Ανέκαθεν η Κίνα ήταν μεγάλη και κραταιά δύναμη στο παγκόσμιο στερέωμα, ωστόσο όταν τα ηνία της διακυβέρνησης ανέλαβε ο νυν πρόεδρος Σι Τζινπίνγκ, η αχανής χώρα εδραίωσε την ισχύ της σε πρωτοφανή επίπεδα, έχοντας πλέον ως μεγάλο ανταγωνιστή μονάχα τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Πλέον, επιβάλλει όλο και εντονότερα την επιρροή της όχι μονάχα στην Ασία αλλά σε ολόκληρο τον κόσμο, ενώ παράλληλα ελέγχει πλήρως το εσωτερικό της, εξαιτίας βέβαια και του γεγονότος πως διαθέτει ένα μονοκομματικό πολιτικό σύστημα που έχει ως πηγή εξουσίας το Κομμουνιστικό Κόμμα Κίνας (ΚΚΚ).
Χάρη στη στήριξη ισχυρών φατριών μέσα στο κόμμα και στην υιοθέτηση μιας συμβιβαστικής επιλογής προς το πρόσωπό του, κατόρθωσε να ανέλθει στην κορυφή της ιεραρχίας τον Νοέμβριο του 2012 εκλέγεται Γενικός Γραμματέας του Κομμουνιστικού Κόμματος Κίνας και πρόεδρος της Κεντρικής Στρατιωτικής Επιτροπής, αναλαμβάνοντας τον ουσιαστικό έλεγχο τόσο της πολιτικής όσο και της στρατιωτικής ηγεσίας.
Λίγους μήνες αργότερα, τον Μάρτιο του 2013 εξελέγη Πρόεδρος της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας, αποκτώντας και τυπικά τον τίτλο του αρχηγού του κράτους. Λίγα χρόνια αργότερα θα καταργούσε το όριο των δύο θητειών στην προεδρία, ανοίγοντας τον δρόμο για παραμονή του στην εξουσία… χωρίς χρονικό περιορισμό.
Οι «τίγρεις» και οι «μύγες»
Η δημοσιογράφος και συγγραφέας Λίντα Τζέιβιν (Linda Jaivin) στο κατατοπιστικό βιβλίο της «Σύντομη Ιστορία της Κίνας» (εκδόσεις Μεταίχμιο), αναφέρεται διεξοδικά στην πορεία της χώρας των περίπου ενάμιση δισεκατομμυρίου κατοίκων επί των ημερών του πρόεδρος Σι Τζινπίνγκ και στις κινήσεις που έκανε προκειμένου να αναμορφώσει την πατρίδα του.
Όπως αναφέρει χαρακτηριστικά: «Μια από τις πρώτες ενέργειες του Γενικού Γραμματέα Σι, ήταν να δρομολογήσει την πιο φιλόδοξη εκστρατεία κατά της διαφθοράς μετά από δεκαετίες, με στόχο να πιάσει στο δίχτυ της εξυγίανσης «τίγρεις» (υψηλόβαθμους αξιωματούχους) και «μύγες» (χαμηλόβαθμους αξιωματούχους).
Με αυτή την κίνηση κέρδισε ευρεία υποστήριξη από την κοινή γνώμη. Τα κρατικά ΜΜΕ παρουσίαζαν τον Σι ως ευπροσήγορο, εξισωτιστή και προσγειωμένο. Τα ρεπορτάζ που ξεχείλιζαν από ενθουσιασμό μιλώντας για τον «Μπαμπά» (ή «Μεγάλο Θείο») ο οποίος βίωνε την καθημερινότητα του απλού πολίτη – έτρωγε, ας πούμε, «λαϊκό πρωινό» ή φτηνά ψωμάκια ατμού με χοιρινό σε ένα συνηθισμένο και γεμάτο από κόσμο εστιατόριο του Πεκίνου.
Λάνσαρε το «κινεζικό όνειρο» της εθνικής αναζωογόνησης, μιας ευημερούσας Κίνας που θα έπαιρνε τη θέση που της άξιζε στον κόσμο».
Οι απαγορεύσεις «δυτικών ιδεών» στα πανεπιστήμια
Στο πλαίσιο αυτό όμως «το Κομμουνιστικό Κόμμα Κίνας απαγόρευσε στα πανεπιστήμια να διδάσκουν «δυτικές αξίες», όπως τα περί κοινωνίας των πολιτών και οικουμενικών δικαιωμάτων καθώς και «ιστορικά λάθη», όπως η Αντιδεξιά Εκστρατεία (πολιτικό κίνημα της περιόδου 1957-1959) και η Πολιτιστική Επανάσταση (του 1966-1976), με αποτέλεσμα κρίσιμες περίοδοι της σύγχρονης κινεζικής ιστορίας να ριχθούν σε μια οργουελιανή «τρύπα της μνήμης».
Το 2016 το Κομμουνιστικό Κόμμα Κίνας ανακήρυξε τον Σι Τζινπίνγκ «βασικό ηγέτη», ένα εύσημο που είχε αποδοθεί μόνο στον Μάο Τσετούνγκ (ιδρυτή της Λαϊκής Δημοκρατίας), στον Τενγκ (αρχιτέκτονα των οικονομικών μεταρρυθμίσεων) και στον Τζιάνγκ Ζεμίν (που ηγήθηκε μετά τα γεγονότα του 1989). Η προσωνυμία υποδηλώνει αυτοδίκαιη κυριαρχία και καθιστά δύσκολη υπόθεση την όποια αμφισβήτηση των αποφάσεών του.
Το ΚΚΚ αναθεώρησε το καταστατικό του και υιοθέτησε, ως «καθοδηγητική ιδεολογία» του, τη «Σκέψη του Σι Τζινπίνγκ για τον Σοσιαλισμό με Κινεζικά Χαρακτηριστικά για μια Νέα Εποχή», όπως ονομάστηκε. Ο Σι, είχε ήδη συσσωρεύσει τόσο πολλούς επίσημους τίτλους, ώστε απέκτησε το παρωνύμιο «Πρόεδρος των Πάντων».
Εξαλείφθηκε η «απόλυτη φτώχεια»
Φθάνοντας στο 2020, βλέπουμε το Κομμουνιστικό Κόμμα να ισχυρίζεται πως είχε εξαλείψει την «απόλυτη φτώχεια» από την Κίνα. Εκατοντάδες εκατομμύρια Κινέζοι πολίτες, περίπου το 59% του πληθυσμού, πληρούσαν τα κριτήρια της μεσαίας τάξης, δηλαδή είχαν καθαρή αξία εισοδήματος μεταξύ 10.000 και 100.000 αμερικανικών δολαρίων ετησίως. Το ίδιο έτος υπήρχαν 799 δισεκατομμυριούχοι σε αμερικανικά δολάρια – 173 περισσότεροι απ’ ό,τι στις ΗΠΑ – και 4,45 εκατομμύρια εκατομμυριούχοι. Κάποιοι από αυτούς τους επιχειρηματίες ήταν μέλη του ΚΚΚ, κάτι αδιανόητο την εποχή του Μάο.
Τα δε μέλη του ΚΚΚ αυξήθηκαν σε 92 εκατομμύρια, το 6,6% του πληθυσμού. Τα μέλη του Κόμματος ήταν πιο μορφωμένα, κατά μέσο όρο, από τον γενικό πληθυσμό και κάλυπταν όλους τους τομείς και τα επαγγέλματα. Περίπου το 80% από αυτά τα άτομα είχε γεννηθεί τις δεκαετίες του 1980 και του 1990.3 «Μάο θα τρόμαζε να αναγνωρίσει το κόμμα που είχε συνιδρύσει και του οποίου τα νέα «κέντρα εξυπηρέτησης κομματικών μαζών» πρόσφεραν μαθήματα γυμναστικής, καραόκε και ταχυγνωριμίες παράλληλα με διαλέξεις για τη Σκέψη του Σι Τζινπίνγκ και γραφειοκρατικές υπηρεσίες» σημειώνει η συγγραφέας.
«Έχουμε πελάτες σε όλο τον κόσμο»
Προσθέτει δε χαρακτηριστικά, πως «το σύνθημα της μαοϊκής εποχής, αναφορικά με την εξωτερική πολιτική, ήταν: «Έχουμε φίλους σε όλο τον κόσμο». Το αντίστοιχο της Νέας Εποχής θα μπορούσε κάλλιστα να είναι: «Έχουμε πελάτες σε όλο τον κόσμο», καθώς δημιουργήθηκε ένα παγκόσμιο πρόγραμμα υποδομών, επενδύσεων και παροχής βοήθειας, με κόστος τρισεκατομμύρια δολάρια. Ακολουθήθηκε ένα φιλοαυταρχικό αναπτυξιακό πρότυπο, που δίνει προτεραιότητα στην ευμάρεια και στη σταθερότητα έναντι της ελευθερίας και του πλουραλισμού του πολιτικού συστήματος.
Για τον Σι η Κίνα πρέπει «πάντα να είναι ο αρχιτέκτονας της παγκόσμιας ειρήνης, ο αρωγός της παγκόσμιας ανάπτυξης και ο υπερασπιστής της διεθνούς τάξης».
Όταν η διεθνής τάξη δεν εξυπηρετεί τα συμφέροντα του Πεκίνου, όπως το 2016, όταν το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης απέρριψε τις αξιώσεις του αναφορικά με νησιά, σκοπέλους και υφάλους στη Θάλασσα της Νότιας Κίνας, αυτό αρνείται απλά να συμμορφωθεί».
Το app του Κομμουνιστικού Κόμματος Κίνας
Άξιο μνείας είναι επίσης το γεγονός ότι το 2019 το Κομμουνιστικό Κόμμα Κίνας κυκλοφόρησε μια ηλεκτρονική εφαρμογή με το αμφίσημο όνομα Χσουεχσί τσιανγκγκουό, το οποίο μπορεί να σημαίνει είτε «μελέτησε και ενδυνάμωσε τη χώρα» είτε «μελέτησε τον Σι και ενδυνάμωσε τη χώρα». Η εφαρμογή, που μοιάζει με ηλεκτρονικό παιχνίδι, αποτελεί ταυτόχρονα ένα ψηφιακό «Κόκκινο Βιβλιαράκι» (σαν αυτό που είχε κυκλοφορήσει ο Μάο Τσετούνγκ με αποσπάσματα ομιλιών του τη δεκαετία του 1960), σεμινάριο πολιτικής και προσωπικό αρχείο τσέπης, που δίνει τη δυνατότητα στον χρήστη να κερδίζει πόντους αφομοιώνοντας τη Σκέψη του Σι Τζινπίνγκ. Το ΚΚΚ απαίτησε από τα μέλη του και πολλούς κρατικούς λειτουργούς να αφιερώνουν καθημερινά χρόνο στην εφαρμογή, με την ελλιπή προσήλωση σε αυτή να επιφέρει στον εκάστοτε αμελή χρήστη συνέπειες στον πραγματικό κόσμο.
Η εφαρμογή αποτελεί μέρος μιας ευρύτερης ψηφιοποίησης της προπαγάνδας και συνδυάζεται με άλλα συστήματα κοινωνικής φερεγγυότητας, που ακολουθούν νομικιστικές αρχές επιβράβευσης και τιμωρίας και αναπτύσσονται σταδιακά και με διάφορα μέσα ανά την επικράτεια. Οι επιθυμητές συμπεριφορές, όπως η φιλανθρωπική δωρεά, η φροντίδα των ηλικιωμένων και η εθελοντική συμμετοχή σε μια συγκομιδή, μπορεί π.χ. να επιβραβευτούν με αναβάθμιση ξενοδοχειακής διαμονής, καλύτερη θέση εργασίας ή ταχύτερη πρόσβαση στο Διαδίκτυο.
Δεν κυκλοφορείς με τατουάζ σε κοινή θέα
Αν δεν εμφανιστείς σε ένα εστιατόριο όπου έχεις κάνει κράτηση, αν δεν πληρώσεις μια οφειλή, αν κυκλοφορείς με τα τατουάζ σου σε κοινή θέα ή αν διαδώσεις πολιτικές «φήμες» ενδέχεται, ανάλογα με τη βαρύτητα του παραπτώματος, να χάσεις το δικαίωμα σιδηροδρομικού ή αεροπορικού ταξιδιού ή και να αποκλειστείς από μια καλή δουλειά ή να υποστείς δημόσια διαπόμπευση μέσα από ψηφιακές γιγαντοοθόνες.
Αυτό το σύστημα, που έχει σκοπό να προαγάγει την κοινωνική φερεγγυότητα, αποτελεί μέρος ενός ευρύτερου συστήματος συλλογής δεδομένων και άλλων μορφών επιτήρησης, με ή χωρίς τεχνολογικά μέσα, το οποίο το 2020 έφερε τη Λαοκρατική Δημοκρατία της Κίνας στις πρώτες θέσεις της παγκόσμιας κατάταξης αναφορικά με την κρατική παρακολούθηση των πολιτών. Κάποιες πόλεις μάλιστα, διαθέτουν πάνω από 100 κάμερες κλειστού κυκλώματος ανά 1.000 κατοίκους.
Αναγνώριση προσώπου παντού
Το δε Πρόγραμμα Skynet που εφαρμόζεται στη χώρα, συνδυάζει μεγάλα δεδομένα, βιοδεδομένα, τεχνολογίες αναγνώρισης προσώπου και ανθρώπινα συστήματα παρακολούθησης και ελέγχου, και έχει πάρει το όνομά του από μια φράση από το Τάο Τε Τσινγκ του Λάο Τσε: «Τίποτα δεν ξεφεύγει από το απέραντο δίχτυ του ουρανού».
Στα μέσα του 2020, το «δίχτυ» αυτό εξαπλώθηκε περαιτέρω, καθώς ανακοινώθηκε μια νέα εκστρατεία «επανόρθωσης», για την εκκαθάριση του νομικού μηχανισμού και του μηχανισμού δημόσιας ασφάλειας της Κίνας από διεφθαρμένα και «προδοτικά» στοιχεία. Το Υπουργείο Δικαιοσύνης περιέγραψε το εγχείρημα ως «εσωτερική επανάσταση για να φτάσει το μαχαίρι στο κόκαλο, να βγει το δηλητήριο και να καθαρίσει ο τόπος».
Δεν πρέπει να διαβάζεις μη εγκεκριμένο υλικό
Εν τω μεταξύ το Κρατικό Συμβούλιο εξέδωσε κανονισμούς που απαγόρευαν στα κυβερνητικά και τα κομματικά στελέχη να εκφράζουν οποιεσδήποτε ιδέες παρεξέκλιναν από την κομματική γραμμή, ακόμα και κατ’ ιδίαν, και να διαβάζουν ή να παρακολουθούν μη εγκεκριμένο υλικό στον ελεύθερο χρόνο τους, θυμίζοντας την απαγόρευση των παλιών βιβλίων και τραγουδιών από τον πρωθυπουργό των Τσιν, τον Λι Σ1. Τώρα οι λόγιοι θάβονταν με άλλα μέσα.
Για παράδειγμα, ο Χσου Τζανγκρούν (γενν. 1962), καθηγητής νομικής στο περίφημο Πανεπιστήμιο Τσινγκχουά και ένας από τους πιο δριμείς επικριτές του προέδρου Σι, έχασε τη δουλειά και τη σύνταξή του, το δικαίωμα δημοσίευσης κειμένων και κάθε δυνατότητα να λάβει οικονομική στήριξη· άλλοι συνελήφθησαν, στο πλαίσιο ενός συστήματος που εγγυάται τη φυλάκιση (το 99% των προσαχθέντων σε δίκη στην Κίνα κρίνονται ένοχοι). Κατά τη συγγραφέα, «είναι η πρώτη φορά, από τον καιρό της Πολιτιστικής Επανάστασης, που το Κομμουνιστικό Κόμμα Κίνας επιχειρεί να αποκτήσει τόσο ολοκληρωτικό έλεγχο πάνω στη ζωή των ανθρώπων».
Ο Σι δηλώνει πως οι μεγαλύτερες απειλές για την Κίνα είναι η εισβολή, η ανατροπή και ο διχασμός. Επίσης αρέσκεται να παραθέτει ένα χωρίο από τον νεοκομφουκιανιστή αξιωματούχο της δυναστείας των Σονγκ, τον Σου Σι (το κοσμικό όνομα του ποιητή Σου Ντονγκπό): «Από όλες τις συμφορές κάτω από τον ουρανό, η πιο επιζήμια είναι αυτή της φαινομενικής κοινωνικής σταθερότητας την ώρα που κάτω από την επιφάνεια ελλοχεύουν στοιχεία αστάθειας. Το να παρατηρεί κανείς παθητικά μια τέτοια συμφορά, χωρίς να δρα για την καταπολέμησή της, επιφέρει τη μη αναστρέψιμη επιδείνωσή της».
