Η φαντασία δεν έχει όρια, όπως και η ανάγκη του ανθρώπου για έκφραση μέσω του Πολιτισμού. Η Ελένη Ιωαννίδου είναι λοιμωξιολόγος και ζει στο πανέμορφο Ρέθυμνο στην Κρήτη. Δημιουργεί ψηφιδωτούς πίνακες χρησιμοποιώντας ληγμένες κάψουλες και φάρμακα.
Του Λευτέρη Χ. Θεοδωρακόπουλου
Η ίδια μιλάει στο Newsbeast για τα μοναδικά της έργα, για την έμπνευσή της, για τις ώρες που αφιερώνει. Αποκαλύπτει επίσης ποια είναι τα χάπια που καταναλώνουν οι Έλληνες ενώ ταυτόχρονα εξηγεί γιατί υπάρχουν τόσες πολύχρωμες κάψουλες και όχι μαύρες.
– Φτιάχνεις ψηφιδωτά με χάπια που έχουν λήξει… πώς προέκυψε αυτό;
Η ιδέα ξεκίνησε από μια δραστηριότητα ανακύκλωσης των φαρμάκων στο Ιατρείο Κοινωνικής Αλληλεγγύης Ρεθύμνου. Για αρκετά χρόνια «ανακυκλοφορούσαμε» τα φάρμακα που δεν χρησιμοποιούσαν πια οι πολίτες του Ρεθύμνου και τα δίναμε σε ανθρώπους που τα είχαν ανάγκη. Φυσικά κάποια από αυτά έληγαν. Στο πλαίσιο της λογικής της ανακύκλωσης τα ξεχωρίζαμε από τις συσκευασίες, τις οποίες απορρίπταμε στην ανακύκλωση χαρτιού και αλουμινίου, ενώ τα χάπια και οι κάψουλες πήγαιναν στους ειδικούς κάδους ανακύκλωσης φαρμάκων στα φαρμακεία. Πλέον αυτό έχει σταματήσει. Δηλαδή δεν υπάρχει δυνατότητα σωστής αποκομιδής των φαρμάκων και αυτά απλά καταλήγουν στον υδροφόρο ορίζοντα.
Πριν 6 χρόνια διαπίστωσα την απίθανη παλέτα χρωμάτων και σχεδίων που δημιουργούσε αυτός ο σωρός με τα φάρμακα και σκέφτηκα να τα χρησιμοποιήσω ως ψηφίδες. Φυσικά αυτή η εικαστική δραστηριότητα εξελίχθηκε στο διάστημα αυτό τόσο τεχνικά όσο και καλλιτεχνικά.
– Ένας ψηφιδωτός σου πίνακας πόσα χάπια χρειάζεται;
«Ένας πίνακας ανάλογα με το μέγεθος μπορεί να έχει από 2.000 έως και 10.000 χάπια και κάψουλες. Ένας μεγάλος πίνακας είναι περίπου 100×120 εκ».
– Με τα χρώματα τι γίνεται, πόσο εύκολα βρίσκεις χάπια χρωματιστά, υπάρχει κάποιο χρώμα που δεν βρίσκεις εύκολα; Φαντάζομαι το μαύρο είναι δύσκολο σε κάψουλα ή σε χάπι…σωστά;
Είναι απίστευτο το πόσα χρώματα και σχήματα υπάρχουν. Επίσης το πόσες διαβαθμίσεις στη «γυαλάδα» ανάλογα με το πόσο πορώδες είναι το κάθε χάπι και πόσο απορροφά την υγρασία. Πολλά χάπια αλλάζουν χρώμα κατά τη διάρκεια της ζωής τους και αυτό έχει ένα ξεχωριστό ενδιαφέρον γιατί μπορείς να δεις ένα έργο να «εξελίσσεται», να έχει τη δική του δυναμική. Εννοείται ότι τα σκούρα χάπια είναι πιο δυσεύρετα, για εμπορικούς σκοπούς φαντάζομαι. Ο ασθενής προτιμάει να πάρει ένα ροζ ή ένα γαλάζιο χάπι παρά ένα «δυσοίωνο» μαύρο. Όταν χρειάζομαι σκούρα χρώματα αναγκαστικά χρωματίζω κάποια και έτσι δεν έχουν το φυσικό/χημικό τους χρώμα.
– Πώς επιλέγεις το πρόσωπο που θα κάνεις ψηφιδωτό;
Η έμπνευση για τα πρόσωπα σχετίζεται με την ιδέα πίσω από αυτά. Δεν διαλέγεις τα πρόσωπα αλλά την ιδέα και την εικόνα που θα την εξυπηρετήσει. Αν θέλεις να αποδώσεις μια γυναίκα που υφίσταται εκφοβισμό στην εργασία της θα διαλέξεις το πρόσωπο και την έκφραση που ταιριάζει στο concept. Για παράδειγμα όταν έκανα το έργο 2021 με τη γιατρό πάνω στην ελληνική σημαία έβαλα ως μοντέλο μια αγαπημένη μου νοσηλεύτρια η οποία ήταν ο βράχος των επειγόντων. Μου έβγαζε αυτή την αυτοθυσία και την αφοσίωση στη δημόσια υγεία.
– Πόσα έργα έχεις φτιάξει; Ποια ξεχωρίζεις;
Έχω φτιάξει γύρω στα 50 έργα. Ξεχωρίζω το UNMUTE. Είναι ένα έργο αυτοβιογραφικό. Ήταν η εποχή του επώδυνου διαζυγίου μου με το ΕΣΥ. Έγινε ως μια εσωτερική ανάγκη να προσκαλέσω τους γιατρούς του δημόσιου συστήματος υγείας να μιλήσουν για όσα συμβαίνουν ως αποτέλεσμα της εγκατάλειψης του ΕΣΥ, της υποβάθμισης των προσφερόμενων υπηρεσιών και της απαξίωσης των εργαζομένων και της δουλειάς τους.
Επίσης αγαπημένο μου έργο είναι το «δεν έχω οξυγόνο» που έγινε με αφορμή το έγκλημα των Τεμπών. Ήταν η αυθόρμητη αντίδρασή μου σε εκείνο το ξέπνοο «δεν έχω οξυγόνο» που με στοίχειωνε για μέρες. Υπάρχουν πολλά άλλα έργα που ξεχωρίζω και αγαπώ, κυρίως αυτά που γεννήθηκαν από μια δύσκολη συναισθηματική φάση.
– Πόσος χρόνος απαιτείται για να φτιαχτεί ένας πίνακας από χάπια και κάψουλες;
Eξαρτάται από τις ώρες που θα αφιερώσεις. Είναι μια επίπονη και χρονοβόρα διαδικασία που ξεκινά από τη συλλογή και ταξινόμηση του υλικού, την επιλογή της παλέτας που θα χρησιμοποιηθεί, την επιλογή του ταμπλό πάνω στο οποίο θα γίνει ο πίνακας, τη δημιουργία του σχεδίου, και καταλήγει στην κύρια διαδικασία δημιουργίας του μωσαϊκού. Εκεί προχωράς αργά με πολλά πισωγυρίσματα «βάλε βγάλε χάπι», μέχρι να πετύχεις το σωστό αποτέλεσμα.
Τέλος, υπάρχει η σταθεροποίηση, στεγανοποίηση με υλικά που θα κάνουν άφθαρτο τον πίνακα, εφόσον τα χάπια φθείρονται και καταστρέφονται με το χρόνο και την επαφή τους με τον αέρα και την υγρασία. Υπάρχει δηλαδή πολύς «αφανής» χρόνος. Για να σας απαντήσω όμως, ένας μεγάλος πίνακας διαστάσεων περίπου στο μέτρο θα μου πάρει περίπου 70 με 100 εργατοώρες, εξαρτάται βέβαια πάντα από το σχέδιο κλπ.
– Είσαι λοιμωξιολόγος, τι αντιμετωπίζεις κάθε μέρα; Ο κόσμος προσέχει την υγεία του;
Ο κόσμος προσέχει την υγεία του με ένα μηχανιστικό τρόπο. Κάνει πολλές εξετάσεις και πολύ συχνά, αλλά έχει απομακρυνθεί από το φυσικό τρόπο ζωής. Τη σωστή διατροφή, την άσκηση. Προτιμά να παίρνει χάπια ή να έχει ψηλή χοληστερίνη από το να χάσει βάρος και να διακόψει το κάπνισμα. Αυτό φυσικά δεν ισχύει για όλους, αλλά είναι συχνό φαινόμενο.
– Ποια είναι τα χάπια που παίρνει ο κόσμος περισσότερο;
Πλέον οι βιταμίνες και όλα τα χάπια που δεν είναι «φάρμακα» έχουν πολύ πέραση. Επίσης το πρόβλημα της προσήλωσης των ασθενών στη θεραπεία καταλήγει σε φάρμακα που δεν χρησιμοποιούνται. Υπάρχει μια τάση οι ασθενείς να παίρνουν το φάρμακο περιστασιακά π.χ. όταν ανεβαίνει η πίεση κάτι που φυσικά είναι λάθος. Όσον αφορά στο τι καταλήγει σε μένα, είναι κυρίως ψυχιατρικά, νευρολογικά φάρμακα, κάτι που μου φαίνεται αναμενόμενο, εφόσον οι αγωγές αυτές αλλάζουν συχνά και αποζημιώνονται σχεδόν πλήρως. Οπότε πολλές φορές τα φάρμακα αυτά περισσεύουν, χωρίς να σημαίνει ότι δεν έχω από όλα τα είδη και για όλων των ειδών τις παθήσεις. Πλέον, δυστυχώς δεν υπάρχει διαδικασία «οικολογικής» ανακύκλωσης και τα φάρμακα καταλήγουν στα οικιακά απόβλητα. Ο κόσμος το γνωρίζει αυτό και προτιμά να μου τα φέρνει, ώστε να μετατρέπονται σε τέχνη και όχι να μολύνουν το περιβάλλον.
– Τι θα άλλαζες στον κόσμο αν μπορούσες και πώς;
Αν μπορούσα θα άλλαζα την παθητικότητα του κόσμου. Βλέπεις γύρω σου μια πραγματικότητα στην οποία όλα καταρρέουν. Το δημόσιο σύστημα υγείας, η παιδεία, η δικαιοσύνη, η καθημερινότητα. Ο κόσμος πρέπει ολοένα και περισσότερο να βάζει το χέρι στην τσέπη για οποιαδήποτε παροχή και όλα αυτά μέσα σε ένα σύστημα με πολλή διαφθορά και αναξιοκρατία. Γύρω μας πόλεμοι, γενοκτονίες, μια παγκόσμια κοινότητα που υποτάσσεται στο νόμο του ισχυρού. Όλοι γκρινιάζουν αλλά κανείς δεν κάνει τίποτα δυναμικό. Σαν να έχουμε αποδεχτεί ότι έτσι είναι τα πράγματα και αφηνόμαστε στη μοίρα μας. Προχθές έβλεπα το ντοκιμαντέρ του Σταύρου Στάγκου για το Πολυτεχνείο και ζήλεψα το δυναμισμό και την πίστη αυτών των ανθρώπων ότι υπάρχει και μας αξίζει ένας καλύτερος κόσμος.
