Η Ελλάδα αποκτά για πρώτη φορά έναν πλήρη και λεπτομερή χάρτη των ενεργών ρηγμάτων της, ένα έργο που μέχρι πρόσφατα θεωρούνταν εξαιρετικά δύσκολο εξαιτίας της μορφολογίας και της πυκνής βλάστησης της χώρας. Με τη βοήθεια νέων τεχνολογικών εργαλείων υψηλής ακρίβειας εντοπίστηκαν 3.815 ίχνη ρηγμάτων, τα οποία οργανώθηκαν σε 892 διαφορετικές τεκτονικές δομές. Πάνω από τα μισά από αυτά καταγράφονται για πρώτη φορά. Από το σύνολο των στοιχείων, πάνω από 2.000 ρήγματα χαρακτηρίστηκαν ως ενεργά και περίπου 1.600 ως πιθανώς ενεργά, κάτι που αποκαλύπτει πόσο «ζωντανό» και δυναμικό είναι το ελληνικό υπέδαφος.
Η νέα βάση δεδομένων περιλαμβάνει επίσης 35 περιπτώσεις επιφανειακών διαρρήξεων από ιστορικούς σεισμούς, δημιουργώντας για πρώτη φορά μια συνεκτική εικόνα της χώρας σε πολύ μεγάλη ανάλυση. Το έργο αυτό ήταν αποτέλεσμα συνεργασίας ειδικών από το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών και τη Νέα Ζηλανδία, οι οποίοι αξιοποίησαν τα Ψηφιακά Μοντέλα Εδάφους του Ελληνικού Κτηματολογίου. Οι εξαιρετικά λεπτομερείς αυτές ψηφιακές απεικονίσεις έδωσαν τη δυνατότητα να εντοπιστούν ρήγματα που ήταν μέχρι τώρα κρυμμένα κάτω από δάση, σύγχρονες κατασκευές ή δύσβατες περιοχές.
Με βάση όλα αυτά τα νέα στοιχεία δημιουργήθηκε η Active Faults Greece (AFG), η πρώτη ολοκληρωμένη βάση ενεργών ρηγμάτων της Ελλάδας, η οποία παρουσιάστηκε στο διεθνές περιοδικό Scientific Data και θεωρείται σημαντικό βήμα για την κατανόηση της σεισμικότητας της χώρας.
Οι επιστήμονες εξηγούν ότι το εντυπωσιακό και συχνά απότομο ελληνικό ανάγλυφο δεν είναι τυχαίο. Η Ελλάδα βρίσκεται ακριβώς πάνω σε μια ζώνη όπου συγκλίνουν δύο τεράστιες λιθοσφαιρικές πλάκες: η αφρικανική, που κινείται προς τον βορρά, και η ευρασιατική, που κατεβαίνει προς τον νότο. Η σύγκρουσή τους προκαλεί μια συνεχή παραμόρφωση του ελληνικού χώρου και δημιουργεί ρήγματα που διαμορφώνουν το τοπίο. Αυτές οι τεκτονικές κινήσεις είναι υπεύθυνες για την ανύψωση βουνών, τη δημιουργία κοιλάδων και φυσικά για τους σεισμούς. Πολλά από τα ρήγματα δεν είναι ορατά στην επιφάνεια, είτε επειδή καλύπτονται από βλάστηση είτε επειδή έχουν «χαθεί» κάτω από την αστική ανάπτυξη. Η νέα χαρτογράφηση είναι κρίσιμη, γιατί προσφέρει μια ξεκάθαρη εικόνα του πού βρίσκονται οι σεισμικές πηγές και πώς κατανέμονται. Αυτή η γνώση δεν αφορά μόνο τους επιστήμονες: είναι απαραίτητη για τον σωστό σχεδιασμό υποδομών, για την ασφάλεια των κατοίκων σε κάθε περιοχή και για τη λήψη μέτρων που μπορούν να μειώσουν τους κινδύνους από μελλοντικούς σεισμούς.
Η βάση AFG αποκάλυψε επίσης ότι περισσότερα από τα μισά ενεργά ρήγματα επηρεάζουν άμεσα τη μορφή του ελληνικού τοπίου. Ορίζουν τη διαδρομή των ποταμών, καθορίζουν τα όρια ανάμεσα σε κοιλάδες και ορεινούς όγκους και παίζουν σημαντικό ρόλο στη συσσώρευση ιζημάτων. Αυτό σημαίνει ότι το φυσικό περιβάλλον που βλέπουμε γύρω μας είναι σε μεγάλο βαθμό αποτέλεσμα της δράσης αυτών των ρηγμάτων — πολλών από τα οποία ήταν μέχρι πρόσφατα άγνωστα.
Ο σύγχρονος τρόπος χαρτογράφησης στηρίζεται στα Ψηφιακά Μοντέλα Εδάφους, που δεν είναι απλά χάρτες, αλλά τρισδιάστατες εικόνες της γήινης επιφάνειας. Σε αυτά κάθε σημείο έχει το δικό του υψόμετρο, επιτρέποντας στους ερευνητές να «απογυμνώσουν» το τοπίο από πόλεις, φυτά και δρόμους και να εντοπίσουν λεπτομέρειες που σε κανονικές συνθήκες δεν φαίνονται. Παρά όμως την τεχνολογική εξέλιξη, η τελική ερμηνεία των δεδομένων παραμένει ανθρώπινη δουλειά. Όπως εξηγεί ο Dr. John Begg, χρειάζεται έμπειρο μάτι για να διαχωριστεί ένα πραγματικό τεκτονικό ίχνος από μια επιφάνεια που έχει απλώς διαμορφωθεί από τη διάβρωση. Η γνώση και η εμπειρία του γεωλόγου εξακολουθούν να είναι καθοριστικές.
Η βάση AFG είναι διαθέσιμη στο κοινό και συνοδεύεται από έναν διαδραστικό χάρτη της Ελλάδας, όπου κάθε χρήστης μπορεί να δει τα ενεργά ρήγματα της περιοχής του και να διαβάσει τα χαρακτηριστικά τους. Ο χάρτης αυτός μπορεί να αποτελέσει χρήσιμο εργαλείο για μηχανικούς, ερευνητές, φορείς της πολιτικής προστασίας αλλά και για πολίτες που θέλουν να γνωρίζουν καλύτερα το περιβάλλον στο οποίο ζουν.
