«Είναι γνωστό στην πολιτική το ρητό που λέει ότι η επιτυχία έχει πολλούς γονείς, αλλά η αποτυχία είναι ορφανή. Εκτός από τις περιπτώσεις στις οποίες εμπλέκεται ο Ντόναλντ Τραμπ, οπότε υπάρχει μόνο ένας γονέας». Με τα λόγια αυτά ξεκινά ανάλυση του βρετανικού Guardian σχετικά με την επίτευξη ιστορικής συμφωνίας ανάμεσα στο Ισραήλ και τη Χαμάς για την κατάπαυση πυρός στη Λωρίδα της Γάζας.
Παρ’ όλα αυτά, πολλές χώρες και άτομα έχουν το δικαίωμα να διεκδικήσουν ρόλο στη συμφωνία που ελπίζεται ότι θα φέρει το τέλος στον διετή πόλεμο στη Γάζα, σύμφωνα με τον διπλωματικό συντάκτη, Πάτρικ Γουίντουρ.
Ωστόσο, το γεγονός ότι τόσο πολλοί μπορούν να διεκδικήσουν αξιόπιστα έναν ρόλο, συμπεριλαμβανομένου του προέδρου των ΗΠΑ, ο οποίος μετά από πολλές αποτυχημένες προσπάθειες τελικά πείστηκε να επικεντρωθεί, να δώσει τέλος στην ιδέα του διωγμού δεκάδων χιλιάδων Παλαιστινίων από την πατρίδα τους και εν συνεχεία να εξηγήσει στον Μπενιαμίν Νετανιάχου τις εκδοχές της νίκης που ο Ισραηλινός πρωθυπουργός θα μπορούσε και δεν θα μπορούσε να έχει, είναι ένδειξη του συλλογικού χαρακτήρα των προσπαθειών των τελευταίων μηνών, σημειώνει το δημοσίευμα.
Η καμπή ήταν μια συνάντηση στη Νέα Υόρκη, στο περιθώριο της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ, υπό την προεδρία του Τραμπ, αμέσως μετά την ομιλία του προς τη συνέλευση. Ο Τραμπ χαρακτήρισε αυτή τη συνομιλία ως την πιο σημαντική συνάντησή του στον ΟΗΕ. Στη συνάντηση που διοργάνωσαν τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, παρουσίασε για πρώτη φορά το τότε 20 σημείων σχέδιό του για την ειρήνη μπροστά σε μια ομάδα αραβικών και μουσουλμανικών κρατών που θα μπορούσαν να αποτελέσουν τη ραχοκοκαλιά οποιασδήποτε δύναμης σταθεροποίησης για τη Γάζα σε περίπτωση κατάπαυσης του πυρός.
Μέχρι τότε, ο Τραμπ, με τη βοήθεια του γαμπρού του, Τζάρεντ Κούσνερ, και του πρώην Βρετανού πρωθυπουργού, Τόνι Μπλερ, είχε πειστεί να αλλάξει γνώμη σε δύο κρίσιμα ζητήματα. Πρώτον, οι Παλαιστίνιοι δεν πρέπει να εκδιωχθούν από τη Γάζα και το Ισραήλ δεν πρέπει να κυβερνά το έδαφος.
Αυτό σήμαινε ότι ο Τραμπ εγκατέλειψε τη ρητορική εκτόπισης που είχε χρησιμοποιήσει νωρίτερα μέσα στο έτος, όταν προκάλεσε ευρεία ανησυχία μιλώντας για σχέδια ανάπτυξης μιας «Ριβιέρας της Γάζας».
Δεύτερον, ο Τραμπ πείστηκε ότι ένα σχέδιο «για την επόμενη ημέρα» στη Γάζα δεν θα περιπλέξει τις διαπραγματεύσεις για μια συμφωνία κατάπαυσης του πυρός και απελευθέρωσης ομήρων, προσθέτοντας νέα αμφισβητούμενα στοιχεία, αλλά ήταν η προϋπόθεση για την επιτυχία. Ένας Βρετανός διπλωμάτης εξήγησε τη σκέψη του Μπλερ: «Η Χαμάς δεν επρόκειτο να παραδοθεί αν δεν ήξερε ότι οι Ισραηλινοί θα έφευγαν, και οι Ισραηλινοί δεν επρόκειτο να φύγουν και να σταματήσουν την κατοχή της Γάζας, αν δεν ήξεραν ότι η Χαμάς δεν θα ήταν στην κυβέρνηση. Αν δεν επιλύσεις το ζήτημα του ποιος κυβερνά τη Γάζα, δεν μπορείς να βάλεις τέλος στην κατάσταση».
Αυτό με τη σειρά του διευκόλυνε τα αραβικά κράτη να ασκήσουν πολιτική πίεση στη Χαμάς για να διαπραγματευτεί, καθώς μπορούσαν να δείξουν μια οδό προς την παλαιστινιακή κρατική υπόσταση, κάτι που ήταν πάντα προϋπόθεση για τη συμφιλίωση με το Ισραήλ. Τα αραβικά κράτη είχαν επίσης υπογράψει αιτήματα για την αποχώρηση και τον αφοπλισμό της Χαμάς.
Ένας από τους εμπλεκόμενους στην προσπάθεια να πεισθεί ο πρόεδρος των ΗΠΑ δήλωσε: «Οι άνθρωποι δεν θέλουν να το ακούσουν αυτό, αλλά το πλεονέκτημα του Τραμπ είναι ότι, όταν αποφασίσει να κάνει κάτι, είναι σαν οδοστρωτήρας. Και πραγματικά άσκησε πίεση στους Ισραηλινούς».
Σύμφωνα με την ανάλυση, η διάθεση του Τραμπ απέναντι στο Ισραήλ θόλωσε από τη μονομερή απόφαση του Νετανιάχου να βομβαρδίσει την Ντόχα στις 9 Σεπτεμβρίου, με την ελπίδα να εξοντώσει τους διαπραγματευτές της Χάμας. Ο Τραμπ δεν είχε ενημερωθεί, αλλά οι διαβεβαιώσεις των ΗΠΑ αντιμετωπίστηκαν με σκεπτικισμό. Ως αποτέλεσμα, ο Νετανιάχου, που δεν είναι άνθρωπος επιρρεπής στη μετάνοια, διατάχθηκε να ζητήσει συγγνώμη και να δηλώσει ότι θα σεβαστεί την κυριαρχία του Κατάρ στο μέλλον.
Για να αποκαταστήσει πλήρως τις σχέσεις με το Κατάρ, που φιλοξενεί την κύρια αεροπορική βάση των ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή, ο Τραμπ εξέδωσε ένα έκτακτο εκτελεστικό διάταγμα, σύμφωνα με το οποίο οποιαδήποτε μελλοντική επίθεση εναντίον του εμιράτου θα αντιμετωπίζεται ως επίθεση εναντίον των ΗΠΑ. Όλα αυτά σήμαιναν ότι ο ηγέτης των ΗΠΑ ήταν πιο ευνοϊκά διακείμενος προς το όραμα των κρατών του Κόλπου για μια νέα Μέση Ανατολή. Σε ένδειξη ότι ήταν διατεθειμένος να ασκήσει ισχυρή πίεση στην ισραηλινή κυβέρνηση, με τρόπο που ο Τζο Μπάιντεν δεν είχε κάνει, ο Τραμπ είπε στο Ισραήλ ότι δεν θα γίνουν περαιτέρω προσαρτήσεις στη Δυτική Όχθη.
Η ιδέα ότι ο Τραμπ προσωπικά ήταν κεντρικός παράγοντας για την επίλυση του προβλήματος –στην πραγματικότητα ο εγγυητής της– κολακεύει τον πρόεδρο των ΗΠΑ, ο οποίος προσφέρθηκε να αναλάβει την προεδρία του συμβουλίου ειρήνης, του οργάνου που θα επιβλέπει την ανοικοδόμηση της Γάζας.
Όσοι τον παρακολουθούσαν είπαν ότι ο Τραμπ άρχισε να αισθάνεται ότι είχε μια σοβαρή ευκαιρία να λύσει μια σύγκρουση που, όπως είχε πει, διήρκεσε 3.000 ή 600 χρόνια, σε αντίθεση με την αποτυχημένη προσπάθειά του στην Ουκρανία. Η προοπτική της κατάκτησης του Νόμπελ Ειρήνης, η εμμονή του Τραμπ, εμφανίστηκε για άλλη μια φορά.
Αυτό σήμαινε ότι, μόλις δημοσιεύθηκε το σχέδιό του, ο Τραμπ δεν το άφησε να περάσει, αλλά συνέχισε να ασκεί πίεση στη Χαμάς, προειδοποιώντας ότι η οργάνωση θα καταστραφεί, αν δεν απελευθερώσει τους ομήρους σε αντάλλαγμα για 250 Παλαιστινίους. Αλλά ο Τραμπ δεν άφησε ούτε το Ισραήλ να κάνει πίσω. Η ταχύτητα και η δυναμική έγιναν ουσιαστικές.
Οι διαπραγματεύσεις στην Αίγυπτο
Στις διαπραγματεύσεις που ακολούθησαν στην Αίγυπτο, οι σκηνές ήταν εξαιρετικές, καθώς οι διαπραγματευτές της Χαμάς –αν και μέσω μεσολαβητών– διεξήγαγαν συνομιλίες με μια κυβέρνηση που είχε προσπαθήσει να τους δολοφονήσει έναν μήνα νωρίτερα. Όταν ξεκίνησαν, οι συμμετέχοντες ένιωσαν ότι μια συμφωνία ήταν αναπόφευκτη.
Η άφιξη του Κούσνερ, του επικεφαλής της υπηρεσίας πληροφοριών του Τούρκου προέδρου, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, Ιμπραήμ Καλίν, και του πρωθυπουργού του Κατάρ, Μοχάμεντ μπιν Αμπντουλραχμάν Αλ Θάνι, επιβεβαίωσε ότι μια σημαντική εξέλιξη ήταν επικείμενη.
Κατά τη διάρκεια των συνομιλιών, οι διαπραγματευτές της Χαμάς, με επικεφαλής τον ηγέτη της Χαλίλ αλ Χάγια, Μοχάμαντ αλ Χίντι, αναπληρωτή γενικό γραμματέα της Ισλαμικής Τζιχάντ, και Τζαμίλ Μεζέρ, αναπληρωτή γενικό γραμματέα του Λαϊκού Μετώπου για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης, προσπάθησαν να διευκρινίσουν τα ονόματα των Παλαιστινίων που θα απελευθερωθούν, τον μηχανισμό απελευθέρωσης των Ισραηλινών ομήρων και τις πτυχές της συμφωνίας για την «επόμενη μέρα», μελετώντας προσεκτικά τους χάρτες που έδειχναν την αποχώρηση των ισραηλινών δυνάμεων.
Ωστόσο, η Χαμάς ενημερώθηκε ότι, ενώ οι κρίσιμες αρχές της «επόμενης μέρας» παρέμεναν σε ισχύ, οι λεπτομέρειες θα έπρεπε να περιμένουν μια δεύτερη διαπραγμάτευση. Ο κίνδυνος για τη Χαμάς τώρα είναι ότι θα χάσει την επιρροή της με την παράδοση των ομήρων – και ότι θα πραγματοποιηθούν οι φόβοι ότι το Ισραήλ θα αρνηθεί να συμμετάσχει στα σχέδια για το μέλλον της Γάζας ή θα βρει ένα πρόσχημα για να ξαναρχίσει τις εχθροπραξίες. Το «φρένο» που εμποδίζει τον Νετανιάχου να ξαναρχίσει τις εχθροπραξίες –το αίτημα να σωθούν οι όμηροι– θα εξαφανιστεί.
Εδώ, η συνεχιζόμενη προθυμία του Τραμπ να διατηρήσει την πίεση στον Νετανιάχου ήταν κρίσιμη, και αναγνωρίζεται από τη Χαμάς στις δηλώσεις της που αναφέρονται στον πρόεδρο των ΗΠΑ ως εγγυητή του σχεδίου. Στο Fox News, ο Τραμπ είπε ότι είχε πει στον Νετανιάχου ότι «το Ισραήλ δεν μπορεί να πολεμήσει τον κόσμο», προσθέτοντας: «Και το καταλαβαίνει πολύ καλά». Είπε: «Θα δείτε τους ανθρώπους να συνυπάρχουν και τη Γάζα να ξαναχτίζεται».
Αντίθετα, ο Αμίτ Σέγκαλ, δημοσιογράφος που είναι κοντά στον Νετανιάχου, είπε: «Δεν υπάρχει δεύτερη φάση. Αυτό είναι σαφές σε όλους, σωστά; Η δεύτερη φάση μπορεί να συμβεί κάποια μέρα, αλλά δεν έχει σχέση με αυτό που μόλις υπογράφηκε».
Πολλά στοιχεία του σχεδίου του Τραμπ εξετάζονται από διπλωμάτες των ΗΠΑ, της Ευρώπης και των αραβικών κρατών σε ξεχωριστή συνάντηση στο Παρίσι την Τετάρτη. Ένα ενθαρρυντικό σημάδι είναι η συμμετοχή Αμερικανών αξιωματούχων στη συνάντηση, γεγονός που υποδηλώνει ότι η Ουάσιγκτον δεν τάσσεται υπέρ της διατήρησης του status quo.
Στο επίκεντρο αυτών των συζητήσεων βρίσκεται ο Μπλερ, ο οποίος θα συμμετάσχει στο συμβούλιο ειρήνης ή στην προσωρινή κυβέρνηση που θα εποπτεύει τους Παλαιστίνιους τεχνοκράτες που βοηθούν στην υλοποίηση των σχεδίων ανασυγκρότησης. Ο Μπλερ θα πρέπει να πείσει την Παλαιστινιακή Αρχή ότι δεν προτείνει μια αποικιοκρατική ρύθμιση, όπως φοβάται ο πρώην πρωθυπουργός. Ωστόσο, είναι απίθανο να τα καταφέρει, εκτός αν διαθέτει πραγματικές εξουσίες, κάτι που θεωρεί ότι δεν του δόθηκε όταν ήταν ειδικός απεσταλμένος του Κουαρτέτου στη Μέση Ανατολή.
Οι Άραβες ηγέτες ζητούν διαβεβαιώσεις ότι η διεθνής δύναμη σταθεροποίησης που τελικά θα εισέλθει στη Γάζα θα έχει εντολή από το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ και ότι υπάρχει σαφές σχέδιο για την αντιμετώπιση της Γάζας και της Δυτικής Όχθης ως μία πολιτική οντότητα.
Ένα από τα πιο δύσκολα ζητήματα που δεν επιλύθηκαν στις βιαστικές συνομιλίες στην Αίγυπτο είναι ο χρόνος παράδοσης των όπλων της Χαμάς. Η οργάνωση μπορεί να είναι πρόθυμη να παραδώσει τα όπλα της σε μια αραβική αρχή ή σε μια παλαιστινιακή αστυνομική δύναμη, αλλά όχι στο Ισραήλ. Ορισμένοι διπλωμάτες πιστεύουν μάλιστα ότι η Χαμάς μπορεί να αισθανθεί την ανάγκη να ακολουθήσει μια νέα πολιτική πορεία, κάτι που έχει σχεδόν κάνει στο παρελθόν. «Οι κάτοικοι της Γάζας θα απαιτήσουν να μάθουν τι συνέβη τα τελευταία δύο χρόνια», δήλωσε ένας διπλωμάτης.
Ένας διπλωμάτης που συμμετείχε στις συνομιλίες δήλωσε: «Το τραγικό είναι ότι όλα αυτά θα μπορούσαν να είχαν συμφωνηθεί πριν από 20 μήνες, καθώς όλα τα στοιχεία ήταν εκεί. Ο βασικός στόχος του Ισραήλ –και γι’ αυτό είναι τραγικό το γεγονός ότι αυτός ο πόλεμος έχει διαρκέσει τόσο πολύ– ήταν η απομάκρυνση της Χαμάς από την εξουσία στο μέλλον, και αυτό θα μπορούσε να είχε επιτευχθεί εδώ και πολύ καιρό».
