Μια απρόσμενη «συνάντηση» ανάμεσα σε άγριες ντομάτες και φυτά που έμοιαζαν με πατάτες, πριν από περίπου 8 με 9 εκατομμύρια χρόνια, φαίνεται ότι οδήγησε στη δημιουργία ενός από τα πιο αγαπημένα τρόφιμα στον κόσμο: της πατάτας.
Σύμφωνα με νέα έρευνα που δημοσιεύτηκε στην επιστημονική επιθεώρηση Cell, οι σύγχρονες πατάτες (Solanum tuberosum), όπως και οι 107 άγριες συγγενικές τους ποικιλίες, ανήκουν στην οικογένεια Petota. Αυτή η ομάδα φυτών, λένε οι επιστήμονες, είναι το αποτέλεσμα αρχαίας υβριδοποίησης μεταξύ των προγόνων της ντομάτας (Solanum lycopersicum) και της οικογένειας Etuberosum από τη Νότια Αμερική.
«Από εξελικτική σκοπιά, υπήρχε μια διαφωνία για το πώς σχετίζονται οι ομάδες της ντομάτας, της Petota και του Etuberosum», εξηγεί η βοτανολόγος Sandra Knapp από το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας του Λονδίνου. «Η μελέτη μας δείχνει ότι η διασταύρωση αυτών των ειδών οδήγησε στην εμφάνιση νέων χαρακτηριστικών – όπως οι κονδύλοι – τα οποία δεν υπήρχαν προηγουμένως ούτε στη ντομάτα ούτε στο Etuberosum».
Οι ερευνητές ανέλυσαν το DNA 128 φυτών από τις τρεις οικογένειες και διαπίστωσαν γενετικά «μοτίβα μωσαϊκού» που μαρτυρούν τον υβριδικό τους χαρακτήρα. Το πιο κρίσιμο εύρημα αφορά την προέλευση των κονδύλων: του βρώσιμου μέρους της πατάτας που αποθηκεύει νερό και θρεπτικά συστατικά. Σύμφωνα με τη μελέτη, το γονίδιο SP6A, που προέρχεται από τη ντομάτα, εξελίχθηκε στην πατάτα ώστε να ρυθμίζει το πότε θα αναπτυχθούν οι κόνδυλοι. Παράλληλα, το γονίδιο IT1 από το Etuberosum αποδείχθηκε υπεύθυνο για το σχήμα και τη δομή τους.
Αυτή η εξέλιξη έδωσε τεράστιο πλεονέκτημα στις νέες πατάτες. Κατά την εποχή εκείνη, οι Άνδεις βρίσκονταν σε φάση ταχείας ανύψωσης. Τα φυτά με κονδύλους μπορούσαν να επιβιώσουν σε πιο ψυχρές και ξηρές περιοχές, ενώ είχαν και την ικανότητα να αναπαράγονται αγενώς – χωρίς σπόρους ή επικονίαση – ένα χαρακτηριστικό που επιτάχυνε την εξάπλωσή τους.
Ο Sanwen Huang, καθηγητής γεωργικής γονιδιωματικής στην Κινεζική Ακαδημία Γεωργικών Επιστημών και συν-συγγραφέας της μελέτης, σημειώνει: «Η υβριδοποίηση αυτή οδήγησε στη δημιουργία ενός τελείως νέου είδους. Η εξέλιξη του κονδύλου ήταν η καθοριστική καινοτομία που επέτρεψε στην πατάτα να εξαπλωθεί και τελικά να κατακτήσει τον κόσμο».
Η έρευνα αυτή δεν αποκαλύπτει μόνο την καταγωγή της πατάτας, αλλά φέρνει στο προσκήνιο τη σημασία της υβριδοποίησης στην εξέλιξη των ειδών. Για δεκαετίες, η επικρατούσα θεωρία ήταν ότι τα νέα είδη προκύπτουν κυρίως από αλλεπάλληλες μεταλλάξεις. Πλέον, οι επιστήμονες αναγνωρίζουν ότι η υβριδοποίηση μπορεί να παίξει εξίσου κρίσιμο – ή και καθοριστικό – ρόλο στην εμφάνιση νέων μορφών ζωής.
Όπως λέει χαρακτηριστικά η Knapp, «λύσαμε επιτέλους το μυστήριο της προέλευσης της πατάτας».
