Οκτώ δεκαετίες μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, οι μνήμες του μεγαλύτερου και πιο καταστροφικού πολέμου στην ιστορία της ανθρωπότητας εξακολουθούν να μας στοιχειώνουν ή δυστυχώς να ξεχνιούνται από μερίδα των πολιτών. Με αφορμή αυτή τη βαρυσήμαντη επέτειο, το Ινστιτούτο «Νίκος Πουλαντζάς» διοργανώνει την Τετάρτη 21 Μαΐου στις 19:00, στον ιστορικό χώρο του ΣΦΕΑ στο Πάρκο Ελευθερίας της Αθήνας, μια μεγάλη ανοιχτή εκδήλωση αφιερωμένη στην αναμέτρηση με τη μνήμη, τις ηθικές συνέπειες του πολέμου και τα διαχρονικά διδάγματα που οφείλουν να παραμένουν ζωντανά μέσα σε μια διαρκώς μεταβαλλόμενη παγκόσμια πραγματικότητα.
Στην εκδήλωση θα πάρουν τον λόγο ο δήμαρχος Αθηναίων Χάρης Δούκας, ο ιστορικός και ομότιμος καθηγητής του ΕΚΠΑ Αντώνης Λιάκος, η επίκουρη καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Κρήτης Αθηνά Σκουλαρίκη και ο ιστορικός και διδάκτωρ Ιστορίας του ΕΚΠΑ Μενέλαος Χαραλαμπίδης. Τη συζήτηση θα συντονίσει η ιστορικός και διευθύντρια του Ινστιτούτου Νίκος Πουλαντζάς, Μαρία Ρεπούση.
Η συζήτηση επικεντρώνεται σε τέσσερις βασικούς θεματικούς άξονες, που επιχειρούν να συνδέσουν την ιστορική εμπειρία με τις σύγχρονες πολιτικές, κοινωνικές και ιδεολογικές προκλήσεις. Πρώτος άξονας, οι ηθικές επιπτώσεις του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και η παρακαταθήκη του στα πεδία της διεθνούς δικαιοσύνης και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Πώς ο πόλεμος επανακαθόρισε την έννοια του εγκλήματος κατά της ανθρωπότητας και ποια είναι η στάση του δυτικού κόσμου σήμερα απέναντι στα εγκλήματα πολέμου που εκτυλίσσονται μπροστά στα μάτια μας;
Η δεύτερη θεματική επιχειρεί να απαντήσει στο ερώτημα αν ο μεταπολεμικός κόσμος, με τις διεθνείς συνθήκες, τους θεσμούς και τη διπλωματία του, κατάφερε πραγματικά να εγγυηθεί την ειρήνη. Το κεντρικό πρόταγμα «Ποτέ ξανά» που διατυπώθηκε με ελπίδα το 1945, αμφισβητείται πλέον έντονα. Οι πολεμικές συρράξεις στη Μέση Ανατολή, η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, οι γενοκτονίες και οι εμφύλιοι που ακολούθησαν δείχνουν ότι η ιστορία δεν επαναλαμβάνεται μεν μηχανικά, αλλά επανεμφανίζεται με νέες μορφές και παλιά ερωτήματα.
Ένας τρίτος άξονας είναι αφιερωμένος στον φασισμό και τις σύγχρονες αυταρχικές απειλές. Ενώ ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος έληξε με την ήττα των φασιστικών καθεστώτων, η ακροδεξιά και οι ιδεολογικές παραφυάδες της εξακολουθούν να επιβιώνουν, να μεταλλάσσονται και να βρίσκουν απήχηση. Ποια είναι η σχέση του σημερινού φαινομένου του εθνικισμού και της ξενοφοβίας με τις ιδέες που κατέστρεψαν την Ευρώπη στον 20ό αιώνα; Μπορούν οι δημοκρατίες να αναμετρηθούν με αυτές τις απειλές χωρίς να παραβιάσουν τις ίδιες τους τις αρχές;
Τέλος, ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στο πώς θυμόμαστε —ή ξεχνάμε— τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Ποια είναι η θέση της ιστορικής μνήμης στη δημόσια σφαίρα, στην εκπαίδευση και στον δημόσιο λόγο; Πώς διαμορφώνεται η σχέση των νεότερων γενεών με το παρελθόν, και ποιες μορφές ιστορικής αναθεώρησης επιχειρούν να παραχαράξουν ή να αμφισβητήσουν τα εγκλήματα που σημάδεψαν τον 20ό αιώνα; Η συζήτηση περιλαμβάνει και την πολιτισμική διάσταση της μνήμης, όπως για παράδειγμα τη διαρκή απήχηση έργων όπως οι «Δωσίλογοι», που αποκαλύπτουν τις σκοτεινές πτυχές της Κατοχής και της μεταπολεμικής συγκάλυψης. Η εκδήλωση του Ινστιτούτου Νίκος Πουλαντζάς θα είναι ανοιχτή στο κοινό και αποτελεί μια σημαντική ευκαιρία για προβληματισμό και διάλογο, τόσο με την Ιστορία όσο και με τις απαιτήσεις της σύγχρονης δημοκρατικής συνείδησης.
