Μια νέα, σημαντική αρχαιολογική έρευνα φέρνει στο φως εντυπωσιακά στοιχεία για την πρώιμη ανθρώπινη παρουσία στην έρημο Γκόμπι της Μογγολίας, αποκαλύπτοντας ότι προϊστορικές ανθρώπινες ομάδες ζούσαν στην περιοχή όταν αυτή δεν ήταν η ξηρή και αφιλόξενη έρημος που γνωρίζουμε σήμερα, αλλά ένα καταπράσινο τοπίο γεμάτο λίμνες και υγροβιότοπους.

Τα ευρήματα της μελέτης, η οποία δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό PLOS One, μετατοπίζουν χρονικά την παρουσία του ανθρώπου στην περιοχή σε μια πολύ παλαιότερη εποχή: από περίπου 140.000 έως και 8.000 χρόνια πριν από σήμερα.

Η έρημος Γκόμπι όταν ήταν… καταπράσινη

Παρότι σήμερα η έρημος Γκόμπι χαρακτηρίζεται από σκληρές, ξηρές συνθήκες, οι επιστήμονες επισημαίνουν ότι κατά την πρώιμη Ολόκαινο περίοδο (Holocene), το κλίμα της περιοχής ήταν πολύ πιο υγρό, δημιουργώντας συνθήκες κατάλληλες για την επιβίωση και εγκατάσταση ανθρώπινων κοινοτήτων.

Η διεθνής ερευνητική ομάδα των αρχαιολόγων μελέτησε την αποξηραμένη λίμνη Luulityn Toirom, μια αρχαία λίμνη που είχε απομείνει από την εποχή των παγετώνων, και εντόπισε σε αυτή περισσότερα από 2.700 λίθινα εργαλεία. Πρόκειται για ένα από τα σπανιότερα τεκμήρια ανθρώπινης παρουσίας στην περιοχή κατά τις υγρές φάσεις της ερήμου.

Μελετώντας τα ιζήματα της λίμνης, τα στρώματα του εδάφους και τη γεωμορφολογία της ευρύτερης περιοχής, οι ερευνητές κατόρθωσαν να καθορίσουν το μέγεθος και το σχήμα της αρχαίας λίμνης, αλλά και τις μεταβολές του κλίματος. Από την ανάλυση αυτή προέκυψαν στοιχεία για το ποιοι άνθρωποι ζούσαν εκεί, τι δραστηριότητες πραγματοποιούσαν και πώς κατασκεύαζαν τα εργαλεία τους.

Η μελέτη καταδεικνύει ότι οι πρώιμοι Homo sapiens ήταν ευφυείς και καλά προσαρμοσμένοι στο περιβάλλον, με ικανότητα επιβίωσης στις παρυφές της ερήμου και ικανότητα επέκτασης σε νέες περιοχές καθώς οι πάγοι υποχωρούσαν.

Μια νέα εικόνα για το παρελθόν της ερήμου

Οι ερευνητές επικεντρώθηκαν στη λεκάνη της Luulityn Toirom, στην κεντρική Μογγολία. Συνδυάζοντας μεθόδους όπως η γεωαρχαιολογία, η ιζηματολογία, η φωταύγεια (luminescence dating) και η λιθική ανάλυση, διαπίστωσαν ότι η ορεινή αυτή λεκάνη φιλοξενούσε λίμνη από την περίοδο του Πλειστοκαίνου έως την πρώιμη Ολόκαινο, δηλαδή πριν από έως και 140.000 χρόνια.

Ιδιαίτερα σημαντική ήταν η μέθοδος της οπτικά διεγερμένης φωταύγειας (optically stimulated luminescence), μέσω της οποίας οι επιστήμονες προσδιόρισαν πότε το έδαφος εκτέθηκε τελευταία φορά στο φως του ήλιου. Η τεχνική αυτή αποκάλυψε τα βαθύτερα στρώματα ανθρώπινης δραστηριότητας, με ηλικία που εκτιμάται μεταξύ 8.000 και 13.000 ετών.

Εργαλεία που αποδεικνύουν εξυπνάδα και προσαρμοστικότητα

Τα 2.726 λίθινα αντικείμενα που ανασύρθηκαν αποδεικνύουν ότι οι πρώιμοι άνθρωποι διέθεταν εντυπωσιακή δεξιοτεχνία και στρατηγική σκέψη στην κατασκευή εργαλείων. Από την κατεργασία δερμάτων μέχρι την επεξεργασία ξύλου και οστών, τα εργαλεία αυτά κατασκευάστηκαν από ημιπολύτιμα υλικά όπως ο νεφρίτης και η χαλκηδόνιος, τα οποία είχαν μεταφερθεί από αποθέσεις που βρίσκονταν σε μεγάλες αποστάσεις από το σημείο.

Σύμφωνα με τη μελέτη, τα εργαλεία στον αρχαιολογικό χώρο με την κωδική ονομασία FV92 αποδεικνύουν ότι οι άνθρωποι «μετέφεραν πρώτες ύλες από άλλες περιοχές, παρήγαγαν λεπίδες με οργανωμένες τεχνικές επεξεργασίας και τις χρησιμοποιούσαν για διάφορες εργασίες, όπως το ξύσιμο, την κοπή και την επεξεργασία φυτικών και ζωικών υλικών». Οι ερευνητές επισημαίνουν ότι «δεν υπάρχουν φυσικά κοιτάσματα πρώτων υλών στην άμεση περιοχή του χώρου», γεγονός που ενισχύει τη θεωρία της μεγάλης κινητικότητας και της εξειδικευμένης γνώσης των πρώιμων ανθρώπων.

Συμπληρώνοντας ένα σημαντικό κενό στην προϊστορία του ανθρώπου

Η μελέτη αυτή προσφέρει μια μοναδική ματιά στην καθημερινότητα και τις δυνατότητες των πρώτων ανθρώπων που διέσχισαν την έρημο Γκόμπι κατά την περίοδο που το κλίμα ευνοούσε τέτοιες μετακινήσεις. Οι αρχαιολόγοι υπογραμμίζουν ότι αυτοί οι άνθρωποι ήταν ιδιαίτερα κινητικοί, γνώριζαν σε βάθος το περιβάλλον τους και ταξίδευαν μεγάλες αποστάσεις για να προμηθευτούν τα υλικά που χρειάζονταν, είτε για να κατασκευάσουν εργαλεία είτε για να επεξεργαστούν τροφή.

Τα ευρήματα αυτά συμβάλλουν καθοριστικά στην κατανόηση της ανθρώπινης προσαρμοστικότητας σε μεταβαλλόμενα περιβάλλοντα και εμπλουτίζουν την εικόνα της προϊστορίας στην Ασία.