Με την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία και την εξέλιξή της σε έναν παρατεταμένο πόλεμο που ακόμη συνεχίζεται, έχει αλλάξει ριζικά ο τρόπος με τον οποίο η Ευρώπη αντιμετωπίζει την ενέργεια. Επί δεκαετίες, πολλές ευρωπαϊκές χώρες στηρίζονταν στο ρωσικό φυσικό αέριο για τη θέρμανση, την ηλεκτροπαραγωγή και τη λειτουργία των βιομηχανιών τους. Αυτή η εξάρτηση όμως αποδείχθηκε πλέον επικίνδυνη, καθώς η Μόσχα χρησιμοποίησε το αέριο ως μέσο πίεσης και επιρροής. Κατά συνέπεια, οι ευρωπαϊκές χώρες βρέθηκαν αντιμέτωπες με το εξής απλό ερώτημα: πώς θα εξασφαλίσουμε την ενέργεια που χρειαζόμαστε χωρίς να εξαρτόμαστε από τη Ρωσία;
Μέσα σε αυτή τη μεγάλη αλλαγή, η Ελλάδα έχει αναδειχθεί πλέον σε μεγάλο πρωταγωνιστή μέσω των σημαντικότατων και στρατηγικών υποδομών LNG που έχουν δημιουργηθεί σε Αλεξανδρούπολη και Ρεβυθούσα. Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι αυτή την εβδομάδα φθάνουν στην Αθήνα δύο Αμερικανοί υπουργοί, κορυφαίοι Ευρωπαίοι υπουργοί Ενέργειας από 25 χώρες, καθώς και περίπου 50 επικεφαλής μεγάλων εταιρειών ενέργειας. Έρχονται για να συζητήσουν Πέμπτη και Παρασκευή και να επιβεβαιώσουν, στο πλαίσιο της Συνόδου Σύμπραξης για τη Διατλαντική Ενεργειακή Συνεργασία (R-TEC), την επίσημη στήριξη των ΗΠΑ και της Ευρώπης στο μεγάλο ενεργειακό σχέδιο που ονομάζεται «Κάθετος Διάδρομος». Παρόντες θα είναι ο υπουργός Εσωτερικών των ΗΠΑ, Νταγκ Μπέργκαμ, και ο υπουργός Ενέργειας της κυβέρνησης Τραμπ, Κρις Ράιτ, ενώ είναι πολύ πιθανόν να βρεθεί στην Αθήνα και ο υφυπουργός Εξωτερικών, Μάικλ Ρήγα, που θα πλαισιώσουν τους υπουργούς Ενέργειας της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των Βαλκανικών χωρών.
Ο Κάθετος Διάδρομος, που θα αποτελέσει και το κεντρικό θέμα της Συνόδου, είναι ένα δίκτυο αγωγών και ενεργειακών υποδομών που ξεκινά από τη Ρεβυθούσα και την Αλεξανδρούπολη και συνδέει την Ελλάδα με τη Βουλγαρία, τη Ρουμανία, τη Μολδαβία, την Ουγγαρία και στην τελική του μορφή φτάνει ως την Ουκρανία. Μέσω αυτού του δικτύου θα μεταφέρεται υγροποιημένο φυσικό αέριο (LNG), που φτάνει με μεγάλα πλοία, κυρίως από τις ΗΠΑ, αλλά και από άλλες χώρες, όπως το Κατάρ. Το LNG εκφορτώνεται στις ελληνικές εγκαταστάσεις, επαναεριοποιείται και μεταφέρεται μέσω αγωγών προς τις χώρες που το έχουν ανάγκη. Στόχος του είναι να προσφέρει μια αξιόπιστη, σταθερή και ασφαλή πηγή ενέργειας στις ευρωπαϊκές χώρες, χωρίς να χρειάζονται πλέον το ρωσικό αέριο. Με απλά λόγια, κάνει την Ελλάδα πύλη εισόδου ενέργειας για μια ολόκληρη περιοχή, σε μια περίοδο που η Ευρώπη προσπαθεί να απεξαρτηθεί από τη Ρωσία και να θωρακίσει την ενεργειακή της ασφάλεια.
Η σημασία αυτού του σχεδίου είναι τεράστια, όπως αντιλαμβάνεται κανείς. Για πρώτη φορά η Ευρώπη αποκτά έναν σταθερό και ασφαλή δρόμο προμήθειας ενέργειας που δεν περνά από τη Ρωσία και δεν εξαρτάται από τη στάση της Τουρκίας. Η μεταφορά γίνεται μέσω ελληνικού εδάφους και από εκεί μέσω χωρών που έχουν κοινό συμφέρον να συνεργαστούν.
Η Ελλάδα έχει πλέον δύο βασικά ενεργειακά σημεία που παίζουν κομβικό ρόλο. Το πρώτο είναι η Ρεβυθούσα, λίγα χιλιόμετρα από την Αθήνα, όπου υπάρχει ήδη ένας από τους σημαντικότερους σταθμούς LNG της Μεσογείου. Το δεύτερο είναι η Αλεξανδρούπολη, όπου λειτουργεί και επεκτείνεται ο πλωτός σταθμός FSRU, ο οποίος δίνει τη δυνατότητα να φτάνει και να αποθηκεύεται LNG σε μεγάλες ποσότητες. Η Αλεξανδρούπολη αποκτά διπλό στρατηγικό ρόλο: ενεργειακό και αμυντικό. Δεν είναι τυχαίο ότι τα τελευταία χρόνια η παρουσία των ΗΠΑ στην περιοχή έχει ενισχυθεί σημαντικά.
Πριν από λίγες ημέρες ολοκληρώθηκε με επιτυχία η πρώτη μεγάλη συμφωνία για τη δέσμευση ποσοτήτων φυσικού αερίου που θα ξεκινούν από τη Ρεβυθούσα και θα καταλήγουν στην Ουκρανία, μέσω Βουλγαρίας, Ρουμανίας και Μολδαβίας. Οι χώρες αυτές συνεργάστηκαν για να μειώσουν τα τέλη μεταφοράς και να κάνουν το σχέδιο πιο οικονομικά βιώσιμο. Η Ουκρανία χρειάζεται άμεσα αυτή τη βοήθεια, γιατί μεγάλο μέρος του ενεργειακού της συστήματος έχει πληγεί από τον πόλεμο και πρέπει να εξασφαλίσει αποθέματα για τον χειμώνα.
Ταυτόχρονα, η Ελλάδα βρίσκεται πολύ κοντά στην υπογραφή μιας μεγάλης εμπορικής συμφωνίας με αμερικανική εταιρεία για προμήθεια LNG για χρονικό διάστημα που θα ξεπερνά τα 20 χρόνια. Μια τέτοια συμφωνία ενισχύει την ενεργειακή ασφάλεια και δίνει προβλεψιμότητα σε μια εποχή όπου οι τιμές ενέργειας διεθνώς παρουσιάζουν μεγάλες διακυμάνσεις.
Στον χάρτη των εξελίξεων δεν πρέπει να ξεχάσουμε όμως και την Κρήτη. Στα θαλάσσια οικόπεδα νότια και νοτιοδυτικά του νησιού δραστηριοποιούνται δύο από τις μεγαλύτερες εταιρείες στον κόσμο, η ExxonMobil και η Chevron. Η παρουσία τους δείχνει ότι η περιοχή θεωρείται πολλά υποσχόμενη για την εξεύρεση υδρογονανθράκων και η εξέλιξη αυτή έχει σημασία και για την ενεργειακή επάρκεια της χώρας αλλά και για την ενίσχυση της γεωπολιτικής της θέσης σε μια περιοχή όπου η Τουρκία έχει διαρκείς διεκδικήσεις.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει την ίδια ώρα και η άφιξη της νέας πρέσβειρας των ΗΠΑ στην Ελλάδα, Κίμπερλι Γκιλφόιλ, η οποία, σύμφωνα με πληροφορίες, επιθυμεί να δείξει αμέσως ότι έχει ενεργό ρόλο σε αυτά τα ζητήματα. Έχει στενή προσωπική σχέση με τον Αμερικανό Πρόεδρο και αναμένεται να λειτουργήσει ως κρίσιμος σύνδεσμος, τόσο για τα ενεργειακά θέματα όσο και για την προσέλκυση νέων αμερικανικών επενδύσεων στην Ελλάδα, όχι μόνο στο φυσικό αέριο αλλά και στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.
Αν λοιπόν δούμε τη μεγάλη εικόνα, η Ελλάδα αλλάζει ρόλο. Από χώρα που εξαρτιόταν από εισαγωγές, γίνεται χώρα που προσφέρει ενεργειακές λύσεις σε άλλες χώρες. Από «πέρασμα» γίνεται «πύλη». Και αυτή η εξέλιξη δεν είναι μόνο οικονομική, αλλά βαθιά γεωπολιτική. Η θέση της γίνεται πιο ισχυρή, οι συμμαχίες της πιο ουσιαστικές, και ο ρόλος της στην Ανατολική Μεσόγειο και τα Βαλκάνια αναβαθμίζεται. Σε μια περίοδο όπου όλη η Ευρώπη αναζητά ασφάλεια, σταθερότητα και νέες ισορροπίες, η χώρα μας βρίσκεται στο επίκεντρο ενός σχεδίου που μπορεί να καθορίσει το ενεργειακό μέλλον ολόκληρης της ηπείρου.
