Να χτίσουμε την Ελλάδα της καινοτομίας, της ηθικής και της μακροζωίας

Συνεπής στο όραμά της για μια Ελλάδα που παράγει, καινοτομεί και εμπνέει, η πρόεδρος και CEO του Ομίλου Φαρμακευτικών Επιχειρήσεων Τσέτη (ΟΦΕΤ), φαρμακοποιός MSc, επίτιμη δρ Φαρμακευτικής ΕΚΠΑ & Πανεπιστημίου Πατρών, Ιουλία Τσέτη, μιλά με αφορμή τα 15 χρόνια του Newsbeast για τον κόσμο του 2040, έναν κόσμο όπου η υγεία, η τεχνολογία και ο άνθρωπος θα συμπορεύονται με επίκεντρο την αξία της ζωής.

Από την καινοτομία έως τη βιωσιμότητα, από τη γυναικεία ηγεσία έως τη νέα γενιά επιστημόνων, η κ. Τσέτη σκιαγραφεί με ρεαλισμό και ελπίδα τη φαρμακοβιομηχανία του αύριο και την Ελλάδα που μπορεί να πρωταγωνιστήσει σε αυτή.

-Αν κοιτάξουμε 15 χρόνια μπροστά, ποιον κόσμο οραματίζεστε για την υγεία και τη φαρμακοβιομηχανία; Πώς φαντάζεστε τη θέση της Ελλάδας μέσα σε αυτό το τοπίο;

Οι παγκόσμιες εξελίξεις -επιστημονικές, οικονομικές, γεωπολιτικές, εργασιακές- είναι καταιγιστικές, επομένως είναι σχεδόν αδύνατον να προβλέψει κάποιος με σιγουριά τα επόμενα 15 χρόνια. Σίγουρα, όμως, οραματίζομαι τον κλάδο που υπηρετώ με ευρωστία, διεθνή ορίζοντα, με τεχνολογικές εξελίξεις στον τομέα της Γηριατρικής, που θα προσφέρουν στον ασθενή και τον σύγχρονο άνθρωπο υψηλής αποτελεσματικότητας και προστιθέμενης αξίας σκευάσματα, που βελτιώνουν την ποιότητα ζωής τους και πολλές φορές οδηγούν σε τελεία ίαση – ιδίως όταν μιλάμε για ανίατα νοσήματα. Πιστεύω απόλυτα ότι η υγεία θα έχει αυτή τη διάσταση. Θα επικεντρωθεί κατεξοχήν στην πρόληψη, στην ολιστική φροντίδα και λιγότερο στη θεραπεία. Είμαι σχεδόν βέβαιη πως οι επιστήμονες θα έχουν ανακαλύψει σημαντικές θεραπείες για την ίαση του καρκίνου, νευροεκφυλιστικών ασθενειών, αλλά και για τη βελτίωση της κινητικότητας και λειτουργικότητας των ηλικιωμένων ανθρώπων. Θα βιώνουμε την οικονομία της μακροζωίας!

Τη θέση της Ελλάδας τη βλέπω μόνο αισιόδοξα, με την εκτίμηση πως ένα μεγάλο ποσοστό Ελλήνων επιστημόνων θα έχει επιστρέψει στη χώρα και πολλοί ερευνητές θα έχουν ήδη βρει τον δρόμο τους επιστημονικά. Επίσης, εκτιμώ ότι η χώρα μας θα έχει ήδη θέσει τις βάσεις και θα έχει εξελιχθεί σε έναν κόμβο καινοτομίας, αριστείας και εφαρμοσμένης έρευνας.

-Πώς πιστεύετε ότι θα έχει εξελιχθεί ο ρόλος του ηγέτη το 2040; Ποιες δεξιότητες και ποιες αξίες θα είναι πιο απαραίτητες από ποτέ;

Εκτιμώ ότι ο ρόλος του ηγέτη θα έχει έναν πιο ανθρωποκεντρικό χαρακτήρα και φυσικά άνδρες και γυναίκες που βρίσκονται στην ηγεσία θα είναι ισότιμοι στην πράξη και όχι στη θεωρία.

Θέλω να πιστεύω πως δεν θα έχουμε πια λόγο να γιορτάζουμε την ημέρα της γυναίκας -όχι τουλάχιστον όπως σήμερα- διεκδικώντας αυτά που θα έπρεπε να είναι αυτονόητα.

Ο ρόλος του σύγχρονου ηγέτη θα ξεφύγει από τους αριθμούς και το στεγνό κυνήγι των στόχων και θα εμπεριέχει περισσότερη ενσυναίσθηση, αλληλεγγύη και ανθρωποκεντρική προσέγγιση.

Ένας ηγέτης δεν πρέπει να τρομάζει αλλά να εμπνέει, να συνθέτει και να καλλιεργεί αρχές και αξίες ξεχασμένες. Εκτός από την οξυδέρκεια, την αποφασιστικότητα, την ευφυΐα, τα έντονα αντανακλαστικά, ο ηγέτης του αύριο θα πρέπει να διαθέτει δεξιότητες που θα βελτιώνουν το εργασιακό περιβάλλον και θα το μεταμορφώνουν σε έναν προσωπικό χώρο, όπου θα ξεδιπλώνονται οι δεξιότητες αλλά και η διαφορετικότητα του κάθε εργαζομένου. Διότι τελικά αυτό που έχουμε ανάγκη είναι το καινούριο, το πρωτοποριακό, το οποίο προκύπτει σχεδόν πάντα από την αποδοχή της διαφορετικότητας.

-Η τεχνητή νοημοσύνη, η βιοτεχνολογία και η ψηφιακή μετάβαση αλλάζουν ριζικά το περιβάλλον της υγείας. Ποια από αυτές τις δυνάμεις θεωρείτε ότι θα καθορίσει περισσότερο τη φαρμακοβιομηχανία του μέλλοντος;

Και τα τρία πεδία θα παίξουν καθοριστικό ρόλο στην εξέλιξη της φαρμακοβιομηχανίας αλλά και της υγείας. Τα εργαλεία της ΑΙ μεταμορφώνουν την καθημερινότητά μας, και, ειδικότερα, μειώνουν τους απαιτούμενους χρόνους και πόρους όσον αφορά τη βιομηχανική παραγωγή και τις συνθέσεις των ίδιων των προϊόντων, διασφαλίζοντας ένα άριστο και ασφαλές θεραπευτικό αποτέλεσμα. Πάντα όμως υπό την καθοδήγηση του ανθρώπινου παράγοντα και όχι ανεξέλεγκτα.

-Σε έναν κόσμο όπου η τεχνολογία κυριαρχεί, ποια ανθρώπινη αξία θεωρείτε πως πρέπει να παραμείνει αμετάβλητη;

Ο σεβασμός στον άνθρωπο, η ηθική, η υπευθυνότητα, η δικαιοσύνη και η συμπερίληψη θα πρέπει να παραμείνουν διαχρονικές ανθρώπινες αξίες.

Καμία τεχνολογία δεν πρέπει να υπερβεί ή να υποκαταστήσει τον ανθρώπινο παράγοντα και προς αυτή την κατεύθυνση θα πρέπει να βοηθήσουμε όλοι μας. Τα ρομπότ και οι μαθηματικοί αλγόριθμοι είναι χρήσιμοι, αλλά ο άνθρωπος θα θέλει πάντα την ανθρώπινη προσέγγιση, την αίσθηση και γνώση. Σημειώστε, δε, ότι ο ΟΟΣΑ έχει ήδη προειδοποιήσει πως μέχρι το 2030 πάνω από το 25% των πολιτών στις αναπτυγμένες χώρες θα δυσκολεύεται να χρησιμοποιεί βασικές ψηφιακές υπηρεσίες, χωρίς βοήθεια.

Το ζητούμενο επομένως είναι όλη αυτή η τεχνολογική και ψηφιακή επανάσταση να μην δημιουργήσει ανισότητες, αλλά, αντίθετα, να δημιουργήσει συνθήκες συμπερίληψης και δικαιοσύνης. Να μην περάσουμε στην αντίπερα όχθη, στη νέα φτώχεια, που ίσως φέρει ο ψηφιακός αποκλεισμός.

-Η έρευνα και η καινοτομία βρίσκονται στον πυρήνα του ΟΦΕΤ. Πώς διαμορφώνεται η στρατηγική σας για το μέλλον και ποια είναι τα στοιχεία που διαφοροποιούν καθεμία από τις εταιρείες του ομίλου στον τομέα αυτό;

Η εφαρμοσμένη έρευνα, η καινοτομία και η αριστεία αποτελούν κρίσιμο στοιχείο του DNA μας και της κουλτούρας μας.

Οι βιομηχανίες του ΟΦΕΤ θα συνεχίσουν να επενδύουν στην έρευνα, μέσα από συνεργασίες με ερευνητικά και ακαδημαϊκά ιδρύματα αλλά και νεοφυείς επιχειρήσεις και με έμφαση στις απέραντες εφαρμογές της τεχνητής νοημοσύνης. Συνεργασίες όχι μόνο με ελληνικές αλλά και με διεθνείς επιχειρήσεις, γιατί η στόχευσή μας είναι παγκόσμια. Να σημειώσουμε εδώ ότι δυστυχώς σήμερα μόνο 4 μεγάλες τεχνολογικές εταιρείες έχουν έδρα στην Ευρώπη, ενώ καμία από εταιρείες ηγέτιδες στον χώρο της τεχνητής νοημοσύνης δεν εδρεύουν σε αυτή.

Ο ΟΦΕΤ θα συνεχίσει, επίσης, να επενδύει στην αξιοποίηση της μοναδικής ελληνικής βιοποικιλότητας, μέσα από τη διαρκή έρευνα που συντελείται και μέσα από τη μονάδα εκχύλισης φαρμακευτικών φυτών UNIHERBO.

-Η βιωσιμότητα και η «πράσινη» παραγωγή είναι πλέον κεντρικά ζητήματα. Πώς σχεδιάζετε να ενισχύσετε ακόμα περισσότερο τη βιώσιμη ανάπτυξη και το περιβαλλοντικό αποτύπωμα του ομίλου ως το 2040;

Η φιλοσοφία μας είναι πράσινη και αειφόρος και στη λογική αυτή θα κινηθούμε και τα επόμενα χρόνια, με στόχο τη μείωση του περιβαλλοντικού και ανθρακικού μας αποτυπώματος και την αύξηση του κοινωνικού μας αποτυπώματος. Η βιώσιμη ανάπτυξη για τον ΟΦΕΤ δεν είναι επικοινωνιακό τρικ, αποτελεί βαθιά και συνειδητοποιημένη στρατηγική, η οποία αγγίζει όλες τις λειτουργίες των μονάδων μας, φθάνοντας μέχρι την ίδια την κουλτούρα των εργαζομένων.

Το στοίχημα όχι μόνο για τον κλάδο του φαρμάκου, αλλά γενικότερα για τη βιομηχανία, καθώς και για τις πόλεις που ζούμε, είναι να δημιουργήσουμε ανθεκτικά και βιώσιμα επιχειρηματικά και κοινωνικά μοντέλα, καθώς οι κρίσεις θα συνεχιστούν και στο μέλλον.

Σε μια βιομηχανία που δίνει καθημερινό αγώνα, η βιωσιμότητα αλλά και η ανθεκτικότητα -μέσα από αλλαγή κουλτούρας, καθημερινές ενέργειες που δίνουν ανάσα στο οικοσύστημα, έξυπνα λειτουργικά συστήματα που εξοικονομούν χρόνο και πόρους και βελτιώνουν τις συνθέσεις των σκευασμάτων μας- αποτελούν το νέο κεφάλαιο εμπιστοσύνης: επιτρέπουν στους οργανισμούς να λειτουργούν σταθερά σε ρευστά περιβάλλοντα, να προστατεύουν την κοινωνική συνοχή και να μετατρέπουν τις κρίσεις σε μοχλούς βιώσιμης ανάπτυξης. Και καθώς ο ρόλος της βιομηχανίας στην Ελλάδα έχει αποενοχοποιηθεί, ο κλάδος μπορεί να εγγυηθεί με ασφάλεια τη βιώσιμη ανάπτυξη, την αειφορία, την προστασία και τον σεβασμό του περιβάλλοντος και της ανθρώπινης ύπαρξης.

-Η εξωστρέφεια αποτελεί βασικό χαρακτηριστικό του ΟΦΕΤ. Ποιοι είναι οι στόχοι σας για τις διεθνείς αγορές και ποιες αγορές θεωρείτε πιο κρίσιμες τα επόμενα χρόνια;

Πράγματι το εξαγωγικό μας χαρτοφυλάκιο είναι δυναμικό και εμπλουτίζεται διαρκώς με νέες και σημαντικές αγορές. Ήδη αυτή τη στιγμή, τα προϊόντα και των δύο βιομηχανιών μας -UNI-PHARMA & InterMed- εξάγονται σε 75 χώρες και, το σημαντικότερο, εξάγονται με το δικό μας brand name by UNI-PHARMA & by InterMed.

Θα σας απαντούσα πως όλες οι αγορές έχουν την ιδιαίτερη σημασία τους, ώριμες και αναπτυσσόμενες. Ίσως λίγο παραπάνω, θα έλεγα, οι αγορές με αυξανόμενες ανάγκες υγείας και πρόσβασης σε καινοτόμες θεραπείες, αλλά και αναδυόμενες αγορές με αναπτυσσόμενη οικονομία και βελτιούμενες υποδομές υγείας, καθώς μπορούμε να καλύψουμε μεγάλο μέρος των αναγκών τους με σκευάσματα που βελτιώνουν την ποιότητα ζωής τους. Η αύξηση του προσδόκιμου επιβίωσης και της μακροζωίας επιβάλλει από τη φαρμακοβιομηχανία να είναι ετοιμοπόλεμη για μία νέα αγορά που ανοίγεται μπροστά της, καθώς οι άνθρωποι θέλουν όχι μόνο να ζουν πλέον περισσότερο αλλά να ζουν χωρίς φθορά και μυοσκελετικά προβλήματα – με τη λεγόμενη ενεργό γήρανση. Στην πρόκληση αυτή, ο κλάδος των βιοεπιστημών και η φαρμακοβιομηχανία έχουν πολλά να προσφέρουν.

Επίσης, να υπογραμμίσουμε πως η ανάγκη για εξωστρέφεια αλλά και οι διαρκείς προκλήσεις της εποχής καθιστούν αναγκαία την αλλαγή του παραγωγικού μας μοντέλου. Επιβάλλεται όχι μόνο η Ελλάδα, αλλά και η Ευρώπη, να αποκτήσουν αυτάρκεια της βιομηχανικής τους παραγωγής, με πλήρη επάρκεια σε κρίσιμα φάρμακα, ώστε οι μελλοντικές κρίσεις να μας βρίσκουν περισσότερο προετοιμασμένους και ασφαλείς.

-Η Ελλάδα διαθέτει σπουδαίο επιστημονικό δυναμικό, αλλά συχνά αντιμετωπίζει το φαινόμενο του «brain drain». Πώς μπορεί η ελληνική φαρμακοβιομηχανία –και η δική σας προοπτική ειδικότερα– να απορροφήσει, να αξιοποιήσει και να κρατήσει στη χώρα τους νέους ερευνητές και επιστήμονες;

Η Ελλάδα έχει αναδείξει διαχρονικά λαμπρούς επιστήμονες, πολλοί εκ των οποίων στη διάρκεια της οικονομικής ύφεσης έφυγαν για το εξωτερικό, αναζητώντας καλύτερη τύχη.

Είναι πολύ πιθανό, δε, και στο μέλλον να αντιμετωπίσουμε όχι μόνο εμείς, αλλά και πολλά κράτη «επιστημονική μετανάστευση». Για τον λόγο αυτό, θα πρέπει να δημιουργήσουμε τις συνθήκες εκείνες, ώστε να ελαχιστοποιηθούν οι πιθανότητες διαφυγής των νέων επιστημόνων μας. Αυτό θα συμβεί όταν θα προσφέρουμε στους νέους αυτούς επιστήμονες καλύτερες συνθήκες εργασίας και ποιότητα ζωής.

Τελικά αυτό που έχουμε ανάγκη είναι το καινούριο, το πρωτοποριακό, το οποίο προκύπτει σχεδόν πάντα από την αποδοχή της διαφορετικότητας.

Στον όμιλό μας, νιώθουμε περηφάνια που επιμένουμε να παράγουμε αποκλειστικά στην Ελλάδα – με ό,τι αυτό συνεπάγεται σε δυσκολίες και κόστος παραγωγής. Πιστεύω ακράδαντα ότι οι νέοι επιστήμονες είναι ο πραγματικός μας άυλος πλούτος, η δύναμή μας, οι συνεχιστές ενός οράματος που δεν πρέπει να γνωρίζει σύνορα. Είναι εκείνοι, που μέσα από την έρευνα, μπορούν να χαράξουν νέους δρόμους για την επιστήμη και την κοινωνία.

Αυτή την πίστη μάς τη μετέδωσε και ο αείμνηστος πατέρας μας, Κλέων Τσέτης, ένας άνθρωπος που αφιέρωσε τη ζωή του στην επιστήμη και στην πατρίδα. Εις μνήμην του, με την αδελφή μου Ειρήνη δημιουργήσαμε το Ίδρυμα ΑΜΚΕ Κλέων Τσέτης, με όραμα να σταθούμε αρωγοί στους νέους Έλληνες επιστήμονες, να τους δώσουμε τα μέσα να δημιουργήσουν, να εξελιχθούν, να διακριθούν και ταυτόχρονα να αποτελέσουμε γέφυρα ουσιαστικής συνεργασίας μεταξύ της ακαδημαϊκής κοινότητας, των ερευνητικών ιδρυμάτων και της βιομηχανίας. Αυτή η σύνδεση δεν είναι απλώς χρήσιμη· είναι ο καταλύτης για την πρόοδο, την καινοτομία και, τελικά, για την ίδια την ανάπτυξη της χώρας.

-Πέρα από την έρευνα και την παραγωγή, εσείς επενδύετε συστηματικά στη γνώση και στη συνεργασία με την ακαδημαϊκή κοινότητα. Πώς οραματίζεστε την ενίσχυση της σχέσης βιομηχανίας – πανεπιστημίων και την προώθηση των ακαδημαϊκών δυνατοτήτων της χώρας τα επόμενα 15 χρόνια;

Έχω την τιμή να έχω αναγορευθεί επίτιμη διδάκτωρ Φαρμακευτικής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών και του Πανεπιστημίου Πατρών και θεωρώ αυτή τη διάκριση ως τη μεγαλύτερη επιβεβαίωση της πορείας μου. Η διαρκής μάθηση και εκπαίδευση είναι αξία αδιαπραγμάτευτη. Πάντοτε ένιωθα, και εξακολουθώ να νιώθω, πρώτα επιστήμονας και ύστερα βιομήχανος. Ακόμα και σήμερα, κάθε φορά που φοράω τη λευκή ποδιά και μπαίνω στο εργαστήριο, αισθάνομαι πως επιστρέφω στο φυσικό μου περιβάλλον, εκεί όπου γεννιούνται οι ιδέες και λύσεις, που προάγουν την υγεία και την ποιότητα ζωής των συνανθρώπων μας.

Ένας από τους θεμελιώδεις πυλώνες του Ιδρύματος Κλέων Τσέτης, λοιπόν, είναι η στήριξη των φοιτητών και ερευνητών των επιστημών υγείας. Από το 2017 μέχρι σήμερα, έχουμε απονείμει 47 υποτροφίες και έχουμε στηρίξει 31 ερευνητικά προγράμματα, που συνδέουν τη θεωρητική γνώση με την πρακτική εφαρμογή.

Η στενή συνεργασία ανάμεσα στην ακαδημαϊκή κοινότητα και τη βιομηχανία είναι αναγκαία και είναι επίσης ικανή μέσα στα επόμενα 15 χρόνια -αν ενισχυθεί στρατηγικά και από τα θεσμικά όργανα και από τις ίδιες τις βιομηχανίες της χώρας- να αναδείξει την Ελλάδα ως χώρα πρωτοπορίας, ειδικά στη φαρμακευτική έρευνα και καινοτομία. Μην ξεχνάμε πως η αύξηση του προσδόκιμου ηλικίας παγκοσμίως δημιουργεί την ανάγκη καινούριων θεραπειών και σκευασμάτων προστιθέμενης αξίας που πέρα από το lifespan θα ενισχύσουν το health span. Μέσα από μια συντονισμένη συνύπαρξη και συμπόρευση με τα ακαδημαϊκά ιδρύματα μπορεί να ανθίσει η καινοτομία, να προκύψουν ουσιαστικές λύσεις για τις σύγχρονες προκλήσεις υγείας και να αναδειχτεί η Ελλάδα παγκοσμίως ως ένα Hub καινοτομίας, εφαρμοσμένης έρευνας και αριστείας.

-Αν κοιτάξουμε μπροστά, ποιο είναι το μεγάλο στοίχημα του ομίλου μέχρι το 2040;

Η εξέλιξη της τεχνολογίας και όλων των εργαλείων της τεχνητής νοημοσύνης, το μειωμένο περιβαλλοντικό και ανθρακικό μας αποτύπωμα, η διαρκής εκπαίδευση και εξειδίκευση των εργαζομένων, αλλά και η ολοκλήρωση του ψηφιακού μετασχηματισμού, αποτελούν τα κρίσιμα στοιχήματα για τον όμιλό μας. Οι συνεργασίες μας επίσης με ακαδημαϊκά και ερευνητικά ιδρύματα αποτελούν την αιχμή του δόρατος για τα επόμενα χρόνια. Η τεχνητή νοημοσύνη θα μας οδηγήσει σε καινούρια θεραπευτικά μονοπάτια που θα βελτιώσουν τις ζωές των ασθενών, αλλά σε μεγάλο βαθμό θα προσφέρουν ελπίδα και ίαση σε ανίατα νοσήματα. Ταυτόχρονα, θα βοηθήσουν σημαντικά και τις βιομηχανίες να κερδίσουν χρόνο και πόρους όσον αφορά στην παραγωγική διαδικασία και το θεραπευτικό αποτέλεσμα να έχει διάρκεια και προστιθέμενη αξία.

-Αν βάζαμε σήμερα ένα προσωπικό μήνυμα σε μια χρονοκάψουλα, για να ανοιχτεί το 2040, τι θα θέλατε να πείτε στην Ιουλία του μέλλοντος;

Θα έλεγα στην Ιουλία του μέλλοντος, που προφανώς θα ζει με τις σύγχρονες βιοθεραπείες της γηριατρικής, να έχει βάλει και η ίδια το λιθαράκι της, ώστε να έχουν μείνει και μεγαλουργήσει στην Ελλάδα όλοι οι απόφοιτοι των πανεπιστημίων μας, να έχουν καλλιεργηθεί όλοι οι κάμποι και να αποδίδουν καρπούς, η κτηνοτροφία μας να ευημερεί και τα όμορφα χωριά μας -τα οποία είναι σήμερα εγκαταλελειμμένα- να έχουν κατοικηθεί. Και η χώρα μας εν κατακλείδι, κυρία Κοντογιάννη, να είναι το νέο οικονομικό, ερευνητικό και αναπτυξιακό EL Dorado που πραγματικά μας αξίζει.