Σαν σήμερα 28 Ιουλίου: Ξεκινά η δίκη των πρωταιτίων της Χούντας – Οι δικτάτορες στο εδώλιο

Ήταν 28 Ιουλίου 1975, όταν στις Δικαστικές Φυλακές Κορυδαλλού ξεκινούσε μια από τις πιο εμβληματικές δίκες στην Ιστορία της Μεταπολίτευσης: η δίκη των πρωταιτίων της Χούντας των Συνταγματαρχών. Μόλις έναν χρόνο μετά την πτώση του στρατιωτικού καθεστώτος, η Ελλάδα έκανε πράξη τη θεσμική της απάντηση στην εφτάχρονη δικτατορία.

Στο εδώλιο του Πενταμελούς Εφετείου Αθηνών κάθισαν οι πρωτεργάτες του πραξικοπήματος της 21ης Απριλίου 1967 — Γεώργιος Παπαδόπουλος, Στυλιανός Παττακός, Νικόλαος Μακαρέζος, Δημήτριος Ιωαννίδης και ακόμη δεκάδες στρατιωτικοί και συνεργάτες τους. Κατηγορούνταν για εσχάτη προδοσία και στάση, εγκλήματα με ιδιαίτερο πολιτικό και νομικό βάρος, που κινητοποίησαν μια μακρά και έντονη ποινική διαδικασία.

Από την αμνηστία στην απόδοση Δικαιοσύνης

Αμέσως μετά την κατάρρευση της δικτατορίας, η κυβέρνηση της Εθνικής Ενότητας είχε χορηγήσει αμνηστία για τα πολιτικά εγκλήματα της περιόδου 1967-1974. Ωστόσο, με τη Γ΄ Συντακτική Πράξη, εξαιρέθηκαν οι πραξικοπηματίες, δίνοντας το πράσινο φως για την ποινική τους δίωξη. Πρωτοβουλία για τις μηνύσεις ανέλαβαν νεαροί δημοκρατικοί δικηγόροι, ανοίγοντας τον δρόμο για την έναρξη της ιστορικής δίκης.

Συνολικά, 24 πρώην αξιωματικοί του Στρατού Ξηράς και της Αεροπορίας κατηγορήθηκαν, από τους οποίους 20 κάθισαν στο εδώλιο. Τρεις διέφευγαν της σύλληψης, ενώ η υπόθεση του Θεοδόση Θεοφιλογιαννάκου για βασανιστήρια εκδικάστηκε ξεχωριστά στο στρατοδικείο.

Μια δίκη-ορόσημο για τη Δημοκρατία

Η πρώτη ημέρα της δίκης ξεκίνησε στις 9:15 το πρωί και διήρκεσε μέχρι τη 1:20 το μεσημέρι. Οι Παπαδόπουλος, Παττακός και Μακαρέζος αρνήθηκαν να συμμετάσχουν στην ακροαματική διαδικασία, δηλώνοντας πως δεν αναγνωρίζουν το δικαστήριο. Η εικόνα τους, σύμφωνα με τα ρεπορτάζ της εποχής, ήταν «απομυθοποιημένη, χωρίς ίχνος από την υπεροψία των “λαμπρών” τους ημερών». Οι αντιδράσεις εντός και εκτός της αίθουσας, έντονες: αλληλοσπαραγμός μεταξύ των κατηγορουμένων, διαφοροποιήσεις από ορισμένους και, κυρίως, αποδοκιμασία από την κοινωνία που παρακολουθούσε.

Όπως ανέφερε χαρακτηριστικά η «Καθημερινή», ο κόσμος «παρακολούθησε με περιφρόνηση τον φτηνό ανδρισμό του Παπαδόπουλου», που ισχυριζόταν «εγώ έκανα την επανάσταση, εγώ έδωσα τις διαταγές, εγώ ευθύνομαι για όλα» ενώ η εφημερίδα έγραφε την επομένη: «Ήρθε η ώρα της κρίσεως για την τυραννία».

Οι ποινές και το μήνυμα μηδενικής ανοχής

Στις 23 Αυγούστου 1975, ο πρόεδρος του δικαστηρίου Γιάννης Ντεγιάννης εκφώνησε τις ετυμηγορίες:

• Παπαδόπουλος, Παττακός, Μακαρέζος: θανατική ποινή και στρατιωτική καθαίρεση.
• Ιωαννίδης, Ντερτιλής, Ζωιτάκης, Ρουφογάλης και άλλοι: ισόβια.
• Αγγελής και Λαδάς: 20ετής κάθειρξη.
• Σταματελόπουλος: 5 χρόνια φυλάκιση.

Οι θανατικές ποινές δεν εκτελέστηκαν ποτέ. Ο πρωθυπουργός Κωνσταντίνος Καραμανλής, με γνώμονα τη νέα ευρωπαϊκή πορεία της χώρας, τις μετέτρεψε σε ισόβια, ευθυγραμμίζοντας την Ελλάδα με τις δημοκρατικές αξίες και τις διεθνείς πρακτικές.

Η δίκη των πρωταιτίων αποτέλεσε μια πολιτική και ηθική λυτρωτική πράξη για έναν λαό που έζησε την καταστολή, τον φόβο, την εξορία και τα βασανιστήρια αλλά και μία δήλωση ότι η Δημοκρατία δεν εκδικείται, αλλά αποδίδει δικαιοσύνη.

Τα σημαντικότερα γεγονότα της ημέρας στην Ελλάδα και τον κόσμο

1586: Ο σερ Φράνσις Ντρέικ φέρνει στην Ευρώπη την πατάτα, την οποία εισάγει από την Κολομβία – μια άγνωστη έως τότε ρίζα που οι ιθαγενείς Αμερικανοί καλλιεργούσαν ήδη από το 8.000 π.Χ. Η σταδιακή εξάπλωση της πατάτας θα αλλάξει ριζικά τη διατροφή αλλά και την οικονομία των Ευρωπαίων, χάρη στην ευκολία καλλιέργειας, τη θρεπτική της αξία και την αντοχή στη μεταφορά. Μέσα σε λίγα χρόνια γίνεται βασικό τρόφιμο σε πολλές χώρες, βοηθώντας στην καταπολέμηση της πείνας. Στην Ελλάδα θα φτάσει αργότερα, με την αποφασιστική συμβολή του Ιωάννη Καποδίστρια, ο οποίος προώθησε έντονα την καλλιέργειά της, ανοίγοντας έναν νέο διατροφικό δρόμο για ολόκληρη τη χώρα.

1821: Οι Σουλιώτες, πολιορκούμενοι από τον Ομέρ Βρυώνη, εγκαταλείπουν οριστικά το Σούλι, ύστερα από ηρωική αντίσταση ετών κατά των Οθωμανών. Παρά την πείνα, τις κακουχίες και τις αλλεπάλληλες πολιορκίες, οι Σουλιώτες υπερασπίστηκαν με αυταπάρνηση τον ορεινό τόπο τους, εντάσσοντας τον αγώνα τους στην ευρύτερη υπόθεση της Ελληνικής Επανάστασης του 1821. 

1822: Η καταστροφή της στρατιάς του Δράμαλη ολοκληρώνεται στο Αγιονόρι Αργολίδας από τις ελληνικές δυνάμεις των Κολοκοτρώνη, Υψηλάντη, Παπαφλέσσα και Νικηταρά, σε μια καθοριστική καμπή του Αγώνα.

1828: Ο Ιωάννης Καποδίστριας καθιερώνει ως νομισματική μονάδα τον φοίνικα, σε μια προσπάθεια σταθεροποίησης της ελληνικής οικονομίας.

1858: Ο Άγγλος δημόσιος υπάλληλος Γουίλιαμ Χέρσελ χρησιμοποιεί για πρώτη φορά δακτυλικά αποτυπώματα για ταυτοποίηση προσώπου στην Ινδία, ζητώντας από τον τοπικό εργολάβο Ρατζιντάρ Κονάι να καταθέσει το αποτύπωμα του χεριού του σε συμβόλαιο για να διασφαλίσει τη γνησιότητά του. Η καινοτόμος αυτή πρακτική, που ξεκίνησε στις 28 Ιουλίου 1858 στο Τζανγκιπούρ της Βεγγάλης, οδήγησε τον Χέρσελ στη χρήση των αποτυπωμάτων σε ποικίλα δημόσια έγγραφα, περιορίζοντας τη συστηματική απάτη. Η χρησιμοποίηση των δακτυλικών αποτυπωμάτων από τον Χέρσελ αποτέλεσε τη βάση για την ανάπτυξη της εγκληματολογικής επιστήμης, αφού επιβεβαίωσε στην πράξη τη μοναδικότητα και τη μονιμότητα των αποτυπωμάτων – χαρακτηριστικά που αργότερα θα καθιερώσουν τα δακτυλικά αποτυπώματα ως αναντικατάστατο εργαλείο ταυτοποίησης.

1914: Η Αυστροουγγαρία κηρύσσει πόλεμο στη Σερβία, με αφορμή τη δολοφονία του αρχιδούκα Φραγκίσκου Φερδινάνδου στο Σεράγεβο, πυροδοτώντας έτσι την αλυσιδωτή αντίδραση που οδηγεί στην έκρηξη του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου. Μέσα σε λίγες ημέρες, τα ευρωπαϊκά κράτη εμπλέκονται στη μεγαλύτερη ως τότε παγκόσμια σύρραξη, με καταστροφικές συνέπειες για ολόκληρη την ανθρωπότητα. Ο πόλεμος αυτός θα αλλάξει για πάντα τον πολιτικό, γεωγραφικό και κοινωνικό χάρτη της Ευρώπης και του κόσμου, φέρνοντας στην επιφάνεια νέα ιδεολογικά, εθνικά και τεχνολογικά ρεύματα που θα διαμορφώσουν τον 20ό αιώνα.

1920: Ο Ελευθέριος Βενιζέλος υπογράφει στη γαλλική πόλη Σεβρ τη Συνθήκη των Σεβρών, ένα από τα σπουδαιότερα ορόσημα της Μεγάλης Ιδέας. Με τη συνθήκη αυτή, η Ελλάδα κερδίζει σημαντικά εδάφη, συμπεριλαμβανομένης της Ανατολικής Θράκης έως τα προάστια της Κωνσταντινούπολης, της Σμύρνης και μεγάλης έκτασης της Δυτικής Μικράς Ασίας, εκπληρώνοντας σε μεγάλο βαθμό τους εθνικούς της στόχους μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Η Τουρκία των Νεότουρκων χάνει τεράστιες περιοχές υπέρ της Ελλάδας και άλλων χωρών. Αν και η συνθήκη δεν θα εφαρμοστεί ποτέ πλήρως λόγω της τουρκικής αντίδρασης και των επερχόμενων γεγονότων, η υπογραφή της αποτελεί κορύφωση των διεκδικήσεων του ελληνισμού και αποκορύφωμα της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής υπό τον Βενιζέλο.

1929: Υπογράφεται η Συνθήκη της Γενεύης από 48 χώρες, καθιερώνοντας για πρώτη φορά σαφείς διεθνείς κανόνες για τη μεταχείριση των αιχμαλώτων πολέμου. Η συνθήκη αυτή αποτελεί θεμέλιο του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου, κατοχυρώνοντας την υποχρέωση σεβασμού της ζωής, της σωματικής ακεραιότητας και της αξιοπρέπειας των αιχμαλώτων, ανεξαρτήτως εθνικότητας ή βαθμού.

1945: Αμερικανικό βομβαρδιστικό B-25 Mitchell προσκρούει λόγω ομίχλης στον 79ο όροφο του Empire State Building, σκοτώνοντας 14 άτομα. Ήταν το πιο ψηλό κτίριο του κόσμου εκείνη την εποχή.

1948: Παραμονή των Ολυμπιακών Αγώνων του Λονδίνου, διοργανώνονται αγώνες για βετεράνους αθλητές – θύματα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Είναι το πρώτο βήμα προς τη δημιουργία των Παραολυμπιακών Αγώνων.

1973: Το καθεστώς της χούντας πραγματοποιεί ψευδοδημοψήφισμα, με το οποίο καταργείται η μοναρχία και εγκαθιδρύεται προεδρική δημοκρατία με πρόεδρο τον Παπαδόπουλο, νομιμοποιώντας τον ίδιο.

1975: Ξεκινάει στις Δικαστικές Φυλακές Κορυδαλλού η ιστορική δίκη των πρωταιτίων της Χούντας από το Πενταμελές Εφετείο Αθηνών, μόλις έναν χρόνο μετά την αποκατάσταση της Δημοκρατίας στην Ελλάδα. Στο εδώλιο κάθονται οι βασικοί υπεύθυνοι του πραξικοπήματος της 21ης Απριλίου 1967, όπως οι Γεώργιος Παπαδόπουλος, Στυλιανός Παττακός, Νικόλαος Μακαρέζος και Δημήτριος Ιωαννίδης, αντιμετωπίζοντας κατηγορίες για εσχάτη προδοσία και στάση. Η δίκη αποτέλεσε κορυφαία στιγμή απονομής δικαιοσύνης και αποκατάστασης της δημοκρατικής νομιμότητας, επιβάλλοντας βαριές ποινές (θανατική ποινή που μετατράπηκε σε ισόβια για τους βασικούς πρωταίτιους) και στέλνοντας συμβολικό μήνυμα για το τέλος των πραξικοπημάτων στην ελληνική πολιτική ζωή. Το γεγονός αυτό θεωρείται σημείο καμπής στην ιστορία του νεότερου ελληνισμού, καθώς γύρισε οριστικά σελίδα ύστερα από την επταετή δικτατορία.

1976: Σεισμός 7,8 Ρίχτερ ισοπεδώνει την κινεζική πόλη Τανγκσάν, σκοτώνοντας πάνω από 240.000 ανθρώπους και καταγράφεται ως μία από τις φονικότερες φυσικές καταστροφές στην Ιστορία.

1978: Η θρυλική κωμωδία «Animal House» κυκλοφορεί στις αμερικανικές αίθουσες στις 28 Ιουλίου, σκηνοθετημένη από τον Τζον Λάντις και με πρωταγωνιστή τον Τζον Μπελούσι ως τον αξέχαστο Bluto

1996: Η Ελλάδα θριαμβεύει στους Ολυμπιακούς Αγώνες της Ατλάντα. Ο Ιωάννης Μελισσανίδης κατακτά χρυσό μετάλλιο στην ενόργανη, ενώ ο Κάχι Καχιασβίλι σηκώνει 420 κιλά συνολικά στην άρση βαρών, κάνοντας παγκόσμιο ρεκόρ.

1998: Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων καταδικάζει την Τουρκία να καταβάλει αποζημίωση στην Ελληνοκύπρια Τιτίνα Λοϊζίδου, για τη δημευμένη περιουσία της στα Κατεχόμενα. Μια ιστορική απόφαση για τα δικαιώματα των προσφύγων στην Κύπρο.

2005: Ο Ιρλανδικός Δημοκρατικός Στρατός ανακοινώνει τον τερματισμό του ένοπλου αγώνα ενάντια στη βρετανική κυριαρχία στη Βόρεια Ιρλανδία, ύστερα από 36 χρόνια αιματηρής σύγκρουσης.

Γεννήσεις

Θάνατοι

Εορτολόγιο

Ειρήνη, Χρυσοβαλάντης, Ακάκιος, Αυξέντιος, Δρόσος, Τίμων, Δροσούλα

Εθνικές Γιορτές – Επέτειοι