοινό: « Όλοι αναρωτιούνται: “Είχα locdown όταν δεν είχα εμβόλια. Τώρα γιατί να έχω;’’ “Γιατί δεν μπορούν να το σώσουν αλλιώς”, είναι η απάντηση. Το lockdown είναι η τελική λύση. Η οποία, ξέρουμε ότι εγγυημένα μέσα στην έξαρση ενός κύματος αποδίδει τα μέγιστα μέσω της μείωσης των επαφών, τον πιο βασικό παράγοντα στην εξάπλωσης της πανδημίας δηλαδή.
Ο βασικός λόγος που τα lockdown ξαναμπήκαν στο παιχνίδι είναι πως οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις δεν εκτίμησαν σωστά τη δυναμική του ιού. Επίσης βιάστηκαν να ανοίξουν τις οικονομίες τους. Επένδυσαν υπερβολικά στη λύση των εμβολίων ενώ δεν υπολόγισαν και το μεγάλο ποσοστό συνωμοσιολογίας και άρνησης που καλλιεργήθηκε απέναντι στα εμβόλια. Δεν περιμέναν και τόσο σκληρό αντιεμβολιαστικό πρόσωπο από τη θρησκεία.
Και φυσικά, από ένα σημείο και έπειτα, η αίσθηση των μέτρων σταμάτησε να υπάρχει, ειδικά από τους πολίτες. Η αδυναμία των κυβερνήσεων να πείσουν τους τελευταίους με ορθολογικά μηνύματα για τα θέματα της πανδημίας έχει παίξει σημαντικό ρόλο για τη θέση που βρισκόμαστε τώρα. Οι πολίτες δεν νιώθουν να είναι “μαζί” με τις κυβερνήσεις, δεν νιώθουν ότι παίρνουν καθοδήγηση αλλά ότι δέχονται επιβολή. Υπάρχει εδώ και χρόνια άλλωστε μια αποσύνδεσή κοινού και κράτους/ κυβερνήσεων. Οι τελευταίες βιάζονται να αποδείξουν ότι “το έχουν” μέσα στο σύντομο και ραγδαίο διάστημα της πανδημίας».
Ο φόβος που εξανεμίστηκε
Ο κος Σαρηγιάννης εξηγεί πως όλα τα παραπάνω επηρεάζουν το risk perception/ αντίληψη κινδύνου που έχουν οι πολίτες για την πανδημία. «Από τα πολλά και αντικρουόμενα μηνύματα, ο καθένας λαμβάνει τελικά αυτό που τον βολεύει. Έρχεται αυτό το: ‘έλα μωρέ και τί έγινε;’ Το να μην πιστεύουμε στον κίνδυνο αλλάζει τη συμπεριφορά του κόσμου μη γραμμικά. Γι αυτό και τα rapid test στην εκκλησία, που ανακοινώθηκαν την περασμένη εβδομάδα, ακόμα και αν έχουν δυσκολία στον έλεγχο τους, είναι παρόλα αυτά ένα βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση γιατί δίνουν την αίσθηση της υποχρεωτικότητας και αυτή είναι σημαντική.
»Τα λάθη πάντως τα κάνουν όλοι. Είμαι καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Πάβια στην Ιταλία. Τώρα που αρχίζουμε να βαδίζουμε προς τον χειμώνα, τώρα που η πανδημία καλπάζει, αποφάσισαν να καταργήσουν το μέτρο των αποστάσεων μέσα στην αίθουσα. Το είπα πρόσφατα σε μια τηλεοπτική εκπομπή παρουσία της κας Κεραμέως: πρέπει να εφαρμοστεί το live streaming στις πανεπιστημιακές αίθουσες και οι φοιτητές να εναλλάσσονται κυκλικά για να διατηρούνται οι αποστάσεις. Όταν η απάντηση στις ενδιάμεσες λύσεις που προτείνουν οι ειδικοί δεν εισακούονται στο τέλος καταλήγεις στο lockdown. Και σε εμάς και αλλού, έχουν ληφθεί αλλοπρόσαλλα μέτρα κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Παράλληλα, συχνά οι δημοσιογράφοι απομονώνουν αυτά που λένε οι ειδικοί και τα κάνουν “δικά τους”. Έρχεται και ο πολίτης που τα κάνει ακόμα περισσότερο “δικά του’’ και χάνεται τελείως το αρχικό νόημα».
