Πώς κατάφεραν οι γυναίκες να κατακτήσουν το διάστημα – Άφησαν το αποτύπωμά τους στην ιστορία της NASA και της ανθρωπότητας

Στις 18 Ιουνίου 1983, το διαστημικό λεωφορείο Challenger ετοιμαζόταν για εκτόξευση στην αποστολή STS-7, την έβδομη της NASA και μέρος του προγράμματος για το πρώτο επαναχρησιμοποιήσιμο διαστημικό σκάφος στον κόσμο. Ανάμεσα στα πέντε μέλη του πληρώματος βρισκόταν η Καλιφορνέζα φυσικός Σάλι Ράιντ, η οποία έγινε η τρίτη γυναίκα στην ιστορία που ταξίδεψε στο διάστημα. Πριν από αυτήν, η Σοβιετική κοσμοναύτης, Βαλεντίνα Τερέσκοβα, είχε γράψει ιστορία το 1961, ενώ η Σβετλάνα Σεβίσκαγια έγινε η δεύτερη γυναίκα στο διάστημα το 1982, έπειτα από την πληροφορία ότι οι ΗΠΑ σχεδίαζαν να στείλουν τη δική τους γυναίκα αστροναύτη. Παρά το γεγονός ότι η κούκλα Barbie αστροναύτης είχε κυκλοφορήσει στις ΗΠΑ το 1965, οι Αμερικανίδες γυναίκες έπρεπε να περιμένουν πολύ περισσότερο για να φτάσουν πραγματικά στο διάστημα.

Όπως αναφέρει το BBC στη δεκαετία του 1980, οι αλλαγές στη μόδα και την κοινωνία αντικατοπτρίζονταν και στα προϊόντα που προορίζονταν για τις γυναίκες αστροναύτες. Η Barbie αστροναύτης του 1985 φορούσε γκλίτερ ασημί κολάν, φούξια-ροζ φουσκωτά μανίκια, κοντή φούστα, ροζ μπότες με τακούνια μέχρι το γόνατο και τσάντα ταίρια. Παρά τα τακούνια και την εμφάνιση, η NASA παρείχε καλλυντικά στις έξι νέες γυναίκες αστροναύτες, Σάλι Ράιντ, Τζούντι Ρέσνικ, Άννα Φίσερ, Κάθριν Σάλιβαν, Σάνον Λούσιντ και Ρία Σέντον, μέσα σε ένα Προσωπικό Πακέτο Προτιμήσεων (PPK), που περιλάμβανε μάσκαρα, σκιά ματιών και κραγιόν. Ωστόσο, η Σάλι Ράιντ δεν χρησιμοποίησε ποτέ μακιγιάζ, ούτε η Κάθριν Σάλιβαν όταν έγινε η πρώτη Αμερικανίδα που πραγματοποίησε διαστημικό περίπατο ένα χρόνο αργότερα.

Η Σάλιβαν περιέγραψε την αντίδρασή της στο PPK: «Η ύπαρξη ενός kit αφιερωμένου στο μακιγιάζ υπονοούσε ότι κάποιος πίστευε πως ίσως δεν ήμασταν τόσο επικεντρωμένες στην αποστολή όσο οι άνδρες συνάδελφοί μας ή ότι ήμασταν υποχρεωμένες να ζούμε σύμφωνα με κάποιο δημοσιογραφικό στερεότυπο». Παρ’ όλα αυτά, η Ρία Σέντον χρησιμοποίησε κάποια βασικά καλλυντικά για τις φωτογραφίες που τραβήχτηκαν στο διάστημα, ώστε να μην «χαθεί στο φόντο». Εκτός από τα καλλυντικά, οι γυναίκες αστροναύτες αντιμετώπισαν και άλλα ζητήματα με το PPK, όπως η αντικατάσταση ανδρικών προϊόντων προσωπικής υγιεινής αποσμητικά, τονωτικά μαλλιών και κρέμες ξυρίσματος με πιο φιλικά για γυναίκες προϊόντα.

Παρά την τεχνογνωσία της NASA στο διάστημα, η κατανόηση των αναγκών των γυναικών ήταν συχνά περιορισμένη. Η Σάλιβαν θυμάται ότι κατά την εκπαίδευση, δόθηκαν στη Σάλι Ράιντ περίπου 100 ταμπόν στο PPK, γεγονός που την έκανε να γελάσει και να εκφράσει ότι ήταν υπερβολικά πολλά. Οι πρώτες γυναίκες στο πρόγραμμα έπρεπε να αντιμετωπίσουν προβλήματα όπως ο ρουχισμός, τις ζώνες ασφαλείας, τα κράνη και τις ανάγκες υγιεινής, για τα οποία η NASA είχε μόνο ανδρικά πρότυπα. Για παράδειγμα, το Maximum Absorbency Garment (MAG), «πάνες» ενηλίκων για την απορρόφηση ούρων κατά την εκτόξευση, την προσγείωση και τους διαστημικούς περιπάτους, σχεδιάστηκε για άνδρες αστροναύτες, ενώ οι γυναίκες χρειάστηκαν ειδικά προσαρμοσμένα «απορροφητικά και συλλεκτικά ενδύματα».

Η ένταξη γυναικών στο πρόγραμμα αστροναυτών της NASA το 1978, όπως η Άννα Φίσερ, αποτέλεσε σημαντικό βήμα για την ισότητα. Αν και υπήρχαν γυναίκες σε επίπεδο ελέγχου αποστολής, οι γυναίκες διευθύντριες αποστολών εμφανίστηκαν για πρώτη φορά το 1984. Ιστορικά, υπήρχε η πεποίθηση ότι μόνο οι άνδρες είχαν το «σωστό υλικό» για αστροναύτες, αφού όλοι σχεδόν οι προηγούμενοι αστροναύτες ήταν πιλότοι με στρατιωτικό υπόβαθρο, με εξαίρεση τον γεωλόγο Χάρισον Σμιτ του Apollo 17. Στην επιλογή των αστροναυτών για το Shuttle, το πρόγραμμα άνοιξε σε επιστήμονες, γιατρούς και μηχανικούς, μεταξύ των οποίων ήταν και έξι γυναίκες, κάτι που προκάλεσε αμφιβολίες και ακόμα και σεξισμό από ορισμένους συναδέλφους, όπως ο Μάικ Μαλάνε, ο οποίος αμφισβητούσε τις δυνατότητες των γυναικών στις αποστολές.

Ωστόσο, η Ράιντ και οι υπόλοιπες γυναίκες απέδειξαν την αξία τους. Ο Μαλάνε παραδέχτηκε αργότερα ότι είχε αρχικά αμφιβολίες για τη Σάλι Ράιντ, αλλά κατέληξε να την θαυμάζει για όσα πέτυχε. Κατά την εκπαίδευση των έξι γυναικών, η ένταξή τους συχνά προκαλούσε έκπληξη ή κοροϊδία. Δημοσιογράφοι και τηλεοπτικές εκπομπές, όπως το The Tonight Show με τον Τζόνι Κάρσον, έκαναν αστεία για το πώς η Σάλι Ράιντ θα έπρεπε να βρει τσάντα που να ταιριάζει με τα παπούτσια της, ενώ ένας δημοσιογράφος ρώτησε αν θα έκλαιγε μπροστά σε κάποιο τεχνικό πρόβλημα. Παρά αυτά τα στερεότυπα, οι γυναίκες αστροναύτες πέτυχαν κάθε αποστολή τους, με τη Σάνον Λούσιντ να κρατά το ρεκόρ μεγαλύτερης παραμονής στο διάστημα για γυναίκα από το 1996 έως το 2007.

Η ηθοποιός Νισέλ Νίκολς, η γνωστή Λοχαγός Ούχουρα από το Star Trek (1966-1969), έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην ενθάρρυνση γυναικών να ενταχθούν στο πρόγραμμα της NASA, επηρεάζοντας την Τζούντι Ρέσνικ, την πρώτη Αμερικανίδα Εβραία στο διάστημα, καθώς και τη Μέι Τζέμισον, την πρώτη μαύρη γυναίκα στο διάστημα το 1992. Σήμερα, η NASA αποτελεί έναν οργανισμό όπου η ποικιλομορφία είναι πραγματικότητα: η μηχανικός αποστολών Λόραλ Ο’Χάρα συνεργάζεται με την Κουρδο-Αμερικανίδα Τζάσμιν Μογκμπέλι, η οποία έχει εμπειρία ως δοκιμαστική πιλότος με πάνω από 150 αποστολές μάχης, αποδεικνύοντας ότι το «σωστό υλικό» δεν περιορίζεται πλέον σε λευκούς άνδρες.

Όπως σημειώνει η συγγραφέας Λυν Σερρ, «Η θέση της Σάλι Ράιντ δείχνει ότι η NASA χρειάστηκε 20 χρόνια για να φτάσει εκεί, αλλά μόλις αποφάσισε να συμπεριλάβει γυναίκες και μειονότητες, ήταν πλήρως δεσμευμένη». Η ιστορία της Σάλι Ράιντ και των συναδέλφων της αποδεικνύει πως, παρά τις προκαταλήψεις και τις δυσκολίες, οι γυναίκες κατέκτησαν τον χώρο του διαστήματος, αφήνοντας ανεξίτηλο το αποτύπωμά τους στην ιστορία της NASA και της ανθρωπότητας.