Μετά από μια έντονη περίοδο παγκόσμιας διπλωματικής δραστηριότητας, η Ουάσινγκτον δείχνει πλέον να αποσύρεται σταδιακά από τον ρόλο του παγκόσμιου ηγέτη. Υπό την ηγεσία του Ντόναλντ Τραμπ, οι Ηνωμένες Πολιτείες αλλάζουν προτεραιότητες, στέλνοντας ένα σαφές μήνυμα στους συμμάχους τους: ήρθε η ώρα να αναλάβετε περισσότερη ευθύνη.

Στα τέλη Αυγούστου, Αμερικανοί αξιωματούχοι ενημέρωσαν, σύμφωνα με το Reuters, Ευρωπαίους διπλωμάτες ότι η Ουάσινγκτον σκοπεύει να περιορίσει μέρος της στρατιωτικής βοήθειας προς τις βαλτικές χώρες – Λετονία, Λιθουανία και Εσθονία. Παράλληλα, ο Ντέιβιντ Μπέικερ από το Πεντάγωνο, ξεκαθάρισε πως η στρατηγική των ΗΠΑ μετατοπίζεται σε έναν πιο «αμερικανοκεντρικό» άξονα: «υπεράσπιση της αμερικανικής επικράτειας».

Αυτή η αλλαγή φέρνει ήδη αναταράξεις. Ευρωπαίοι αξιωματούχοι εκφράζουν φόβους ότι το κενό που αφήνει πίσω της η Ουάσινγκτον μπορεί να δώσει έδαφος στη ρωσική επιθετικότητα, φόβοι που δεν άργησαν να επιβεβαιωθούν.

Παραβιάσεις από Ρωσία, χωρίς σοβαρή απάντηση από ΗΠΑ

Μόλις λίγες ημέρες μετά τη διαρροή της πρόθεσης για περικοπές στη βοήθεια, η Εσθονία ανακοίνωσε ότι ρωσικά MiG-31 παραβίασαν τον εναέριο χώρο της. Αντίδραση υπήρξε κυρίως από ιταλικά F-35 που ανέλαβαν αναχαίτιση, όχι όμως από τις ΗΠΑ. Παρόμοια περιστατικά καταγράφηκαν και στην Πολωνία, με υπερπτήσεις ρωσικών αεροσκαφών και κατάρριψη drones.

Η στάση του Τραμπ; Υποτονική. Καμία άμεση τοποθέτηση, μόνο μια ασαφής δήλωση με καθυστέρηση ωρών. Αργότερα, στο Truth Social, αρκέστηκε στο «Here we go!».

Η συμπεριφορά αυτή δεν είναι τυχαία. Μετά από ένα καλοκαίρι γεμάτο διπλωματικές κινήσεις  -με βομβαρδισμούς σε ιρανικούς στόχους, στήριξη προς το Ισραήλ και πιέσεις για κυρώσεις στη Ρωσία – ο Τραμπ φαίνεται πλέον να απομακρύνεται από τη διεθνή σκηνή.

Η στάση του απέναντι στο ΝΑΤΟ επίσης μεταβάλλεται. Παρά τις αρχικές του δεσμεύσεις για αποστολή Patriot στην Ουκρανία, στις πρόσφατες συνομιλίες του με Ευρωπαίους ηγέτες φάνηκε κουρασμένος και αποστασιοποιημένος. Χαρακτηριστικά, φέρεται να δήλωσε ότι «η Ευρώπη περιμένει οι ΗΠΑ να τη σώσουν, ενώ συνεχίζει να αγοράζει ρωσικό πετρέλαιο».

Η επιστροφή στο «America First»

Η νέα κατεύθυνση δεν ξενίζει όσους παρακολουθούν τον Τραμπ. Από την πρώτη του εκλογική καμπάνια είχε δείξει σαφή προτίμηση σε μια εσωστρεφή στρατηγική με βασικό σύνθημα το «America First». Τώρα, στην πράξη, φαίνεται να εφαρμόζει αυτό το δόγμα με πιο απόλυτο τρόπο.

Προτεραιότητά του πλέον είναι η εσωτερική πολιτική: η πάταξη της εγκληματικότητας, η αντιμετώπιση της «βίαιης αριστερής εξτρεμιστικής δράσης», και η αναδιάρθρωση του μεταναστευτικού.

Αυτό σημαίνει λιγότερη ενέργεια για παγκόσμια ζητήματα, ακόμα και για φλέγοντα μέτωπα όπως η Ουκρανία ή η Μέση Ανατολή.

Γάζα: Από πρωτοβουλίες ειρήνης σε σιωπή

Στην περίπτωση της Γάζας, ο Τραμπ είχε αφιερώσει τους πρώτους μήνες της προεδρίας του σε προσπάθειες κατάπαυσης του πυρός μεταξύ Ισραήλ και Χαμάς. Όμως, όταν το Ισραήλ βομβάρδισε στόχους στο Κατάρ  -παραδοσιακό σύμμαχο των ΗΠΑ- η αντίδραση της Ουάσιγκτον ήταν υποτονική.

Παρόμοια, κατά την αμφιλεγόμενη χερσαία επιχείρηση στη Γάζα, ο Λευκός Οίκος επέλεξε σιωπή, ακόμα και όταν Ευρωπαίοι και Άραβες εταίροι καταδίκαζαν ανοικτά τις ενέργειες του Τελ Αβίβ.

Ευρωπαϊκή απογοήτευση – Ρωσική επιθετικότητα

Η αναποφασιστικότητα του Τραμπ έχει αφήσει τους Ευρωπαίους διπλωμάτες εξαντλημένους και αμήχανους. Όπως σημειώνει ο αναλυτής Alex Plitsas του Atlantic Council, «η χλιαρή στάση των ΗΠΑ μπορεί να ενθαρρύνει τον Πούτιν να κλιμακώσει περαιτέρω».

Το πρόγραμμα στρατιωτικής βοήθειας PURL, που εγκρίθηκε το καλοκαίρι, φαίνεται να εφαρμόζεται με ρυθμούς χελώνας. Παρά τη δέσμευση για αποστολή όπλων στην Ουκρανία, η εικόνα είναι ασυνεπής.

Πού πάει η σχέση Τραμπ – Ευρώπης;

Η σύνοδος κορυφής του ΝΑΤΟ το καλοκαίρι χαρακτηρίστηκε από κλίμα συνεργασίας, όμως η συνάντηση με τον Πούτιν που ακολούθησε ήταν απογοητευτική για το Κίεβο. Ο Τραμπ δήλωσε τότε πως «η εκεχειρία δεν είναι προϋπόθεση για διαρκή ειρήνη», μια θέση που απέχει σημαντικά από την ευρωπαϊκή γραμμή.

Επιπλέον, στις 4 Σεπτεμβρίου, σε τηλεδιάσκεψη με Ευρωπαίους ηγέτες, ο Τραμπ ζήτησε κυριολεκτικά 100% δασμούς στην Κίνα και την Ινδία ως «ποινή» για την αγορά ρωσικού πετρελαίου. Παρουσίασε την επιβολή δασμών ως απαραίτητη συνθήκη για να κινητοποιηθούν οι ΗΠΑ.

Αν και κάποιοι ερμηνεύουν αυτή τη στάση ως απόπειρα να ωθήσει την Ευρώπη προς μεγαλύτερη αυτονόμηση, διπλωμάτες κάνουν λόγο για «παγίδα». Η ΕΕ παραδοσιακά προτιμά τις κυρώσεις έναντι των δασμών, ενώ οι ευρωπαϊκές διαδικασίες είναι αργές και συχνά συγκρουσιακές.

Η επόμενη μέρα για την παγκόσμια ασφάλεια

Η νέα «σιωπηλή» στάση του Λευκού Οίκου δοκιμάζει τις αντοχές των συμμάχων, ενώ η Ρωσία δεν δείχνει διατεθειμένη να χάσει την ευκαιρία. Η παραβίαση του εναέριου χώρου της Εσθονίας την περασμένη Παρασκευή ενδέχεται να αποτελέσει το σημείο καμπής για νέα δεδομένα στην Ανατολική Ευρώπη.

Την ίδια ώρα, επιστολές από τις βαλτικές χώρες προς τον Τραμπ ζητούν επανεξέταση της περικοπής στρατιωτικής βοήθειας —προς το παρόν, χωρίς ανταπόκριση.

Όπως είπε ένας αξιωματούχος του Λευκού Οίκου, «πολλοί από τους Ευρωπαίους συμμάχους μας είναι από τις πλουσιότερες χώρες του κόσμου. Μπορούν να χρηματοδοτήσουν τα δικά τους προγράμματα, αν το θελήσουν».

Ένας πρόεδρος, πολλές και αντικρουόμενες πορείες

Η στάση του Τραμπ συνεχίζει να προκαλεί αβεβαιότητα. Από τη μία πλευρά, εμφανίζεται αποφασιστικός και επιθετικός, όταν αποφασίσει να εμπλακεί. Από την άλλη, παραμένει απρόβλεπτος και εσωστρεφής, έτοιμος να αλλάξει ρότα ανά πάσα στιγμή.

«Δεν ενδιαφέρεται να εμπλακεί σε τίποτα, αν δεν είναι βέβαιος πως η επένδυση πολιτικού κεφαλαίου και προσπάθειας θα του αποδώσει κάτι συγκεκριμένο», επισημαίνει ο Άαρον Ντέιβιντ Μίλερ του Carnegie Endowment.

Η παγκόσμια σταθερότητα, όμως, δεν μπορεί να βασίζεται σε τόσο ευμετάβλητους χειρισμούς. Κι αν η Ουάσινγκτον αποσύρεται από το τιμόνι, μένει να φανεί ποιος θα κρατήσει το όχημα της διεθνούς ασφάλειας στον δρόμο.