Κάτω από τα ειδυλλιακά θέρετρα της Χερσονήσου Γιουκατάν στο Μεξικό, τολμηροί εξερευνητές έχουν ανακαλύψει έναν κρυφό κόσμο από μεγαλοπρεπείς θαλάμους και δαιδαλώδεις υποθαλάσσιες στοές. Το Οξ Μπελ Χα, που στη γλώσσα των Μάγια σημαίνει «Τρία Μονοπάτια του Νερού», αποτελεί έναν εκτεταμένο υδάτινο «ιστό» και είναι το μεγαλύτερο υποβρύχιο σπηλαιοσύστημα στον κόσμο. Μέσα σε αυτό το τεράστιο δίκτυο, οι ερευνητές έχουν εντοπίσει γιγάντιες καταβόθρες, τεράστιους κρυστάλλινους θαλάμους, γνωστούς ως παλάτια πάγου, καθώς και 38 μοναδικά είδη ζώων που ζουν αποκλειστικά σε σπήλαια.
Οι δύτες έχουν χαρτογραφήσει 524 χιλιόμετρα υπόγειων σηράγγων, ωστόσο πιστεύουν ότι υπάρχουν ακόμη περισσότερα που περιμένουν να εξερευνηθούν. Μόνο από το 2018, οι εξερευνητές έχουν καταφέρει να διανύσουν ακόμη 175 χιλιόμετρα άγνωστων έως τότε τμημάτων σπηλαίου. Ο ερευνητικός φορέας El Centro Investigador del Sistema Acuífero de Quintana Roo (CINDAQ) εκτιμά ότι η τελική χαρτογράφηση μπορεί να ξεπεράσει τα 600 χιλιόμετρα. Το Οξ Μπελ Χα είναι το δεύτερο μεγαλύτερο εξερευνημένο σπήλαιο στον κόσμο, πίσω μόνο από το Mammoth Cave στο Κεντάκι, το οποίο εκτείνεται τουλάχιστον σε 686 χιλιόμετρα. Η μεγάλη διαφορά ανάμεσα στα δύο είναι ότι κάθε μέτρο του μεξικανικού σπηλαιοσυστήματος βρίσκεται βυθισμένο σε ένα μείγμα γλυκού και αλμυρού νερού.
Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι η εντυπωσιακή πολυπλοκότητα του Οξ Μπελ Χα οφείλεται στον ασυνήθιστο τρόπο με τον οποίο σχηματίστηκε. Εκατομμύρια χρόνια πριν, το νερό της βροχής και το διοξείδιο του άνθρακα διείσδυσαν μέσα από το παχύ στρώμα ασβεστόλιθου της Χερσονήσου Γιουκατάν. Καθώς αυτό το όξινο μείγμα περνούσε μέσα από τον βράχο, αντιδρούσε με τον ασβεστόλιθο και δημιουργούσε τεράστια κανάλια και τούνελ. Περίπου 18.000 χρόνια πριν, έντονες κλιματικές αλλαγές προκάλεσαν άνοδο της στάθμης της θάλασσας, πλημμυρίζοντας τις σπηλιές και «σφραγίζοντας» το υπόγειο τοπίο στη μορφή που το συναντούμε σήμερα. Το ιδιαίτερο είναι ότι αυτό αποτελεί ένα από τα λίγα υποβρύχια σπήλαια στο Μεξικό που συνδέονται άμεσα με τη θάλασσα, γεγονός που δημιουργεί ένα στρώμα γρηγορότερα κινούμενου γλυκού νερού πάνω από σχεδόν ακίνητο αλμυρό νερό. Αυτό το όριο, γνωστό ως αλοκλινής, δυσκολεύει ακόμα περισσότερο την εξερεύνηση.
Η εξερεύνηση του σπηλαιοδικτύου Οξ Μπελ Χα ξεκίνησε μόλις το 1996, όταν οι πρώτοι εξερευνητές εντόπισαν μια είσοδο μέσα σε μία από τις φυσικές καταβόθρες της περιοχής, γνωστές ως σενότες. Η εξερεύνηση ενός ξηρού σπηλαίου, όπως το Mammoth Cave, είναι ήδη επικίνδυνη και απαιτητική. Οι σπηλαιολόγοι πρέπει να πιέζονται μέσα σε πολύ στενά περάσματα, γνωστά ως «συστολές», ελπίζοντας ότι πιο βαθιά θα υπάρχουν χώροι για να μπορέσουν να γυρίσουν πίσω. Ο εγκλωβισμός ή ο αποπροσανατολισμός μπορεί εύκολα να οδηγήσουν σε θάνατο, εάν ο εξερευνητής δεν μπορεί να καλέσει βοήθεια. Κάτω από το νερό, αυτές οι δυσκολίες αυξάνονται δραματικά, καθώς οι δύτες πρέπει ταυτόχρονα να διαχειρίζονται την περιορισμένη ποσότητα οξυγόνου που έχουν μαζί τους. Ο εξοπλισμός πρέπει να επαρκεί και ταυτόχρονα να μπορεί να μεταφερθεί μέσα από στενές σχισμές, γεγονός που καθιστά τις μακρές, βαθιές καταδύσεις εξαιρετικά απαιτητικές και εφικτές μόνο από τους πιο έμπειρους δύτες, σύμφωνα με την Daily Mail.
Ωστόσο, μέσα σε 30 χρόνια, οι εξερευνητές έχουν σταδιακά καταφέρει να συνθέσουν έναν χάρτη του Οξ Μπελ Χα. Καθώς προχωρούν, αφήνουν πίσω τους μια γραμμή καλωδίου που τους επιτρέπει να επιστρέφουν με ασφάλεια και να μετρούν ταυτόχρονα το μήκος των στοών. Κατά την επαναχάραξη παλιών διαδρομών, οι δύτες εξακολουθούν να εντοπίζουν εντελώς καινούρια τμήματα του σπηλαίου. Χαρακτηριστικά, το 2022 μια ομάδα εξερευνητών ακολούθησε ένα παλιό καλώδιο περίπου δύο μίλια μέσα στη σπηλιά, όταν συνειδητοποίησαν ότι το σημείο αυτό είχε παραβλεφθεί από προηγούμενες αποστολές. Όπως δήλωσαν τότε στο In Depth Magazine: «Προς μεγάλη μας έκπληξη, φαινόταν σαν να ήμασταν οι πρώτοι που φτάσαμε εκεί». Με μακρές καταδύσεις διάρκειας έξι έως οκτώ ωρών, κατάφεραν να εισχωρήσουν 6.370 μέτρα μέσα στο σύστημα και να ανακαλύψουν 6,2 μίλια (10,1 χιλιόμετρα) νέων διαδρόμων.
Ωστόσο, η προσπάθεια χαρτογράφησης του Οξ Μπελ Χα δεν έχει γίνει χωρίς απώλειες. Τον Απρίλιο του 2022, ένας έμπειρος Ρώσος δύτης που εργαζόταν στη χαρτογράφηση του σπηλαίου επί έξι μήνες ξεκίνησε μια κατάδυση από την καταβόθρα Cenote Odyssey και δεν επέστρεψε ποτέ. Οι ερευνητές τον εντόπισαν να επιπλέει ανάσκελα, σε μικρή απόσταση από μια εφεδρική φιάλη οξυγόνου, ενώ η δική του είχε αδειάσει πλήρως. Πιστεύεται ότι ο δύτης παγιδεύτηκε μέσα σε ένα σύννεφο λάσπης, καθώς εξερευνούσε μια νέα σχισμή, πανικοβλήθηκε και χρησιμοποίησε τον υπόλοιπο αέρα πιο γρήγορα από όσο είχε υπολογίσει.
