Από μικρή ηλικία, τα παιδιά μαθαίνουν να κατανοούν τον κόσμο μέσα από τις λέξεις που ακούνε. Κάποιες από αυτές μπορεί να φαίνονται αθώες, όμως στην πραγματικότητα διαμορφώνουν αντιλήψεις που καθορίζουν τις κοινωνικές συμπεριφορές τους. Οι φράσεις που ακούγονται μέσα στις οικογένειες, στα σχολεία, στις παρέες αλλά και στα μέσα μαζικής ενημέρωσης και ακόμα και… τη Βουλή μεταφέρουν, συχνά ασυνείδητα, τα στερεότυπα που καθορίζουν τους ρόλους των φύλων.
Από το «μην κάθεσαι σαν αγόρι» μέχρι το «ποιος θα σε παντρευτεί έτσι;», οι εκφράσεις αυτές χαράζουν αόρατα όρια και επιβάλλουν συγκεκριμένους κανόνες συμπεριφοράς για τα αγόρια και τα κορίτσια. Αυτά τα στερεότυπα εδραιώνονται στην παιδική ηλικία και ακολουθούν τους ανθρώπους σε όλη τους τη ζωή, επηρεάζοντας την αυτοεικόνα τους, τις σχέσεις τους και τις επιλογές τους.
Οι φράσεις που επαναλαμβάνονται μέσα στις οικογένειες και τις κοινωνίες διαμορφώνουν τα πρότυπα για το τι σημαίνει να είσαι «σωστό αγόρι» ή «σωστό κορίτσι». Οι λέξεις έχουν δύναμη και μπορούν να προωθήσουν είτε την ισότητα είτε τις ανισότητες. Όταν στα αγόρια λέμε «μην κλαις, να είσαι δυνατός», τους μαθαίνουμε πως η εκδήλωση συναισθημάτων είναι αδυναμία. Όταν λέμε στα κορίτσια «μη φωνάζεις, δεν είναι ωραίο», τα περιορίζουμε σε ρόλο υποταγής. Παράλληλα, άθελά μας, μαθαίνουμε στα κορίτσια να έχουν ενσυναίσθηση και στα αγόρια να μην έχουν, στα αγόρια να είναι δυναμικά και στα κορίτσια να μην είναι. Αυτές οι μικρές φράσεις γίνονται κανόνες συμπεριφοράς που τα παιδιά εσωτερικεύουν, οδηγώντας σε διακρίσεις και προκαταλήψεις που δύσκολα ξεριζώνονται στην ενήλικη ζωή.
Φράσεις που ενισχύουν τις ανισότητες
Οι παρακάτω φράσεις ακούγονται σε σπίτια, σχολεία και παιδικές χαρές, διαμορφώνοντας τα στερεότυπα που ακολουθούν αγόρια και κορίτσια.
- Μη φωνάζεις/μη βρίζεις, δεν είναι ωραίο για ένα κορίτσι
- Μην τρως τόσο. Ποιος θα σε παντρευτεί;
- Μπρος στα κάλλη, τι είναι ο πόνος;
- Τα αγόρια είναι σκληρά/δεν κλαίνε
- Οι γυναίκες πρέπει να είναι περιποιημένες
- Φόρα τακούνια να δείχνεις πιο ψηλή
- Τα κορίτσια δεν είναι καλά στα μαθηματικά
- Πώς είσαι έτσι; Άρρωστη είσαι; (για μια γυναίκα άβαφη)
- Αν αδυνατίσεις λίγο, θα είσαι τέλεια
- Ντύσου πιο θηλυκά
- Κάνε κανένα παιδί
- Αυτό που φοράς είναι προκλητικό
- Οι κούκλες είναι κοριτσίστικο παιχνίδι / τα αυτοκίνητα είναι αγορίστικο
- Δεν είναι δουλειά για γυναίκες αυτή
- Άντε φτιάξε ένα καφέ, σαν καλό κορίτσι
- Στην κουζίνα σου εσύ
- Ποιος θα σε παντρευτεί αν δεν μαγειρεύεις;
- Τα κορίτσια παίζουν ήσυχα, τα αγόρια είναι ζωηρά
- Οι γυναίκες δεν είναι καλές οδηγοί
- Μη σκαρφαλώνεις, δεν είναι σωστό για κορίτσι
- Τα κορίτσια κάνουν μπαλέτο, τα αγόρια παίζουν ποδόσφαιρο
- Είσαι μια κούκλα! (ενώ στα αγόρια λένε πιο συχνά «είσαι δυνατός» ή «είσαι γενναίος»)
- Ένα σωστό κορίτσι πρέπει να είναι πάντα καθαρό και περιποιημένο
- Τα κορίτσια δεν πρέπει να λερώνονται
- Μην κάθεσαι σαν αγόρι!
- Να είσαι κυρία
- Τα κορίτσια είναι γλυκά και ευγενικά
- Χτυπάς σαν κορίτσι
- Κάποια μέρα θα βρεις έναν πρίγκιπα να σε παντρευτεί
- Να παίξετε Πειρατές-Νοσοκόμες
- Οι γυναίκες είναι γεννημένες για να είναι μητέρες
- Πες την αλήθεια άμα είσαι άντρας
- Το κορίτσι πρέπει να ξέρει να σιδερώνει και να μαγειρεύει
- Μια γυναίκα δεν πρέπει να είναι πολύ δυναμική, οι άντρες δεν το θέλουν αυτό
- Άντε δεν θα πας σπίτι; Παιδιά δεν έχεις;
- Η γυναίκα πρέπει να… (κάνει υπομονή / μην απαντά / δείχνει κατανόηση)
- Γίνε άντρας!
- Το ροζ είναι για κορίτσια
- Πρέπει να είσαι ο άντρας του σπιτιού
- Τα μαστορέματα είναι ανδρικές δουλειές
Ο αγώνας για την ισότητα
Οι παραπάνω φράσεις, που συχνά λέγονται χωρίς δεύτερη σκέψη, μπορούν να επηρεάσουν βαθιά τις αντιλήψεις ενός παιδιού. Το να τις αναγνωρίσουμε γι’ αυτό που είναι και να τις αντικαταστήσουμε με πιο υποστηρικτικές και ουδέτερες εκφράσεις είναι ένα πρώτο και πολύ σημαντικό βήμα για την εξάλειψη των έμφυλων διακρίσεων.
Η κοινωνία έχει ήδη αρχίσει να αμφισβητεί αυτά τα στερεότυπα. Κινήματα όπως το #MeToo, το Body Positivity και οι συζητήσεις για την ισότητα των φύλων ανοίγουν τον δρόμο για ένα μέλλον όπου οι άνθρωποι δεν θα μεγαλώνουν με περιοριστικούς ρόλους.
Το ερώτημα είναι: είμαστε έτοιμοι να αλλάξουμε τον τρόπο που μιλάμε στα παιδιά μας, ώστε να τους δώσουμε πραγματική ελευθερία να γίνουν ό,τι θέλουν και να σβήσουμε τις έμφυλες διακρίσεις;
