Ενώ οι συζητήσεις για την επίτευξη μιας συμφωνίας για το Ουκρανικό είναι σε εξέλιξη και ετοιμάζεται νέα συνάντηση μεταξύ των δύο πλευρών -ίσως στο Βατικανό- ο Guardian επιχειρεί να διασαφηνίσει τι ακριβώς ζητά ο Βλάντιμιρ Πούτιν από το Κίεβο και ποια είναι τα «αναχώματα» στις διαπραγματεύσεις.
Μία από τις ελάχιστες ειρηνευτικές προτάσεις που έχουν δημοσιοποιηθεί προέρχεται –σύμφωνα με ρεπορτάζ του Reuters– από τις ΗΠΑ. Σύμφωνα με αυτή, η Ρωσία ζητά από την Ουκρανία να αναγνωρίσει επίσημα την προσάρτηση της Κριμαίας από τη Ρωσία και να αποδεχθεί άτυπα τη ρωσική κατοχή μεγάλων τμημάτων των ανατολικών περιοχών της χώρας. Τη Δευτέρα, ο Ζελένσκι επιβεβαίωσε ότι η Ρωσία ζητά από τα ουκρανικά στρατεύματα να αποχωρήσουν από πέντε περιφέρειες ως προϋπόθεση όχι για ειρήνη, αλλά απλώς για κατάπαυση του πυρός και έναρξη διαπραγματεύσεων.
Πριν από τον πόλεμο, στις πέντε αυτές περιοχές ζούσαν περίπου 11 εκατομμύρια Ουκρανοί. Για να γίνει κατανοητό το μέγεθος, αυτό ισοδυναμεί πληθυσμιακά με μεγάλες γεωγραφικές περιοχές της Γαλλίας, του Ηνωμένου Βασιλείου, της Ιταλίας ή μιας αμερικανικής πολιτείας, όπως απεικονίζεται σε αντίστοιχους χάρτες που δημοσιεύει το βρετανικό Μέσο.
Για πολλούς Ουκρανούς, μια τέτοια πρόταση σημαίνει ότι δεν θα μπορέσουν ποτέ να επιστρέψουν στα σπίτια τους. Σημαίνει επίσης ότι συγγενείς και φίλοι που παραμένουν στις κατεχόμενες περιοχές, θα είναι για πάντα υπό ένα αυταρχικό ρωσικό καθεστώς.
Η ερευνήτρια του Chatham House, Ορέσια Λουτσέβιτς, σημειώνει: «Υπάρχει έντονη ανησυχία σε όλη την Ουκρανία ότι η Ρωσία θα συνεχίσει να διεκδικεί και άλλη ουκρανική γη. Οποιαδήποτε παραχώρηση απλώς ‘ταΐζει το τέρας’. Οι Ουκρανοί ξέρουν πως η ζωή υπό κατοχή είναι εφιαλτική και δεν θα δεχτούν ποτέ να αναγνωρίσουν νομικά τις περιοχές αυτές ως οτιδήποτε άλλο πέρα από βίαια και παράνομα προσαρτημένες.»
Εκατομμύρια εκτοπισμένοι
Δεν είναι σαφές πόσοι πολίτες παραμένουν σήμερα στις υπό ρωσική κατοχή περιοχές, καθώς πολλές πόλεις έχουν καταστραφεί ολοσχερώς και εκατομμύρια έχουν διαφύγει σε άλλες περιοχές της Ουκρανίας ή στο εξωτερικό.
Σύμφωνα με τα Ηνωμένα Έθνη, 3 εκατομμύρια Ουκρανοί έχουν εκτοπιστεί στο εσωτερικό και άλλοι 6 εκατομμύρια βρίσκονται σε άλλες χώρες.
Ο Πούτιν δηλώνει πως θέλει εκλογές στην Ουκρανία, με σκοπό –όπως φαίνεται– την απομάκρυνση του Ζελένσκι. Αλλά πού θα ψηφίσουν αυτά τα 9 εκατομμύρια εκτοπισμένων; Ως κάτοικοι του Ντονέτσκ, από το οποίο έφυγαν από το 2014; Ή ως κάτοικοι του Χαρκόβου;
«Οι εκλογές απαιτούν προσεκτική προετοιμασία λόγω του τεράστιου αριθμού εκτοπισμένων εντός και εκτός Ουκρανίας. Η χώρα πρέπει να προστατεύσει τη φήμη της ως δημοκρατία. Αν οι εκλογές διεξαχθούν πρόωρα και χωρίς την απαιτούμενη οργάνωση, η νομιμότητά τους θα αμφισβητηθεί. Αυτό ακριβώς επιδιώκει ο Πούτιν: μια αποτυχημένη, ασταθή Ουκρανία, που δεν μπορεί να κυβερνηθεί» αναφέρει η Λουτσέβιτς.
Το τίμημα της αβεβαιότητας
Ίσως, το πιο ανησυχητικό στοιχείο σε αυτές τις προτάσεις είναι ότι αφήνουν την κρίση ανοιχτή – σαν «ανοικτό τραύμα» που παγώνει την ανοικοδόμηση. Ένας Πούτιν που δεν έχει ηττηθεί και δεν έχει τιμωρηθεί, μπορεί απλώς να ξαναπροσπαθήσει. Ακόμα και εντός Ουκρανίας, μια ειρηνευτική συμφωνία που θα θεωρείται άδικη και επιβεβλημένη μπορεί να οδηγήσει σε κρίσεις.
Οι εγγυήσεις ασφαλείας από την Ευρώπη ή τις ΗΠΑ πρέπει να έχουν πραγματική στρατιωτική βαρύτητα και μακροχρόνιο χαρακτήρα, ώστε να είναι πειστικές.
Ο Μουτζτάμπα Ραχμάν από το Eurasia Group τονίζει: «Το κρίσιμο ερώτημα για την Ουκρανία είναι: θα υπάρξει αξιόπιστη εγγύηση ασφαλείας που θα επιτρέψει την επιστροφή του ιδιωτικού κεφαλαίου στη χώρα; Η μόνη εγγύηση που ο Πούτιν δεν έχει τολμήσει να αμφισβητήσει είναι το άρθρο 5 του ΝΑΤΟ. Γι’ αυτό οι Ουκρανοί θέλουν απεγνωσμένα να ενταχθούν στο ΝΑΤΟ. Χωρίς τέτοια εγγύηση, δεν επιστρέφουν οι επενδύσεις και δεν ξεκινά η ανοικοδόμηση.»
Η Ουκρανία ως πρότυπο εκδημοκρατισμού και μεταρρύθμισης
Η εσωτερική σταθερότητα είναι εξίσου σημαντική. Η Λουτσέβιτς τονίζει πως η συνεχιζόμενη κατοχή εμποδίζει τις μεταρρυθμίσεις και τη σταθεροποίηση της δημοκρατίας – στοιχεία κρίσιμα για την ένταξη στην ΕΕ και στο ΝΑΤΟ.
«Η αστάθεια τρομάζει τους ξένους επενδυτές. Για τους Ουκρανούς, η ΕΕ είναι ένα εργαλείο εκσυγχρονισμού και καταπολέμησης της διαφθοράς. Το ΝΑΤΟ σχετίζεται με τη συλλογική ασφάλεια αλλά έχει και σημαντικές οικονομικές συνέπειες. Η πρόοδος στην ενταξιακή πορεία προς την ΕΕ είναι κλειδί για την ανοικοδόμηση. Το άνοιγμα των διαπραγματεύσεων ένταξης θεωρείται από τους Ουκρανούς μια από τις μεγαλύτερες τους νίκες».
