Η κλιματική αλλαγή αποτελεί πλέον μια σημαντική πρόκληση για την ελληνική οικονομία, και ειδικά για τον τουριστικό τομέα, που είναι από τους βασικούς πυλώνες ανάπτυξης της χώρας.

Ο τουρισμός δεν είναι μόνο πηγή εσόδων και θέσεων εργασίας, αλλά και παράγοντας που διαμορφώνει το μέλλον της ελληνικής οικονομίας, ειδικά μέσα σε ένα περιβάλλον που αλλάζει ραγδαία λόγω των καιρικών συνθηκών και των περιβαλλοντικών πιέσεων.

Ακραία φαινόμενα, θερμοκρασίες και περιβαλλοντική φθορά

Η αύξηση της μέσης θερμοκρασίας, η μεγαλύτερη συχνότητα ακραίων φαινομένων όπως καύσωνες, πυρκαγιές και πλημμύρες, αλλά και η σταδιακή φθορά του φυσικού περιβάλλοντος, επηρεάζουν άμεσα τους τουριστικούς προορισμούς και τη βιωσιμότητα του κλάδου. Η ζήτηση για τον ελληνικό τουρισμό συνεχίζει να αυξάνεται, όμως αυτή η ανάπτυξη δεν είναι χωρίς κόστος — επιβαρύνει σημαντικά τα οικοσυστήματα και προκαλεί έντονες πιέσεις στις υποδομές και το ανθρώπινο δυναμικό των περιοχών που εξαρτώνται από τον τουρισμό.

Εποχικότητα και εύθραυστη ισορροπία

Ο ελληνικός τουρισμός χαρακτηρίζεται από έντονη εποχικότητα, με τις περισσότερες αφίξεις να συγκεντρώνονται στους καλοκαιρινούς μήνες. Αυτό δημιουργεί προκλήσεις, όπως την ασταθή απασχόληση και την υπερφόρτωση υποδομών κατά τις περιόδους αιχμής, ενώ αφήνει αρκετές περιοχές με υποαπασχόληση και οικονομική αδράνεια τους υπόλοιπους μήνες. Η κλιματική αλλαγή επιδεινώνει το πρόβλημα, αφού τα πιο έντονα καιρικά φαινόμενα και η άνοδος της θερμοκρασίας μπορούν να μειώσουν τη διάρκεια και την ποιότητα της θερινής τουριστικής περιόδου.

Ο τουριστικός δείκτης TCI και οι οικονομικές απώλειες

Ένα χρήσιμο εργαλείο για την αξιολόγηση αυτών των επιπτώσεων είναι ο Κλιματικός Δείκτης Τουρισμού (Tourism Climate Index – TCI), που μετρά πόσο ευνοϊκό είναι το κλίμα για τουριστικές δραστηριότητες. Με βάση τις προβλέψεις της Τράπεζας της Ελλάδος για σημαντική πτώση του TCI μέσα στις επόμενες δεκαετίες, εκτιμάται πως οι διανυκτερεύσεις κατά την καλοκαιρινή περίοδο θα μειωθούν κατά περίπου 15,6%. Αυτό μεταφράζεται σε απώλειες 1,2 δισ. ευρώ στα έσοδα του τουρισμού και συνολικές επιπτώσεις στο ΑΕΠ που μπορούν να φτάσουν τα 2,2 δισ. ευρώ ετησίως, μαζί με χιλιάδες χαμένες θέσεις εργασίας.

Ο φαύλος κύκλος μειωμένων επενδύσεων και εσωτερικής μετανάστευσης

Η μείωση της ζήτησης οδηγεί σε μειωμένη αξιοποίηση υποδομών, με αποτέλεσμα πιέσεις στις τιμές και στα έσοδα των επιχειρήσεων. Οι τελευταίες, με τη σειρά τους, περιορίζουν τις επενδύσεις ή αποσύρουν κεφάλαια, δημιουργώντας έναν αρνητικό κύκλο που επηρεάζει ολόκληρη την οικονομία των περιοχών που εξαρτώνται από τον τουρισμό. Σε τοπικό επίπεδο, όπου μεγάλο μέρος του πληθυσμού ζει από τον τουρισμό, ενδέχεται να εμφανιστούν φαινόμενα εσωτερικής μετανάστευσης, καθώς οι κάτοικοι αναζητούν άλλες εργασιακές ευκαιρίες στα αστικά κέντρα.

Ευκαιρία η επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου

Απέναντι σε αυτές τις προκλήσεις, η επέκταση της τουριστικής περιόδου πέρα από το παραδοσιακό καλοκαίρι παρουσιάζεται ως μια από τις βασικές ευκαιρίες. Οι προβλέψεις δείχνουν ότι οι κλιματικές συνθήκες κατά τους μήνες πριν και μετά τη θερινή αιχμή βελτιώνονται, καθιστώντας δυνατή την ανάπτυξη τουρισμού όλο τον χρόνο. Αυτή η μετάβαση δεν είναι απλή — απαιτεί επενδύσεις σε υποδομές, ανθρώπινο δυναμικό και νέες μορφές τουρισμού που δεν είναι τόσο εποχικές, όπως ο φυσιολατρικός, ο πολιτιστικός, ο αγροτουρισμός και οι εναλλακτικές δραστηριότητες.

Υποδομές, πράσινη μετακίνηση και ανθεκτικότητα

Η αναβάθμιση των υποδομών μεταφοράς, όπως η βελτίωση του σιδηροδρομικού δικτύου και η ανάπτυξη πράσινων μέσων μετακίνησης, διευκολύνει την πρόσβαση σε λιγότερο κορεσμένους προορισμούς και περιορίζει το περιβαλλοντικό αποτύπωμα του τουρισμού. Σε συνδυασμό με την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος μέσω έργων ανθεκτικότητας, όπως αντιπλημμυρικά και αντιπυρικά μέτρα, δημιουργείται ένα πιο βιώσιμο πλαίσιο ανάπτυξης.

Εκπαίδευση, καινοτομία και χρηματοδοτικά εργαλεία

Η μετάβαση αυτή απαιτεί καινοτομία στη διαχείριση, με έμφαση στην παρακολούθηση των περιβαλλοντικών και οικονομικών δεικτών. Η συνεχής αναβάθμιση δεξιοτήτων, η πράσινη και ψηφιακή κατάρτιση, καθώς και η υποστήριξη των μικρομεσαίων επιχειρήσεων μέσω χρηματοδοτικών εργαλείων, είναι βασικά στοιχεία για να καταστεί ο τουρισμός πιο ανθεκτικός και ανταγωνιστικός σε παγκόσμιο επίπεδο.

Κίνδυνος και ευκαιρία ταυτόχρονα

Η κλιματική αλλαγή δεν αποτελεί μόνο απειλή για τον ελληνικό τουρισμό αλλά και μια ευκαιρία για τον μετασχηματισμό του. Μέσα από μια ολιστική στρατηγική που συνδυάζει βιώσιμη ανάπτυξη, καινοτομία και κοινωνική συνοχή, η χώρα μπορεί να διασφαλίσει ότι ο τουρισμός θα συνεχίσει να αποτελεί βασικό μοχλό ανάπτυξης, προσαρμοσμένο στις νέες συνθήκες και απαιτήσεις.