Στις 14 Σεπτεμβρίου 1943 ξεκίνησε ένα από τα πιο φρικτά εγκλήματα των ναζί στην Ελλάδα, το Ολοκαύτωμα της Βιάννου. Για τρεις ημέρες, 14-16 Σεπτεμβρίου, μονάδες της Βέρμαχτ υπό τη διαταγή του στρατηγού Φρίντριχ-Βίλχελμ Μύλερ, γνωστού και ως «σφαγέας της Κρήτης», εξαπέλυσαν μαζικά αντίποινα μετά από ενέργειες ανταρτών της ΕΑΜικής αντίστασης στην περιοχή.

Σε διάστημα λίγων ημερών, πάνω από 20 χωριά στην επαρχία Βιάννου και τη δυτική Ιεράπετρα (Άνω Βιάννος, Κάτω Βιάννος, Αμιρά, Κεφαλοβρύσι, Κρεββατάς, Πεύκο, Σύμη, Καλάμι, Συκολόγος, Μύρτος, Γδόχια, Μουρνιές και άλλα) βυθίστηκαν στην απόλυτη καταστροφή: κάηκαν, λεηλατήθηκαν και κατεδαφίστηκαν με δυναμίτες, ενώ πολλές σοδειές και καλλιέργειες αποτεφρώθηκαν.

Το απολογιστικό αποτέλεσμα ήταν τραγικό: τουλάχιστον 461 έως και πάνω από 500 άμαχοι—ανάμεσά τους ηλικιωμένοι, γυναίκες και παιδιά—εκτελέστηκαν εν ψυχρώ, ενώ πάνω από 1.000 σπίτια καταστράφηκαν ολοσχερώς. Οι διαταγές του Μύλερ όριζαν την άμεση εκτέλεση των ανδρών άνω των 16 ετών και όλων όσοι συλλαμβάνονται στην ύπαιθρο, ανεξαρτήτως ηλικίας και φύλου. Σε πολλές περιπτώσεις, Γερμανοί στρατιώτες αγνόησαν τελείως τις όποιες «εξαιρέσεις».

Το Ολοκαύτωμα της Βιάννου θεωρείται το δεύτερο μεγαλύτερο ναζιστικό έγκλημα πολέμου σε βάρος αμάχων στην Ελλάδα, μετά τη σφαγή των Καλαβρύτων, κορυφαία πράξη τρομοκράτησης και επιβολής της ναζιστικής κατοχής πάνω σε έναν λαό που παρέμεινε απτόητος στην αντίστασή του. Στη μόνιμη στρατηγική των ναζί για τον έλεγχο της Κρήτης, η επιλογή της μαζικής καταστροφής απηχούσε και λόγους πρακτικούς: η περιοχή της Βιάννου είχε έντονη αντιστασιακή δραστηριότητα και κομβική γεωγραφική σημασία.

Η «πολιτική καμένης γης» και η συλλογική τιμωρία δεν εμπόδισαν το φρόνημα των Κρητικών. Αντίθετα, η φρίκη της σφαγής μετατράπηκε, όπως στα Καλάβρυτα και στο Δίστομο, σε σύμβολο εθνικής αντοχής και συλλογικής μνήμης. Η πληγή παραμένει ανοιχτή: κάθε χρόνο τελούνται επίσημες εκδηλώσεις μνήμης στη Βιάννο, όπου έχει ανεγερθεί και Μνημείο Εθνικής Αντίστασης για τα αθώα θύματα.

Ιδιαίτερο ιστορικό βάρος προσδίδει και το γεγονός ότι ο στρατηγός Μύλερ συνελήφθη μετά τον πόλεμο, δικάστηκε στην Αθήνα το 1946 ως εγκληματίας πολέμου και εκτελέστηκε το 1947 στο Χαϊδάρι, ως ένας από τους ελάχιστους υψηλόβαθμους ναζί που τιμωρήθηκαν για τα εγκλήματα τους στην Ελλάδα.

Τα σημαντικότερα γεγονότα της ημέρας στην Ελλάδα και τον κόσμο

326:  Η μητέρα του Μεγάλου Κωνσταντίνου, Ελένη, ανακαλύπτει στην Ιερουσαλήμ τον Σταυρό του μαρτυρίου του Ιησού Χριστού, έπειτα από μεγάλες ανασκαφές στον Γολγοθά. Η ιστορική αυτή στιγμή θεωρείται σημαντικός σταθμός για την ενίσχυση του χριστιανισμού και τη θρησκευτική ταυτότητα της περιοχής.

628: Ο Βυζαντινός αυτοκράτορας Ηράκλειος εισέρχεται θριαμβευτικά από τη Χρυσή Πύλη στην Κωνσταντινούπολη, αφού έχει κατατροπώσει τους Πέρσες και ανακτήσει τον Τίμιο Σταυρό.

1814: Ανήμερα της Ύψωσης του Τιμίου Σταυρού, ο Νικόλαος Σκουφάς, ο Εμμανουήλ Ξάνθος και ο Αθανάσιος Τσακάλωφ ιδρύουν στην Οδησσό τη «Φιλική Εταιρεία», με σκοπό την προετοιμασία επανάστασης για την απελευθέρωση των Ελλήνων από τον οθωμανικό ζυγό. Η μυστική αυτή οργάνωση σηματοδοτεί την αφετηρία της Ελληνικής Επανάστασης του 1821 και ενώνει Έλληνες της διασποράς και της πατρίδας σε κοινό αγώνα.

1829: Υπογράφεται η Συνθήκη της Ανδριανούπολης ανάμεσα στη Ρωσική και την Οθωμανική Αυτοκρατορία, σηματοδοτώντας το τέλος του Ρωσοτουρκικού πολέμου του 1828-1829. Με άρθρο 10 της συνθήκης, ο Σουλτάνος αναγνωρίζει τα προηγούμενα πρωτόκολλα και τις συνθήκες που αφορούν στο ελληνικό ζήτημα και ανοίγει τον δρόμο για την αυτονομία του νεοσύστατου ελληνικού κράτους.

1867: Ο Καρλ Μαρξ εκδίδει το πρώτο βιβλίο του «Κεφαλαίου» («Das Kapital») στο Αμβούργο, ένα έργο που συντάραξε τα θεμέλια της οικονομικής και κοινωνικής θεωρίας. Το «Κεφάλαιο» αποτελεί όχι μόνο μια επιστημονική ανάλυση του καπιταλισμού, αλλά και πολιτικό και κοινωνικό μανιφέστο που αποκαλύπτει τις δομικές ανισότητες του συστήματος, πυροδοτώντας συζητήσεις και αγώνες σε όλο τον κόσμο.

1890: Ιδρύεται στη Σμύρνη ο μουσικογυμναστικός σύλλογος Ορφέας, από τα μέλη του οποίου, τρία χρόνια μετά, θα ιδρυθεί ο γυμναστικός σύλλογος Γυμνάσιον. Οι δύο σύλλογοι θα ενωθούν το 1898 και θα δημιουργήσουν τον Πανιώνιο Γυμναστικό Σύλλογο Σμύρνης.

1901: Πεθαίνει ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Γουίλιαμ ΜακΚίνλεϊ, ο οποίος έπεσε θύμα δολοφονικής ενέργειας. Στη θέση του ορκίζεται ο Θίοντορ Ρούσβελτ.

1943: Η Βέρμαχτ εξαπολύει μαζική επιχείρηση αντιποίνων στα χωριά της Βιάννου στην Κρήτη, εκτελώντας πάνω από 500 αμάχους και καταστρέφοντας δεκάδες χωριά. Το Ολοκαύτωμα της Βιάννου αποτελεί το δεύτερο μεγαλύτερο ναζιστικό έγκλημα πολέμου στην Ελλάδα, μετά τα Καλάβρυτα, και στιγματίζει ανεξίτηλα την τοπική και εθνική ιστορία.

1959: Η σοβιετική αποστολή Luna 2 γίνεται το πρώτο ανθρώπινο κατασκεύασμα που φτάνει στη Σελήνη, καθώς συντρίβεται στην επιφάνειά της.

1980: Με απόφαση του Υπουργείου Παιδείας, καταργούνται οι εισαγωγικές εξετάσεις από το Δημοτικό στο Γυμνάσιο.

1999: Η Ελλάδα συγκλονίζεται από την αεροπορική τραγωδία με το πρωθυπουργικό Falcon στο Βουκουρέστι. Την ημέρα εκείνη, ο αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών, Γιάννος Κρανιδιώτης, μαζί με υπηρεσιακούς παράγοντες και τον γιο του, μετέβαινε αεροπορικώς στη Ρουμανία για τη Διαβαλκανική Διάσκεψη των υπουργών Εξωτερικών. Είκοσι λεπτά πριν την προσγείωση, το αεροσκάφος δέχεται σφοδρές αναταράξεις και χάνει απότομα ύψος, πέφτοντας από τα 25.000 στα 5.000 πόδια. Αποτέλεσμα ήταν να βρουν τραγικό θάνατο έξι από τους 13 συνολικά επιβαίνοντες, που εκείνη την ώρα δεν ήταν δεμένοι στις θέσεις τους: ο Γιάννος Κρανιδιώτης, ο γιος του, Νικόλας, οι δημοσιογράφοι Δημήτρης Πανταζόπουλος και Νίνα Ασημακοπούλου, ο αστυνομικός Νίκος Ασημακόπουλος, καθώς και ο μηχανικός του αεροσκάφους, Μιχάλης Παπαδόπουλος.

2000: Ο βουλευτής Γεώργιος Καρατζαφέρης ιδρύει το κόμμα, ΛΑΟΣ.

2001: Αφήνει την τελευταία του πνοή ο Στέλιος Καζαντζίδης, ένας από τους μεγαλύτερους Έλληνες λαϊκούς τραγουδιστές, έχοντας αφήσει πίσω του με τεράστια δισκογραφική δουλειά τόσο σε σπουδαιότητα όσο και σε μέγεθος.

Γεννήσεις

1878 – Ίων Δραγούμης, Έλληνας διπλωμάτης, συγγραφέας και πολιτικός, υπήρξε οργανωτής των ελληνικών κοινοτήτων στον Μακεδονικό Αγώνα και κορυφαία μορφή του ελληνικού δημοτικισμού. Αγωνίστηκε για τα εθνικά ζητήματα στον διπλωματικό και πολιτικό στίβο, συμμετείχε στη διαπραγμάτευση της παράδοσης της Θεσσαλονίκης, εξέδωσε δομικά έργα για την ελληνική ιδεολογία του 20ού αιώνα και υπήρξε θύμα του Εθνικού Διχασμού, δολοφονημένος το 1920 στην Αθήνα. Το πλούσιο συγγραφικό του έργο διαμόρφωσε την εθνική, λαϊκή και κοινοτική συνείδηση.

1956 – Κώστας Καραμανλής, Έλληνας πολιτικός και νομικός, διετέλεσε πρωθυπουργός της Ελλάδας (2004-2009) και πρόεδρος της Νέας Δημοκρατίας (1997-2009). Γεννήθηκε στην Αθήνα και φοίτησε στη Νομική Σχολή Αθηνών και στο Fletcher School του Πανεπιστημίου Tufts με διδακτορικό στις διεθνείς σχέσεις. Εξελέγη βουλευτής Θεσσαλονίκης το 1989, σφράγισε εποχές εκσυγχρονισμού, ένταξης στην ΕΕ, Ολυμπιακών Αγώνων και σπουδαίων πολιτικών εξελίξεων.

1983 – Έιμι Γουάινχαουζ (Amy Winehouse), Αγγλίδα τραγουδίστρια και τραγουδοποιός με εμβληματική βραχνή φωνή, που άφησε ανεξίτηλο στίγμα στη σύγχρονη μουσική. Με καταγωγή από το Λονδίνο, αναδείχθηκε με το βραβευμένο άλμπουμ «Back to Black» (2006) και παγκόσμιες επιτυχίες όπως «Rehab», κερδίζοντας πέντε Grammy και αναβιώνοντας τη soul και τη jazz με προσωπικό στυλ, αλλά και ταραχώδη προσωπική ζωή. Έφυγε πρόωρα από τη ζωή το 2011, σε ηλικία 27 ετών, αφήνοντας θρύλο πίσω της.

Θάνατοι

1960 – Μ. Καραγάτσης (Δημήτριος Ροδόπουλος), Έλληνας πεζογράφος και εμβληματική μορφή της «Γενιάς του ’30». Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1908 και αφήγησε με μοναδική φαντασία, λυρισμό και αμεσότητα τη μεσοπολεμική και μεταπολεμική κοινωνία της Ελλάδας. Έργα όπως «Ο συνταγματάρχης Λιάπκιν», «Η μεγάλη χίμαιρα», «Γιούγκερμαν» και το μεταθανάτιο «10» θεωρούνται ορόσημα της νεοελληνικής λογοτεχνίας. Το ψευδώνυμό του προήλθε από το δέντρο «καραγάτσι» στη Ραψάνη της Θεσσαλίας, ενώ υπήρξε πρόδρομος της νεορεαλιστικής αφήγησης και της μοντέρνας πεζογραφίας στην Ελλάδα.

1982 – Γκρέις Κέλι (Grace Kelly), Αμερικανίδα ηθοποιός και μετέπειτα πριγκίπισσα του Μονακό. Κατέκτησε την κορυφή του Χόλιγουντ στη δεκαετία του ’50, πρωταγωνίστησε σε εμβληματικές ταινίες του Άλφρεντ Χίτσκοκ («Rear Window», «Dial M for Murder», «To Catch a Thief») και απέσπασε Όσκαρ το 1954 για το «The Country Girl». Το 1956 παντρεύτηκε τον πρίγκιπα Ρενιέ του Μονακό και αφιερώθηκε στον φιλανθρωπικό και πολιτιστικό του ρόλο μέχρι τον πρόωρο θάνατό της σε αυτοκινητικό δυστύχημα το 1982.

2001 – Στέλιος Καζαντζίδης, εμβληματικός έλληνας λαϊκός τραγουδιστής, συνθέτης και στιχουργός, που εξέφρασε τις αγωνίες και τα όνειρα των απλών ανθρώπων με τη μοναδική, δωρική φωνή του. Γεννημένος στη Νέα Ιωνία το 1931, ανέδειξε το λαϊκό τραγούδι σε κορυφαία μορφή έκφρασης, μεταφέροντας τον καημό, τη φτώχεια, την ξενιτιά και την ελπίδα σε γενιές Ελλήνων. Η συνεργασία του με μεγάλα ονόματα και διαχρονικές επιτυχίες όπως «Υπάρχω», «Μαντουβάλα», «Το αγριολούλουδο» τον καθιέρωσαν ως έναν από τους πιο σημαντικούς εκφραστές του ελληνικού τραγουδιού, παραμένοντας σύμβολο αληθινής λαϊκής τέχνης έως σήμερα.

2009 – Πάτρικ Σουέιζι (Patrick Swayze), αμερικανός ηθοποιός, τραγουδιστής και χορευτής που συνδύασε γοητεία, σπάνιο ταλέντο και ευελιξία. Έγινε παγκόσμια γνωστός από τις ταινίες «Dirty Dancing», «Ghost» και τη σειρά «North and South», χαρίζοντας αξέχαστες ερμηνείες σε ρομαντικούς και δυναμικούς ρόλους. Κατέκτησε πολλές διακρίσεις, επηρέασε το σινεμά και τη μουσική, ενώ η γενναία μάχη του με τον καρκίνο στο πάγκρεας συγκίνησε το κοινό διεθνώς.

2019 – Τάκης Σπυριδάκης (Παναγιώτης Σπυριδάκης), έλληνας ηθοποιός, σκηνοθέτης και σεναριογράφος. Γεννήθηκε στην Αίγινα το 1958 και καθιερώθηκε στη μεγάλη οθόνη στα ’80s με χαρακτηριστικούς ρόλους σε ταινίες όπως «Γλυκιά Συμμορία», «Λούφα και Παραλλαγή» και «Το Κήπο του Θεού». Τιμήθηκε με βραβεία ερμηνείας, αγάπησε το θέατρο και έγινε ιδιαίτερα δημοφιλής στο κοινό από ατάκες της διαφήμισης «Αγαπούλα». Έδωσε γενναία μάχη με τον καρκίνο, αφήνοντας αυθεντικό στίγμα στην ελληνική υποκριτική τέχνη.

Εορτολόγιο

Θεοκλής, Θεόκλεια, Σταύρος, Σταυρούλα