Αν υπάρχει κάτι στο οποίο συμφωνούν όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ, αυτό είναι ότι τα παιδιά είναι ανάγκη να προστατεύονται από τη σεξουαλική κακοποίηση. Όμως το σχέδιο της Επιτροπής για το πώς θα προχωρήσει η ΕΕ σε ό,τι αφορά το κακοποιητικό υλικό στο Ίντερνετ έχει οδηγήσει σε ισχυρές διαιρέσεις μεταξύ των 27 χωρών του συνασπισμού.
Ο Κανονισμός της ΕΕ για την Πρόληψη και την Καταπολέμηση της Σεξουαλικής Κακοποίησης Παιδιών (CSAR), ο οποίος συχνά αναφέρεται ως «κανονισμός για τη σεξουαλική κακοποίηση παιδιών» ή «chat control» (επιτήρηση συνομιλιών), είναι ένα βασικό στάδιο στη νομοθετική διαδικασία – όμως φαίνεται πως έχει περιέλθει σε αδιέξοδο εξαιτίας φόβων για εισβολή στην ψηφιακή ιδιωτικότητα των πολιτών της ΕΕ.
Ο κανονισμός έχει στόχο τη καθιέρωση ενός εναρμονισμένου νομικού πλαισίου σε όλη την ΕΕ για να εντοπίζεται, να αναφέρεται και να αφαιρείται υλικό παιδικής σεξουαλικής κακοποίησης (CSAM) στο Ίντερνετ, σε αντικατάσταση των σημερινών προσωρινών μέτρων που επιτρέπουν τον εντοπισμό από τους παρόχους της υπηρεσίας.
Σε έκθεση του ιδρύματος Internet Watch Foundation, που έχει την έδρα του στο Ηνωμένο Βασίλειο, διαπιστώνεται ότι 32% του υλικού παιδικής σεξουαλικής κακοποίησης, που εντοπίσθηκε πέρυσι διεθνώς, φιλοξενήθηκε σε σέρβερ εντός της ΕΕ.
Αυτοί που προωθούν τον CSAR υπογραμμίζουν ότι η παιδική πορνογραφία είναι ένα πολύ σοβαρό έγκλημα. Τονίζουν ότι οι αρχές προστασίας δεδομένων θα παρακολουθήσουν στενά την εφαρμογή του κανονισμού και επισημαίνουν επιτυχίες των τελευταίων ετών στη σύλληψη παραβατών λόγω του εθελοντικού εντοπισμού CSAM.
Ο κανονισμός πρέπει να συμφωνηθεί από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και τα κράτη μέλη – και εδώ βρίσκεται ο κόμπος.
Παρά τις προσπάθειες χωρών που άσκησαν την προεδρία της ΕΕ στη διάρκεια των ετών, τα 27 μέλη δεν κατάφεραν να συμφωνήσουν. Η τελευταία απόπειρα έγινε την περασμένη εβδομάδα από τη δανική προεδρία, με το ζήτημα του «chat control» να καθίσταται το σημαντικότερο σημείο τριβής.
Η δανική προεδρία ανακοίνωσε τη Δευτέρα ότι δεν βρίσκεται ακόμα στο σημείο να έχει εξασφαλίσει την απαραίτητη υποστήριξη για μια ψηφοφορία στο Συμβούλιο της ΕΕ. «Γι’ αυτό καταλήξαμε στο συμπέρασμα ότι είναι καλύτερα να συνεχισθούν οι συνομιλίες τις επόμενες εβδομάδες διμερώς μεταξύ χωρών και μερών, εκεί όπου χρειάζεται να προσπαθήσουμε για να βρούμε ένα συμβιβασμό», δήλωσε ο υπουργός Δικαιοσύνης Πέτερ Χούμελαγκαρντ, προσθέτοντας ότι η Δανία παρουσίασε μια νέα πρόταση συμβιβασμού.
Τι συνεπάγεται η πρόταση για τον CSAR;
Η επιτήρηση των συνομιλιών στο Ίντερνετ, το αποκαλούμενο «chat control», βασίζεται στην πρόταση που είχε κάνει το 2022 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή με στόχο την καταπολέμηση της σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών. Σύμφωνα με την πρόταση, οι πάροχοι διαδικτυακών υπηρεσιών, περιλαμβανομένων των εφαρμογών συνομιλίας (chat apps), των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και της αποθήκευσης δεδομένων, θα έχουν νομική υποχρέωση να ερευνούν το περιεχόμενο των μηνυμάτων και των αποθηκευμένων φακέλων με τη χρήση αλγορίθμων. Οι πάροχοι υπηρεσιών θα πρέπει να ειδοποιούν τις αρμόδιες αρχές για υλικά που σχετίζονται με παιδική πορνογραφία ή με κακοποίηση ανηλίκων και να αφαιρούν το περιεχόμενο.
Η αρχική πρόταση της Κομισιόν έδινε εντολή στους παρόχους διαδικτυακών υπηρεσιών να ελέγχουν τόσο κρυπτογραφημένα όσο και μη κρυπτογραφημένα ιδιωτικά μηνύματα για υλικό CSAM («chat control»). Το κοινοβούλιο πρότεινε τροποποιήσεις με στόχο να προστατευθεί η κρυπτογράφηση, να ελέγχονται τα δημόσια περιεχόμενα και οι διαδικτυακές υπηρεσίες να διαθέτουν ενσωματωμένα χαρακτηριστικά για την ασφάλεια των παιδιών.
Τι επρόκειτο να συμβεί;
Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο υιοθέτησε το 2023 την πρόταση που είχε εισαγάγει αρχικά η Επιτροπή το 2022. Επικέντρωσε στις προστασίες της ιδιωτικότητας και στον περιορισμό της έκτασης του ελέγχου, ιδιαίτερα σε κρυπτογραφημένα περιβάλλοντα. Έκτοτε τα κράτη μέλη προσπαθούν (και αποτυγχάνουν) να καταλήξουν σε μια συμφωνία.
Ο προσωρινός κανονισμός που επιτρέπει τον εθελοντικό εντοπισμό CSAM παρατάθηκε μέχρι τις 3 Απριλίου 2026 ώστε να εξασφαλισθεί η συνέχεια όσο γίνεται η επεξεργασία του μόνιμου κανονισμού.
Η Δανία έχει εκπονήσει την τελευταία εκδοχή της πρότασης. Επέμεινε να περιλαβάνει απαραίτητες προστασίες: πρώτον, μόνο εικόνες και σύνδεσμοι -όχι μηνύματα κειμένου- θα υπόκεινται σε έλεγχο· δεύτερον, το σύστημα θα ενεργοποιείται μόνο έπειτα από απόφαση ανεξάρτητης δικαστικής ή διοικητικής αρχής.
«Πρέπει να είμαστε πολύ σαφείς: βάσει της πρότασης αυτής, δεν υπάρχει γενική παρακολούθηση των ιντερνετικών επικοινωνιών. Δεν θα υπάρχει κάτι σαν ‘chat control’», λέει ο εκπρόσωπος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Μάρκους Λάμερτ. «Η πρόταση αφορά την προστασία των παιδιών μας από ένα τρομερό έγκλημα, ένα έγκλημα που συμβαίνει όλο και περισσότερο στο Ίντερνετ».
Το Συμβούλιο επρόκειτο να ψηφίσει προχθές, Τρίτη, για την πρόταση, ενώ τριμερείς διαπραγματεύσεις επρόκειτο να αρχίσουν στις αρχές του 2026, με μια ανεπίσημη διαθεσμική συζήτηση μεταξύ αντιπροσώπων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Καθώς όμως δεν υπήρξε συμβιβασμός, το θέμα επέστρεψε στις διμερείς διαπραγματεύσεις.
Ποιo είναι το ζήτημα;
Μερικά κράτη μέλη έχουν εκφράσει την αντίθεσή τους σε μερικές πλευρές της πρότασης, παρόλο που ο σκοπός της είναι η προστασία των παιδιών. Η πρόταση έχει συναντήσει επίσης αντιδράσεις από αρχές επιβολής του νόμου, αρχές προστασίας δεδομένων, οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, καθώς και από μεγάλες τεχνολογικές εταιρείες, οι οποίες είναι και οι κύριοι πάροχοι υπηρεσιών μηνυμάτων. Οργανώσεις για την προστασία των παιδιών βρέθηκαν και από τις δύο πλευρές της συζήτησης.
Μια κύρια ανησυχία είναι ότι η νομοθεσία θα ανοίξει την πόρτα για μαζικές παρακολουθήσεις. «Θα σημάνει το τέλος του απόρρητου της αλληλογραφίας, κάτι ουσιώδες για τους μάρτυρες δημόσιου συμφέροντος», λέει ο γερμανός ακτιβιστής και πρώην ευρωβουλευτής Πάτρικ Μπρέγιερ.
Η πλατφόρμα κοινωνικής δικτύωσης X του Ίλον Μασκ χαρακτήρισε την πρόταση «επικίνδυνη» και κάλεσε τη Γερμανία και την Πολωνία, μεταξύ των χωρών της ΕΕ που είναι οι πιο επικριτικές έναντι της πρότασης, να συνεχίσουν να την απορρίπτουν ώστε «να αποφύγουν μαζική παρακολούθηση των πολιτών τους από κυβερνήσεις και σοβαρές παραβιάσεις της ασφάλειας των χρηστών από κακόβουλους δράστες».
Η εφαρμογή μηνυμάτων Signal επέκρινε επίσης την πρόταση, αποκαλώντας την «το τέλος του δικαιώματος στην ιδιωτικότητα στην Ευρώπη» και απειλώντας να αποιχωρήσει από την ΕΕ, αν η πρόταση εγκριθεί.
Η Meta, η μητρική εταιρεία της WhatsApp, δήλωσε ότι η πρόταση θέτει σε κίνδυνο την ιδιωτικότητα, την ελευθερία και την ψηφιακή ασφάλεια.
Το Βερολίνο λέει «όχι»
Πολλά εξαρτώνται από τη Γερμανία. Χωρίς αυτή, δεν υπάρχει πλειοψηφία στο Συμβούλιο, βάσει των κανόνων της ΕΕ για ενισχυμένη πλειοψηφία. Όμως η Γερμανία πάτησε φρένο και δήλωσε ότι δεν θα εγκρίνει την πρόταση με μια ψηφοφορία. «Η αχρείαστη επιτήρηση των συνομιλιών πρέπει να είναι ταμπού σ’ ένα συνταγματικό κράτος», δήλωσε η υπουργός Δικαιοσύνης Στέφανι Χούμπιχ.
Στο Συμβούλιο των Κρατών Μελών, για να υιοθετηθεί οριστικά ο κανονισμός απαιτείται να εγκριθεί από 15 από τα 27 κράτη της ΕΕ, τα οποία να αντιπροσωπεύουν μαζί τουλάχιστον το 65% του συνολικού πληθυσμού της ΕΕ.
Τα κόμματα που συμμετέχουν στον κυβερνητικό συνασπισμό της Γερμανίας είναι αντίθετα στη χωρίς περιορισμούς επιτρήρηση των συνομιλιών στο Ίντερνετ. «Θα ήταν σαν να ανοίγαμε όλες τις επιστολές ως προληπτικό μέτρο για να δούμε αν υπάρχει κάτι παράνομο σ’ αυτές», λέει ο επικεφαλής της κοινοβουλευτικής ομάδας της συντηρητικής Χριστιανοδημοκρατικής Ένωσης (CDU) Γενς Σπαν. «Αυτό δεν είναι αποδεκτό και δεν θα το επιτρέψουμε».
Το κείμενο του European Newsroom, απόσπασμα του οποίου ακολουθεί, συντάχθηκε από κοινού από τα ευρωπαϊκά πρακτορεία ειδήσεων AFP, ANSA, CTK, Belga, DPA, EFE, LUSA, PAP, STA.
