Αν και το ΝΒΑ παραμένει η αδιαμφισβήτητη δύναμη του παγκόσμιου μπάσκετ χάρη στην οικονομική του υπεροχή, το άθλημα ανθεί και στην Ευρώπη, με παθιασμένους φιλάθλους και ατμόσφαιρες που έχουν δημιουργήσει αστέρες όπως ο Γιάννης Αντετοκούνμπο, ο Βίκτορ Ουεμπανιαμά, ο Λούκα Ντόντσιτς και ο Νίκολα Γιόκιτς.

Ωστόσο, ο χαρακτήρας του επαγγελματικού μπάσκετ ενδέχεται να αλλάξει. Τον Μάρτιο ανακοινώθηκε ότι το ΝΒΑ συνεργάζεται με τη FIBA, την παγκόσμια ομοσπονδία μπάσκετ, για την «εξερεύνηση μιας νέας επαγγελματικής ανδρικής λίγκας» στην Ευρώπη.

Όπως αναφέρει σε ανάλυσή του ο Guardian, το σχέδιο γεννά πολλά ερωτήματα: Τι θα συμβεί με την EuroLeague, τη δεύτερη ισχυρότερη λίγκα πίσω από το ΝΒΑ; Ποιους κανονισμούς θα ακολουθεί η νέα διοργάνωση; Θα στηρίξουν οι Ευρωπαίοι φίλαθλοι νέες ομάδες χωρίς ιστορία; Και κυρίως: Μπορεί το αμερικανικό μοντέλο διασκέδασης μέσω του αθλητισμού να λειτουργήσει σε ένα ευρωπαϊκό σύστημα με βαθιά παράδοση και οπαδική κουλτούρα;

Το υπάρχον σύστημα στην Ευρώπη συνδυάζει εγχώρια πρωταθλήματα με τη EuroLeague, η οποία θυμίζει το Champions League του ποδοσφαίρου. Ένας πρόεδρος ομάδας της EuroLeague δηλώνει ότι «η άφιξη του ΝΒΑ θα μπορούσε να φέρει σημαντικές προκλήσεις και μέχρι να λυθούν, ίσως οδηγηθούμε σε χάος».

Η συνεργασία FIBA-NBA μοιάζει ισχυρή, ενώ, σύμφωνα με το Bloomberg, το κόστος συμμετοχής σε αυτή τη νέα λίγκα θα φτάνει τα 500 εκατ. δολάρια. Ο κομισάριος του ΝΒΑ, Άνταμ Σίλβερ, αναγνώρισε ότι «η εμπορική ευκαιρία δεν συμβαδίζει με την ανάπτυξη του αθλήματος στην Ευρώπη».

Ο Γιώργος Αϊβαζόγλου, γενικός διευθυντής του ΝΒΑ για την Ευρώπη και τη Μέση Ανατολή, δήλωσε: «Υπάρχει πολύ ισχυρό ενδιαφέρον… το οποίο ενισχύει την εκτίμησή μας ότι το ευρωπαϊκό μπάσκετ είναι η μεγαλύτερη ευκαιρία στον παγκόσμιο αθλητισμό σήμερα».

Παρότι δεν υπάρχουν ακόμα σαφή χρονοδιαγράμματα, κάποιες φήμες κάνουν λόγο για έναρξη της λίγκας την περίοδο 2026-27. Ποιες ομάδες θα συμμετάσχουν; Οι ισχυροί της EuroLeague, όπως Ρεάλ Μαδρίτης, Μπαρτσελόνα, Μπάγερν Μονάχου και Φενέρμπαχτσε, θεωρούνται φαβορί, ενώ εξετάζεται και η δημιουργία νέων ομάδων σε πρωτεύουσες όπως το Λονδίνο και το Παρίσι. Ποδοσφαιρικές ομάδες όπως η Τσέλσι, η Παρί Σεν Ζερμέν και η Μάντσεστερ Σίτι φέρονται να ενδιαφέρονται για δημιουργία μπασκετικών τμημάτων.

Το μοντέλο της νέας λίγκας θα περιλαμβάνει πιθανώς ένα είδος ανόδου και υποβιβασμού, με στόχο μια «ενιαία δομή με βάση τις επιδόσεις», όπως αναφέρει ο Αϊβαζόγλου. Ο ίδιος προβλέπει ένα σχήμα με 16 ομάδες, από τις οποίες οι 10 ή 12 θα είναι μόνιμες. Οι αγορές με «εμπορικό δυναμικό» στη δυτική Ευρώπη, όπως το Λονδίνο, το Παρίσι, η Ρώμη, το Βερολίνο και το Μάντσεστερ, θεωρούνται βασικές, αλλά και περιοχές της ανατολικής και νοτιοανατολικής Ευρώπης λόγω της αγάπης τους για το άθλημα.

Οι ομάδες θα προέρχονται από τρεις κατηγορίες: υπάρχοντα μπασκετικά σωματεία, υφιστάμενοι αθλητικοί σύλλογοι (κυρίως ποδοσφαιρικοί), αλλά και νέες ομάδες ή «brands» που θα δημιουργηθούν εξ αρχής.

Ωστόσο, η ιδέα μιας νέας λίγκας φέρει και κινδύνους. Ο προπονητής του Παναθηναϊκού, Εργκίν Αταμάν, τόνισε: «Η εμπορική δύναμη του ΝΒΑ θα ωφελούσε την EuroLeague… αλλά δεν νομίζω ότι μια ξεχωριστή λίγκα από το ΝΒΑ θα πετύχει». Άλλοι συμμερίζονται αυτή την άποψη, εκφράζοντας φόβους για διάσπαση του μπασκετικού τοπίου και υποβάθμιση διοργανώσεων όπως το EuroCup και το Basketball Champions League.

Ο Αϊβαζόγλου διαβεβαιώνει ότι οι ομάδες του νέου πρωταθλήματος θα αγωνίζονται και στα εγχώρια πρωταθλήματά τους. Παρά τις επιφυλάξεις, ο ίδιος συμμετείχε σε συναντήσεις με την EuroLeague και τη FIBA, δηλώνοντας ότι «εξετάζονται συνεργασίες με οποιονδήποτε συμμερίζεται τις ίδιες προοπτικές».

Ένα ακόμα ζήτημα αφορά τους κανονισμούς. Το ευρωπαϊκό μπάσκετ ακολουθεί τους κανονισμούς της FIBA, που διαφέρουν από εκείνους του ΝΒΑ, σε θέματα όπως η διάρκεια των αγώνων, το μέγεθος του γηπέδου και οι κανόνες άμυνας. Ο Αϊβαζόγλου δηλώνει ότι «δεν θα υπάρξει μεγάλη απόκλιση» και ότι υπάρχει περιθώριο συλλογικής καινοτομίας.

Η καινοτομία ίσως είναι απαραίτητη, καθώς η τηλεθέαση του ΝΒΑ φθίνει. Παρότι οι παίκτες είναι πιο ικανοί από ποτέ, η υπερβολική έμφαση στο τρίποντο, οι χαμηλής σημασίας αγώνες κανονικής περιόδου και το «load management» των αστέρων προκαλούν δυσφορία. Παράλληλα, η υπερ-εμπορευματοποίηση και η πληθώρα διαφημιστικών διαλειμμάτων καθιστούν τους αγώνες περισσότερο προϊόν ψυχαγωγίας παρά αθλητικό γεγονός.

Η EuroLeague επίσης δεν μένει ανεπηρέαστη. Η BC Dubai πιθανότατα θα ενταχθεί στη διοργάνωση, ενώ το Final Four του 2025 φιλοξενήθηκε στο Άμπου Ντάμπι με αντίτιμο 25 εκατ. ευρώ, εξοργίζοντας πολλούς φιλάθλους. Το ερώτημα παραμένει: μπορεί το αμερικανικό μοντέλο να εφαρμοστεί επιτυχώς στην Ευρώπη;

Η ιστορία του αποτυχημένου NFL Europe δείχνει πως κάτι τέτοιο δεν είναι εύκολο. Το ΝΒΑ διαρκώς τονίζει πως σέβεται την ευρωπαϊκή κουλτούρα. «Θέλουμε να διατηρήσουμε την αυθεντικότητα», δηλώνει ο Αϊβαζόγλου, επιδιώκοντας μια ισορροπημένη σύνθεση ανάμεσα στο ευρωπαϊκό προϊόν και τα στοιχεία που προσελκύουν ευρύτερο κοινό.

Ωστόσο, μένει να φανεί αν οι Ευρωπαίοι φίλαθλοι θα στηρίξουν νέες ομάδες και αν οι ιστορικοί σύλλογοι διατηρήσουν την ταυτότητά τους σε ένα τέτοιο πλαίσιο. Παρότι το ΝΒΑ διαβεβαιώνει πως δεν θα μεταφέρει αυτολεξεί το αμερικανικό μοντέλο, ένας πρόεδρος ομάδας της EuroLeague προειδοποιεί: «Είναι κοινό μυστικό ότι το ΝΒΑ δίνει προτεραιότητα στο κέρδος αντί για την εμπειρία του φιλάθλου και την παράδοση».

Το πιθανότερο είναι ότι η λίγκα θα δημιουργηθεί. Ακόμα κι αν κανείς δεν γνωρίζει τι ακριβώς επιφυλάσσει το μέλλον, η ισορροπία μεταξύ εμπορικού οφέλους και παράδοσης θα είναι το μεγάλο στοίχημα.