Παρά τις προόδους της ιατρικής και την ενίσχυση των δημόσιων συστημάτων υγείας, ορισμένες ασθένειες που πολλοί θεωρούν «ξεπερασμένες» εξακολουθούν να υφίστανται και να απειλούν ζωές. Από παθογόνα της μεσαιωνικής εποχής μέχρι επίμονες λοιμώξεις που εξελίσσονται, η πραγματικότητα δείχνει ότι η προσοχή και η πρόληψη είναι ακόμα απαραίτητες. Παρακάτω παρουσιάζονται δεκατρείς ασθένειες που, παρ’ όλη τη φαινομενική εξαφάνισή τους, δεν έχουν ακόμη εξοβελιστεί από τη σύγχρονη ζωή.

Πανούκλα (Μαύρη πανώλη)

Μπορεί να ακούγεται απίστευτο, όμως η πανώλη, η φοβερή ασθένεια του Μεσαίωνα, δεν ανήκει αποκλειστικά στα εγχειρίδια ιστορίας. Κρούσματα έχουν καταγραφεί τα τελευταία χρόνια σε Πολιτείες των ΗΠΑ όπως το Νέο Μεξικό, η Καλιφόρνια και το Κολοράντο. Αν και παραμένει σπάνια, η ασθένεια είναι δυνητικά θανατηφόρα αν δεν αντιμετωπιστεί άμεσα με αντιβιοτικά. Η μετάδοσή της γίνεται κυρίως μέσω τρωκτικών, όπως ποντίκια και σκίουροι, και των ψύλλων που τα παρασιτούν.

Φυματίωση

Η φυματίωση συνεχίζει να είναι από τις πιο θανατηφόρες λοιμώξεις παγκοσμίως. Παρότι οι ετήσιοι θάνατοι έχουν μειωθεί στο μισό από το 1990, παραμένει στο ίδιο επίπεδο με τον ιό HIV σε ό,τι αφορά την παγκόσμια θνησιμότητα. Ιδιαίτερη ανησυχία προκαλούν οι ανθεκτικές μορφές της, καθώς ορισμένα στελέχη του βακτηρίου δεν ανταποκρίνονται πλέον στα καθιερωμένα αντιβιοτικά. Η επιστημονική κοινότητα συνεχίζει να ερευνά νέες θεραπείες.

Σύφιλη και χλαμύδια

Δύο από τα πλέον διαδεδομένα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα επανέρχονται δριμύτερα, εν μέρει λόγω της μειωμένης αποτελεσματικότητας των αντιβιοτικών. Η σύφιλη, που είχε σχεδόν εξαφανιστεί στις ΗΠΑ, παρουσιάζει πλέον τα υψηλότερα ποσοστά των τελευταίων 20 ετών. Τα χλαμύδια, από την άλλη, παραμένουν η πιο κοινή ΣΜΝ και αντιμετωπίζονται ολοένα δυσκολότερα. Η χρήση προφυλακτικού παραμένει το αποτελεσματικότερο μέτρο πρόληψης.

Οστρακιά

Η οστρακιά επανεμφανίζεται εξαιτίας μεταλλάξεων στα βακτήρια που την προκαλούν, τα οποία καθιστούν τα αντιβιοτικά λιγότερο αποτελεσματικά. Πρόκειται για παιδική κυρίως ασθένεια που προσβάλλει κυρίως παιδιά 5 έως 15 ετών. Χαρακτηρίζεται από τραχύ, κόκκινο εξάνθημα που θυμίζει γυαλόχαρτο και αν δεν αντιμετωπιστεί, ενδέχεται να προκαλέσει καρδιολογικές ή νεφρικές επιπλοκές.

Ιλαρά

Το 2022 καταγράφηκαν 121 κρούσματα ιλαράς στις ΗΠΑ. Το μεγαλύτερο ξέσπασμα της τελευταίας δεκαετίας σημειώθηκε το 2019 με 1.274 περιπτώσεις. Ο ιός πλήττει κυρίως ανεμβολίαστα άτομα και προκαλεί χαρακτηριστικό κόκκινο εξάνθημα που ξεκινά από το πρόσωπο και επεκτείνεται στο σώμα. Παιδιά κάτω των 5 ετών και ενήλικες άνω των 20 διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο σοβαρών επιπλοκών όπως πνευμονία ή εγκεφαλίτιδα.

Παρωτίτιδα

Παρότι ο εμβολιασμός είναι διαδεδομένος, περιστασιακά ξεσπάσματα εξακολουθούν να εμφανίζονται. Ένα ενδεικτικό παράδειγμα σημειώθηκε το 2009 στη βορειοανατολική Αμερική, με περισσότερα από 3.000 κρούσματα. Το 2020 αναφέρθηκαν 616 περιστατικά. Η νόσος εντοπίζεται κυρίως σε περιβάλλοντα με αυξημένο συγχρωτισμό, όπως φοιτητικές εστίες. Εκδηλώνεται με πυρετό, πονοκέφαλο, κόπωση και πρήξιμο στο σαγόνι και τα μάγουλα. Σε σοβαρές περιπτώσεις μπορεί να επηρεάσει τον εγκέφαλο, τους πνεύμονες, τις ωοθήκες ή τους όρχεις.

Κοκκύτης

Ο κοκκύτης είναι μια εξαιρετικά μεταδοτική ασθένεια που προκαλεί έντονο βήχα, με χαρακτηριστικό ήχο στην προσπάθεια ανάσας. Το 2012 καταγράφηκαν πάνω από 48.000 κρούσματα στις ΗΠΑ, ο υψηλότερος αριθμός από το 1955. Μπορεί να διαρκέσει για περισσότερες από δέκα εβδομάδες και είναι ιδιαίτερα επικίνδυνος για βρέφη, τα οποία συχνά χρειάζονται νοσηλεία. Ο εμβολιασμός προσφέρει την καλύτερη προστασία.

Νόσος των λεγεωνάριων

Η λοιμώδης αυτή πνευμονία, που προκαλείται από βακτήρια λεγιονέλλας, εμφανίζει αυξητική τάση τα τελευταία χρόνια. Η μετάδοση γίνεται μέσω εισπνοής σταγονιδίων νερού από μολυσμένα συστήματα, όπως ντους, θερμοσίφωνες, κλιματιστικά ή βρύσες. Τα αρχικά συμπτώματα μοιάζουν με αυτά της γρίπης, αλλά ακολουθούν επίμονος βήχας, πόνος στο στήθος και δυσκολία στην αναπνοή. Αντιμετωπίζεται με αντιβιοτικά, ωστόσο είναι επικίνδυνη, ιδιαίτερα για ηλικιωμένα άτομα.

Λέπρα (Νόσος του Χάνσεν)

Η λέπρα, γνωστή και ως νόσος του Χάνσεν, προσβάλλει τα νεύρα και προκαλεί απώλεια αίσθησης ή κινητικότητας στα άκρα. Αν και σπάνια, παραμένει παρούσα με περίπου 250.000 κρούσματα ετησίως παγκοσμίως, μεταξύ αυτών 150 έως 250 στις ΗΠΑ. Παρά τη «βαριά» φήμη της, είναι δύσκολο να μεταδοθεί και ανταποκρίνεται καλά στη θεραπεία, εφόσον διαγνωστεί έγκαιρα.

Πολιομυελίτιδα

Παρότι η ευλογιά έχει εξαλειφθεί πλήρως, η πολιομυελίτιδα εξακολουθεί να εντοπίζεται σε χώρες εκτός ΗΠΑ. Η μετάδοση μπορεί να γίνεται αθόρυβα, καθώς πολλοί φορείς είναι ασυμπτωματικοί. Σε πληθυσμούς με χαμηλή εμβολιαστική κάλυψη, ενδέχεται να εξαπλωθεί ανεξέλεγκτα. Η πολιομυελίτιδα επηρεάζει το κεντρικό νευρικό σύστημα και μπορεί να οδηγήσει σε παράλυση ή ακόμα και θάνατο.

Ουρική αρθρίτιδα

Συχνά συνδέεται με την εικόνα των βασιλιάδων του Μεσαίωνα, όμως η ουρική αρθρίτιδα γνωρίζει ραγδαία αύξηση σήμερα, ιδίως λόγω της παχυσαρκίας. Τα αυξημένα επίπεδα ουρικού οξέος στο αίμα μπορεί να προκαλέσουν έντονο πόνο στις αρθρώσεις, κυρίως στο μεγάλο δάχτυλο του ποδιού, αλλά και στα γόνατα ή τους αγκώνες. Ο πόνος είναι διαλείπων, με εξάρσεις που εμφανίζονται και υποχωρούν συνήθως στο κάτω μέρος του σώματος.

Ραχίτιδα

Η έλλειψη βιταμίνης D έχει οδηγήσει σε επανεμφάνιση της ραχίτιδας, κυρίως σε παιδιά που θηλάζουν αποκλειστικά χωρίς συμπληρώματα και εκτίθενται ελάχιστα στο ηλιακό φως, κάτι που συχνά συνδέεται με τον φόβο για καρκίνο του δέρματος. Η ασθένεια προκαλεί μαλάκυνση των οστών, αυξάνοντας τον κίνδυνο παραμορφώσεων. Τα παιδιά με πιο σκούρο δέρμα διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο λόγω μειωμένης σύνθεσης βιταμίνης D από το φως του ήλιου.

Σκορβούτο

Γνωστό ως η «ασθένεια των ναυτικών», το σκορβούτο (που προέρχεται από σοβαρή ανεπάρκεια βιταμίνης C) δεν αποτελεί παρελθόν. Προκαλεί αιμορραγία των ούλων και απώλεια δοντιών. Παρατηρείται κυρίως σε άτομα με φτωχή διατροφή, ηλικιωμένους, άτομα που ζουν μόνα τους και πάσχοντες από αλκοολισμό. Η μορφή που εμφανίζεται σε ηλικιωμένους άνδρες ονομάζεται και «σκορβούτο του χήρου». Αντιμετωπίζεται αποτελεσματικά με λήψη βιταμίνης C.

Συμπερασματικά

Η παρουσία αυτών των ασθενειών στη σύγχρονη εποχή υπογραμμίζει την ανάγκη για συνεχή επαγρύπνηση, πρόληψη, εμβολιασμό και σωστή ενημέρωση. Οι παλιοί ιατρικοί εφιάλτες δεν έχουν εξαλειφθεί πλήρως. Απλώς περιμένουν την ευκαιρία να επιστρέψουν.