Στο επίκεντρο η εμπορία ανθρώπων για σεξουαλική και οικονομική εκμετάλλευση

Πτυχές του πολυσύνθετου φαινομένου της εμπορίας ανθρώπων με σκοπό τη σεξουαλική και οικονομική εκμετάλλευση, του λεγόμενου trafficking, επιχείρησαν να φωτίσουν δεκάδες ομιλητές που συμμετείχαν στην ημερίδα με θέμα «Πορνεία και trafficking στην Ελλάδα», την οποία συνδιοργάνωσαν σήμερα η Γενική Γραμματεία Ισότητας των Φύλων σε συνεργασία με τη ΜΚΟ «PRAKSIS» και υπό την αιγίδα του Γραφείου Εθνικού Εισηγητή Καταπολέμησης της Εμπορίας Ανθρώπων στην αίθουσα «Γ. Κρανιδιώτης» του υπουργείου Εξωτερικών.

Οι ομιλητές παρουσίασαν τα χαρακτηριστικά του φαινομένου και πρότειναν λύσεις για την καλύτερη αντιμετώπισή του. Ωστόσο ξεχωριστή θέση στο πρόγραμμα κατείχαν μαρτυρίες από εκπροσώπους μεταναστευτικών οργανώσεων που έρχονται σε καθημερινή βάση σε επαφή με το φαινόμενο.

Μία από αυτές είναι η Αντισαλέμ Αμπεμπέ, που μέσα από τη μεταναστευτική κοινότητα στην οποία ανήκει (η ίδια δεν θέλησε να την αποκαλύψει για να μη χάσει την εμπιστοσύνη των γυναικών που απευθύνονται σε αυτήν, όπως μας είπε), συναντά καθημερινά γυναίκες θύματα trafficking. Όπως περιγράφει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, οι περισσότερες από αυτές δεν τολμούν να καταγγείλουν το τι βιώνουν. Δέχονται διαρκώς απειλές για τη ζωή τους και τη ζωή των οικογενειών τους. Συχνά χρειάζεται να πληρώσουν πάρα πολλά χρήματα για να εξαγοράσουν την ελευθερία τους. «Τα λεφτά που τους ζητάνε να πληρώσουν είναι πάνω από 50.000 ευρώ», αποκαλύπτει.

Αιτία για το γεγονός ότι δεν καταγγέλλουν την εκμετάλλευσή τους είναι και η έλλειψη άδειας παραμονής. «Έχουμε πάρα πολλές γυναίκες που πέφτουν θύματα, θέλουν να καταγγείλουν το περιστατικό και δεν μπορούν γιατί δεν έχουν άδεια παραμονής. Από τη στιγμή που θα πάνε στην Αστυνομία, θα τους πιάσουν γιατί είναι παράνομες στην Ελλάδα», λέει η Αντισαλέμ. Ακόμα όμως και όταν παίρνουν άδεια παραμονής, τα θύματα μπλέκουν σε μακροχρόνιες γραφειοκρατικές διαδικασίες, που είναι επώδυνες γι’ αυτές. Όπως επώδυνη είναι και η ελλιπής υποστήριξη των θυμάτων από την Πολιτεία. «Οι γυναίκες αυτές θα παραμείνουν σε έναν ξενώνα για κάποιους μήνες. Και μετά; Βγαίνουν στην κοινωνία και δεν ξέρουν να κάνουν άλλη δουλειά ή δέχονται απειλές από τις εγκληματικές οργανώσεις. Οι γυναίκες είναι ευάλωτες και είναι πάρα πολύ δύσκολο να ξεφύγουν από τη ζωή που ζούνε. Ζητάμε από το κράτος να τις βοηθήσει να επιμορφωθούν ώστε να μπορέσουν να βρουν μια δουλειά και να τις προστατεύσει», υπογραμμίζει η Αντισαλέμ.

Όπως εξήγησε κατά την ομιλία του στην ημερίδα ο αναπληρωτής υπουργός Προστασίας του Πολίτη, Γιάννης Πανούσης, από τα στοιχεία για τα έτη 2013, 2014 και τις αρχές του 2015 προκύπτει ότι τα θύματα του trafficking προέρχονται κυρίως από το Μπαγκλαντές, τη Ρουμανία και τη Βουλγαρία, ενώ οι ανήλικοι, ηλικίας κυρίως 16-18 ετών κατάγονται κυρίως από τη Ρουμανία, την Αλβανία και το Μπαγκλαντές. Από την άλλη πλευρά, οι δράστες είναι κυρίως Έλληνες, Βούλγαροι, Αλβανοί και Ρουμάνοι.

Όπως τόνισε ο κ. Πανούσης, από την Αστυνομία προκύπτει ότι η χρήση βίας εξακολουθεί να είναι μέσο στρατολόγησης των θυμάτων από τους θύτες, αλλά η εκμετάλλευση αρχίζει να γίνεται και με άλλους τρόπους που αφήνουν λιγότερα ίχνη, όπως η κατοχή εγγράφων τρίτων προσώπων και η μεταφορά χρηματικών ποσών.
Ο κ. Πανούσης έκανε λόγο για πτώση στην ένταση του φαινομένου, καθώς το 2010 καταγράφηκαν 62 υποθέσεις, το 2011 35 υποθέσεις, το 2012 46 υποθέσεις, το 2013 37 υποθέσεις και το 2014 36 υποθέσεις. Τα αίτια, κατά τον κ. Πανούση, είναι η μείωση της ζήτησης λόγω ευαισθητοποίησης και οικονομικής κρίσης, η αποδόμηση των εγκληματικών οργανώσεων, αλλά και η αλλαγή του τρόπου δράσης των κυκλωμάτων, οπότε τα θύματα δεν αισθάνονται ανάγκη να καταγγείλουν τα περιστατικά στις διωκτικές αρχές.

Ο αναπληρωτής υπουργός εκτίμησε ότι οι κατάλληλοι νόμοι υπάρχουν, ωστόσο «αυτό που είναι πρόβλημα και είναι δύσκολο να το διαχειριστείς νομικά και θεσμικά είναι μια αλλαγή του πολιτισμού των ανθρωπίνων σχέσεων σε θέματα, όπως ο σεξοτουρισμός, η παιδεραστία, η αιμομιξία» και τόνισε ότι χρειάζεται να γίνει δουλειά στα σχολεία, τις πλατείες, τα πανεπιστήμια και τους δήμους.

Από την πλευρά του ο επικεφαλής του γραφείου Ελλάδας του Διεθνούς Οργανισμού Μετανάστευσης, Δανιήλ Εσδράς, υπογράμμισε ότι είναι σημαντική η δίωξη των θυτών και η προστασία των θυμάτων, αλλά το μεγάλο «κλειδί» είναι ο πελάτης, γιατί αυτός διαμορφώνει τους όρους της αγοράς. «Πρέπει να ξεκινήσουμε από την Α’ Δημοτικού, να μπουν οι βασικές αρχές σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Γενιές ολόκληρες μεγαλώνουν χωρίς να ξέρουν τι σημαίνει σεβασμός στο συνάνθρωπό σου και μετά απορούμε γιατί υπάρχουν αυτά τα φαινόμενα».

Ο γενικός γραμματέας Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του υπουργείου Δικαιοσύνης, Κωστής Παπαϊωάννου, επισήμανε ότι χρειάζεται να στραφεί η προσοχή προς το θύμα, να υπάρχει νομική και κοινωνική προστασία των θυμάτων της εμπορίας, ενώ ο εκπρόσωπος της ΜΚΟ «Α21», ‘Αρης Καρδασιλάρης επισήμανε ότι το trafficking είναι η δεύτερη πιο επικερδής επιχείρηση στον κόσμο και πρόκειται για μια επιχείρηση που υπό ιδανικές συνθήκες επιχειρηματικότητας: έχει παγκοσμίως μεγάλα κέρδη και ατιμωρησία, άρα μικρό ρίσκο.
Από την έρευνα που πραγματοποιεί στην Αθήνα, ο καθηγητής του Τμήματος Κοινωνιολογίας του Πάντειου Πανεπιστημίου, Γρηγόρης Λάζος, διαπίστωσε ότι στο κέντρο της Αθήνας υπάρχουν 6.500 θέσεις όπου εκδίδονται οι γυναίκες, ενώ υπολογίζεται ότι το 2012 εκδόθηκαν 17.000 γυναίκες και το 2014 περίπου 18.500. Οι πελάτες ανέρχονται σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του σε 550.000 στην Αθήνα.

Σύμφωνα με την αντιδήμαρχο Κοινωνικής Αλληλεγγύης του δήμου Αθηναίων, Μαρία Στρατηγάκη, στην Αθήνα λειτουργούν περίπου 700 μη νόμιμοι οίκοι ανοχής και μόνο ένας νόμιμος.
Ο επικεφαλής του Γραφείου Εθνικού Εισηγητή Καταπολέμησης Εμπορίας Ανθρώπων, Ηρακλής Μοσκώφ χαρακτήρισε το φαινόμενο «ένα αθέατο έγκλημα» και χρειάζεται η συμμετοχή των οργανώσεων, των φορέων και του κόσμου για να γίνει ορατό.

Η προϊσταμένη του Τμήματος Υποδοχής του Εθνικού Κέντρου Κοινωνικής Αλληλεγγύης, Θεοδώρα Γιαννή, περιέγραψε τον Εθνικό Μηχανισμό Αναφοράς που σχεδιάζεται, ένα συντονιστικό πλαίσιο μέσω του οποίου κρατικοί φορείς θα εκπληρώνουν τις υποχρεώσεις τους για την προστασία και προώθηση των δικαιωμάτων των θυμάτων εμπορίας σε συνεργασία με την κοινωνία πολιτών.

Έρευνα της «PRAKSIS»

Επίκεντρο της ημερίδας αποτέλεσε και η παρουσίαση ερευνητικής μελέτης που διεξήχθη από την «PRAKSIS» σε Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Κομοτηνή, Ιωάννινα, Λάρισα, Πύργο και Πάτρα. Η έρευνα έγινε με τη λήψη 70 συνεντεύξεων από εκδιδόμενες γυναίκες και 30 συνεντεύξεις από πελάτες, καθώς και συζήτηση με θεσμικούς φορείς, ΜΚΟ και μεταναστευτικές κοινότητες.

Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας, όπως τα παρουσίασε η επιστημονική υπεύθυνή της Μαρία Μουδάτσου, η πλειοψηφία των εκδιδόμενων γυναικών που συμμετείχαν στην έρευνα ανήκαν στο ηλικιακό φάσμα 26-35 (37 από τις 70). Οι χώρες καταγωγής τους είναι η Ελλάδα (20), η Ρουμανία (20), η Νιγηρία (8), η Αλβανία (7) και η Βουλγαρία (7). Είκοσι μία από τις ερωτώμενες είναι απόφοιτες Δημοτικού, 19 απόφοιτες Γυμνασίου και 17 Λυκείου, ενώ στη χώρα προέλευσής τους εργάζονταν είτε ως ανειδίκευτες (23) ή ήταν άνεργες (14) και στη συντριπτική πλειοψηφία τους (58) είχαν ετήσιο εισόδημα χαμηλότερο από 5.000 ευρώ.

Οι 40 από τις γυναίκες βρήκαν τη δουλειά μέσω γνωστών ή φίλων, και οι 27 δήλωσαν ότι μπήκαν στο επάγγελμα λόγω επαγγελματικών υποσχέσεων που τους δόθηκαν. Οι 41 έχουν σκεφτεί να αλλάξουν επάγγελμα και οι 51 δήλωσαν ότι θα αποχωρούσαν αν μπορούσαν από το επάγγελμα αυτό. Οι 30 έχουν ήδη προσπαθήσει στο παρελθόν να αποχωρήσουν από την πορνεία. Σε ερώτηση για ποιο λόγο δεν κατάφεραν να αποχωρήσουν από την πορνεία οι 25 αναφέρθηκαν στην έλλειψη κινήτρου και οι 7 σε εξαναγκασμό με βία.

Το προφίλ των πελατών όπως προέκυψε από την έρευνα είναι άντρες 26-35 ετών (20 από τους 30), απόφοιτοι ανώτατης εκπαίδευσης (13) ή λυκείου (10), καταγόμενοι από την Ελλάδα (29), ιδιωτικοί υπάλληλοι (14) ή ελεύθεροι επαγγελματίες (9), άγαμοι (17) και με εισόδημα από 5.000 έως 10.000 ευρώ ετησίως (13). Οι 12 από αυτούς είχαν πληρωμένες συνευρέσεις τέσσερις φορές ανά μήνα και οι επτά δύο φορές ανά μήνα. Για τους 28 κριτήριο επιλογής για την εκδιδόμενη αποτελεί ηλικία με προτίμηση στις ηλικίες 26-30 (12) ή 18-25 (9).

Η μελέτη έγινε στο πλαίσιο του έργου «Πορνεία & παράνομη διακίνηση και εμπορία γυναικών με σκοπό τη σεξουαλική/οικονομική εκμετάλλευση στην Ελλάδα», με φορέα ανάθεσης τη Γενική Γραμματεία Ισότητας των Φύλων και χρηματοδότηση από το ευρωπαϊκό πρόγραμμα «Διοικητική μεταρρύθμιση 2007-2013».

Όπως επισήμανε η γενική γραμματέας Ισότητας των Φύλων, Φωτεινή Κούβελα, η γενική γραμματεία χρηματοδότησε τη μελέτη με στόχο να εντοπιστούν και να αναδειχθούν οι πραγματικές διαστάσεις του φαινομένου, να διερευνηθούν οι τρόποι εκμετάλλευσης των θυμάτων, να καταγραφούν οι συνέπειες της πορνείας και της παράνομης διακίνησης των γυναικών στη χώρα μας, να αποτυπωθεί ο τρόπος με τον οποίο αντιμετωπίζεται το φαινόμενο από τους εμπλεκόμενους φορείς και την ελληνική κοινωνία και να αναδειχθούν οι προτεραιότητες της δημόσιας πολιτικής.
Η γενική γραμματεία χρηματοδοτεί 40 συμβουλευτικά κέντρα σε όλη τη χώρα σε συνεργασία με τους δήμους και 21 ξενώνες φιλοξενίας θυμάτων σε συνεργασία με το Εθνικό Κέντρο Κοινωνικής Αλληλεγγύης.